दूध बिक्री नभएर किसान आन्दोलनमा, बाहिरी मूलुकबाट भित्रियो डेढ अर्बको दुग्धजन्य पदार्थ

अर्थ समाचार

कल्पना घिमिरे बिहीबार, फागुन १०, २०८० २०:४५

काठमाडौं– आइतबार चितवनका किसान दूध बिक्री नभएको र बिक्री भएको दूधको भूक्तानीसमेत समयमा नपाएको भन्दै दूध पोखेर सडकमा उत्रिए।उनीहरु दूग्ध उत्पादक किसानका समस्या समाधान गर्नका लागि कृषि मन्त्री वेदूराम भुसाल उदासिन रहेको भन्दै राजीनामा माग गर्दै सडकमा दूध पोखेर आन्दोलित भएका थिए।

चितवनका किसानको करिब ५२ करोड रुपैयाँ डेरी उद्योगले भुक्तानी गर्न आनाकानी गरिरहेको र किसानका समस्या समाधान गर्न कृषिमन्त्री भुसाल संवेदनशील नभएकाले ध्यानाकर्षण गराउन करिब सय लिट दूध पोख्न बाध्य भएको दुग्ध उत्पादक सहकारी संस्था चितवनका अध्यक्ष किशोर बगालेले बताए।

सरकारले दुग्ध उत्पादक किसानका समस्या समाधान नगरेको भन्दै फेरि किसानहरु आन्दोलित हुने भएका छन्। बिहीबार काठमाडौंमा पत्रकार सम्मेलन गर्दै किसानको संगठन राष्ट्रिय किसान सञ्जालले सरकार समक्ष १६ बुँदे माग राख्दै आन्दोलित हुने जनाएको छ।

राष्ट्रिय किसान सञ्जालका अध्यक्ष गणेश चन्द्र तिमिल्सिनाले किसानको दुग्धजन्य वस्तु बिक्री नभएको र बिक्री भएको दूधको भूक्तानीसमेत नपाएकोप्रति पटक–पटक सरकारको ध्यानाकर्षण गराउँदासमेत सरकारले वेवास्ता गरेकाले आन्दोलन गर्न बाध्य भएको बताए।

नेपालमा दैनिक कूल ६५ देखि ७० लाख लिटर दूध उत्पादन हुने गरेको सरकारी तथ्यांक छ। यस्तै करिब ३० लाख घरपरिवार दूध उत्पादन क्षेत्रमा संलग्न रहेका छन्। नेपालको कूल गार्हस्थ उत्पादनमा दूधको योगदान ६ प्रतिशत रहेको सरकारी तथ्यांकमा उल्लेख छ।

कूल उत्पादनको ५० प्रतिशत दूध बजारमा जान्छ तर लामो समयदेखि प्रतिदिन ५ देखि ६ लाख लिटर दूध पनि बिक्री हुन नसकेको नेपाल दुग्ध व्यवसायी संघका अध्यक्ष विश्वराज घिमिरे बताउँछन्। छिमेकी मुलुक भारतबाट अवैध रुपमा कच्चा दूध तथा दुग्धजन्य पदार्थ सस्तो मूल्यमा आयात भइरहेको कारण नेपाली किसानले उत्पादन गरेको दूध बिक्री नभएको घिमिरे बताउँछन्।

पशुपालक किसानहरुले एकातिर लम्पीस्किनका कारण ७५ अर्ब बढी क्षति बेहोर्न परेको अर्को तर्फ बिक्री भएको दूधको ६ अर्ब बराबरको रकम भुक्तानी नपाइरहँदा थप मारमा परेको उनको भनाइ छ।

‘लम्पी स्किन रोगको महामारीका कारण ६९ हजार बढी पशुहरू मरेका छन्। १५ लाख ३६ हजार १८० पशुहरू संक्रमित भएको बेला दूधको अभाव हुने अनुमान गरिएको थियो। यति छोटो समयमा मिल्क होलिडे हुने अवस्था सिर्जना हुनुले भारतबाट अनौपचारिक रूपमा दूध आयात भइरहेको छ भन्ने कुराको पुष्टि गर्दछ,’ घिमिरेले भने।

लम्पीस्किन रोगको कारण ७५ अर्ब भन्दा बढी बराबरको क्षति व्यहोर्न बाध्य भएका किसान बिक्री गरिएको दूधको करिब ६ अब बराबरको बक्यौता रकम दुग्ध विकास संस्थान लगायत निजी डेरी उद्योगहरूले भुक्तानी नगर्दा किसानलाई थप मर्का परेको उनको भनाइ छ।

‘यस्ता समस्याहरूले दुग्ध उत्पादक किसान तथा उत्पादक किसान विस्थापित हुनुपर्ने परिस्थितिप्रति समस्याहरू समाधानका लागि विभिन्न कार्यक्रमहरूमार्फत् नेपाल सरकारको बारम्बार ध्यानाकर्षण व्यवसायिक दूध गराउँदा पनि समस्या समाधान गर्न ठोस पहल भएन,’ उनले भने।

यस्तै विभिन्न मागहरुसहित आन्दोलन गरी सरकारलाई ध्यानाकर्षण गराउने उनले बताए। तर अझै बेवास्ता गरे सिंहदरबारभित्र गाईभैंसी बाधेर आन्दोलन गर्ने चेतावनीसमेत दिए।

डेढ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढीको दुग्धजन्य वस्तु आयात
यसरी किसानले दूध तथा दुग्धजन्य वस्तु बिक्री नभएर पोखिरहनु परेको अवस्थामा बाहिरी मुलुकबाट ठूलो परिमाणमा दुग्धजन्य वस्तु आयात भएको छ। चालू आर्थिक वर्षको माघ मसान्तसम्म (७ महिना) मा डेढ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढीको दूध तथा दूग्धजन्य वस्तु आयात भएको छ। ७ महिनामा १ अर्ब ५० करोढ ६४ लाख रुपैयाँ बराबरको दूध तथा दूग्धजन्य वस्तु आयात भएको हो।

जसमध्ये ८१ करोड ८९ लाख ७० हजार रुपैयाँको दुग्धजन्य विभिन्न परिकार आयात भएको छ। यस्तै ३६ करोड ५५ लाख ५३ हजार रुपैयाँको दूध पाउडर आयात भएको छ। २७ करोड ३३ लाख ५ हजार रुपैयाँको चिज, २ करोड ४० लाख ८३ हजार रुपैयाँको स्वादयुक्त दूध १ करोड ८९ लाख ४८ हजार रुपैयाँको बटर २० लाख रुपैयाँको दूधको क्रिम, ६ लाख ३२ हजार रुपैयाँको घिउ आयात भएको छ।

सरकारले लगायो दुग्धजन्य पदार्थ आयातमा रोक
पछिल्लो समय सरकारले स्वदेशी उत्पादन बिक्री नहुने समस्या देखिएको भन्दै दुग्धजन्य वस्तु आयातमा रोक लगाएको छ। कृषि तथा पशुपन्छी मन्त्रालयले फागुन २ गतेको निर्णयअनुसार बाह्य मुलुकबाट दूध तथा दुग्धजन्य पदार्थ आयात गर्न अर्को व्यवस्था नभएसम्मका लागि रोक लगाएको हो।

दूध तथा दुग्धजन्य पदार्थको बढ्दो आन्तरिक उत्पादनसँगै आन्तरिक खपत (उद्योगको समेत) सोही रूपमा हुन नसकेको तथा बाह्य मुलुकमा सम्भाव्य वस्तुको निर्यात हुन नसकेको र निरन्तर आयातको कारणले आन्तरिक दूध तथा दुग्ध जन्य पदार्थको मौज्दात भएकाले अर्को निर्णय नभएसम्मका लागि आयात स्थगित गरिएको मन्त्रालयको कृषि तथा पशुपन्छी व्यवसाय प्रवर्द्धन महाशाखाले जनाएको छ।

महाशाखाका अनुसार चिल्लो हटाइएको दूध (स्कीम्ड मिल्क)को पैठारीमा पूर्ण रोक लगाइएको छ। यस्तै चिनी वा अन्य गुलियो पदार्थ नहालिएको (डब्लुएमपी) को पैठारीमा पनि पूर्णरुपमा रोक लगाइएको छ।

यस्तै अन्यमा डेरी ह्वाइटेनर, स्किम्ड मिल्क पाउडर र होल मिल्क पाउडरमा रोक लगाइएको छ भने र परिवर्तित जमाएको वा नजमाएको, चिनी हालेको वा नहालेको, गुलियो पारेको वा नपारेकोमा पनि पैठारीमा पूर्ण रोक लगाइएको छ। यस्तै नौनी (बटर), घ्यू, छुर्पी, प्रशोधित, भुजुरी वा धुलो नपारेको चिज र भुजुरी पारेको वा धुलो पारेको सबै प्रकारको चिज आयातामा पनि पूर्ण रूपमा रोक लगाउने निर्णय भएको मन्त्रालयले जनाएको छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।