‘दूध बिक्री नभएको समस्या देखाएर किसानका नाममा राजनीति’

अर्थ समाचार

कल्पना घिमिरे शुक्रबार, फागुन ११, २०८० १९:५०

काठमाडौं– आइतबार चितवनका किसान तथा व्यवसायी बिक्री नभएको भन्दै सडकमा दूध पोखेर आन्दोलित भए। त्यसलगतै बिहीबार किसानको नेतृत्व गर्ने एक दर्जन बढी संगठनहरुले पत्रकार सम्मेलन गर्दै आन्दोलन गर्ने घोषणा गरेका छन्।

यसलगत्तै शुक्रबार नेपाल डेरी एसोसिएशनले वर्तमान अवस्थामा दुग्ध क्षेत्रमा देखिएका समस्या समाधान सम्बन्धि अन्तरक्रिया कार्यक्रम आयोजना गर्‍यो। उक्त कार्यक्रममा बोल्दै डेरी एशोसिएसनका पूर्वअध्यक्ष सुमित केडियाले किसान र उद्योगको सम्बन्ध राम्रो भएको तर पछिल्लो समय समस्या आएको बताए।

माग र आपूर्तिको तालमेल नमिल्दा दुग्धजन्य वस्तुमा समस्या आएको केडिया बताउँछन्। यस्तै सरकारले दूध उत्पादन र माग को तथ्यांक ननिकाल्दा पनि समस्या आएको बताउँछन्। दूध डेरी उद्योगसँग कति दूध स्टक छ त्यो निकालेर निर्यातमा सहयोग पुर्‍याउनुपर्ने उनको भनाइ छ।

‘दुग्ध विकास संस्थान नेपाल डेरी एशोशिएसनले कति दूध पाउडर र बटर स्टक हो भन्ने कुरा ल्याउन सकेन। साउनदेखि फागुनसम्म कुन उद्योगले कति दूध पाउडर बनायो भन्ने यथार्थ तथ्यांक मन्त्रालयले ल्याउन पर्‍यो। बंगलादेशले १० देखि ११ हजार प्रति टनमा लिन चाहन्छ। हाम्रो लागत १८ हजार परेको छ। पाँच हजार जति सरकारले बेहोरेर निर्यात गरोस् दूधको समस्या हट्छ,’ उनले भने।

यस्तै आर्मी प्रहरी र सशस्त्रको खानामा मासु, अण्डा समावेश गर्न जरुरी भएजस्तै दूध पनि अनिवार्य गर्न क्याबिनेटले नै निर्णय गरे दूधको समस्या हट्ने उनको दाबी छ। सोही क्रममा दुग्ध विकास बोर्डका कार्यकारी अध्यक्ष राजेन्द्र यादवले नेपालको डेरी क्षेत्र अन्य कुनै पनि क्षेत्रभन्दा मर्यादित र व्यवस्थित क्षेत्रभित्र पर्ने बताए। तर पछिल्लो समय दूध बिक्री नभएको समस्याका देखाएर किसानका नाममा राजनीति गर्ने उद्देश्यले केही व्यक्तित्वहरु लागि परेको आरोप लगाए।

‘किसान, उद्योगी व्यवसायीसँग राम्रो सम्बन्ध छ र सबैकुरा व्यवस्थित हुँदा हुँदै पनि समस्या किन आइरहेको छ भन्दा दुरदृष्टिको भिजन उद्योगमा छैन। दोस्रो कुरा इमान्दारिता भएन। किसानको दूध बिक्री नभएको समस्या देखाएर किसानका नाममा राजनीति गर्ने उद्देश्य लिएर केही लागिपरेका छन्,’ यादवले भने।

सरकारले दुग्धजन्य वस्तु आयातमा रोक लगाइसकेको हुँदा दूध बिक्री नहुने समस्या सुल्झिने बताए। यस्तै गत माघ १९ गतेको बोर्ड मिटिङले नेपाल प्रहरी कार्यालयमा, विद्यालय लगायतका निकायको खानामा दुग्धजन्य वस्तु समावेस गर्न निर्देशन पनि गरिसकेको हुँदा यस्तो समस्या नहुने दाबी गरे।

‘बिक्री गर्ने उद्योगको काम हो सबै काम राज्यको होइन। सबै काममा राज्यको मुख ताकेर बस्ने होइन। सरकारले मूल्य निर्धारण गर्ने काम हो। दूध दही मात्र होइन दूधबाट अन्य वस्तु बनाउन सकिन्छ,’ यादवले भने। बजारको माग ७ हजार मेट्रिक टन रहेको छ। पछिल्लो समय डेरी उद्योगमा स्टक रहेको दूध ५ हजार मेट्रिकटन मात्र दूध भएकाले बिक्री नहुने भन्ने कृत्रिम समस्या सिर्जना गरिएको हुनसक्ने उनको दाबी छ।

आर्थिक वर्ष २०७९/८० मा कोभिडको असरका कारण किसान मर्कामा परेकाले दूधको मूल्य बढाइएको उनी बताउँछन्। तर, सरकारले उपभोक्ता मूल्य नतोक्दा समस्या आएको उनको भनाइ छ। ‘पहिला दूधको मूल्य तोक्दा किसान र उपभोक्ताको तोकिन्थ्यो। दुग्ध विकास बोर्डले मूल्य दुवैको पठाएको हो। तर क्याबिनेटले किसानको मूल्य मात्र तोक्यो, उपभोक्ता मूल्य तोकिएन। त्यो कसको प्रभावले भयो थाहा भएन। त्यसको फलस्वरुप अहिले समस्या आइरहेको छ,’ उनले भने।

विज्ञापन नगर्दा बिक्री नहुने समस्या आयो
यस्तै डेरी उद्योगहरुले दूध तथा दुग्धजन्य वस्तुको विज्ञापन नगर्दा बिक्री नहुने समस्या आएको यादव बताउँछन्। ‘कुनै दूध उद्योगले विज्ञापन गरेको देखिएन। दूधको क्वालिटी बढाउनुपर्‍यो अनि दूधको विज्ञापन गर्नुपर्‍यो, त्यो कुरामा ध्यान नदिने अनि कसरी बिक्री हुन्छ?,’ उनले भने, ’अहिलेको समयमा दूध बढी भएकोभन्दा पनि बढी गराइएको हो। आ–आफ्नो क्षेत्रमा कसरी व्यवस्थित गर्नु पर्ने हो आफैं गर्ने हो। डेरी उद्योगको काम दूध र दही बेच्ने मात्रै होइन अन्य वस्तु उत्पादन गरेर बिक्री गरे हुन्छ नि।’

सिजनअनुसार उत्पादन बढी हुँदैमा दूध बिक्री नभएको बाहानामा राजनीति गर्न खोजिरहेको उनको आरोप छ। तर निरन्तर उत्पादन बढ्ने हो भने निर्यात गर्न सकिने उनी बताउँछन्।

‘बाहिरी मूलुकमा निर्यात गर्न निरन्तर उत्पादन बढ्नुपर्छ। दूध उत्पादन बढी भएको बेलामा एकदुई महिना पठाउने, पछि नपठाउने गरेर हुँदैन। निरन्तर उत्पादन बढ्ने हो भने निर्यात गर्न हामी तयार छौं। एउटा शुनिश्चितता हुनपर्‍यो,’ उनले भने। अहिले दूध उत्पादक करिब ४ अर्ब रुपैयाँ भुक्तानी पाउन नसकेको र त्यो तत्काल समाधान गर्नुपर्ने बोर्डका कार्यकारी अध्यक्ष यादव बताउँछन्। तर किसानका संगठनहरुले दुग्ध किसानको ६ अर्ब भुक्तानी गर्न बाँकी रहेको आँकडा निकालेका छन्।

दुग्धजन्य वस्तुको भ्याट हटाए समस्या सुल्झिन्छ
नेपाल डेरी एसोसिएशनका अध्यक्ष प्रल्हाद दाहाल दुग्धजन्य वस्तुमा लगाइएको कर हटाए दूध सस्तो पर्ने र बिक्री नहुने समस्या हट्ने बताउँछन्।

‘मूल्य क्वालिटी अनुसार राख्नुपर्छ। बिक्री मूल्य मात्र नभएर लागत पनि घटाउनुपर्छ। दुग्धजन्य वस्तुमा लाग्ने भ्याट मात्रै घटाउने हो भने समस्या आउँदैन। यी कुरा तत्काल लागू हुनुपर्‍यो,’ उनले भने।

विदेशबाट आयात हुने दूग्धजन्य वस्तुको भन्सार महसुल कम छ। तर नेपालमा दूध तथा दूग्धजन्य पदार्थ उत्पादनमा प्याकिङ गर्न आवश्यक सामाग्री ल्याउन पर्दा भन्सार महसुल चर्को लाग्ने हुँदा पनि समस्या आएको बताउँछन्।

‘यो प्याकेजिङ मेटरियलमा ३० प्रतिशत भन्सार दर छ। त्यसलाई घटाएर कम गर्नुपर्‍यो। अनि पो विदेशी उत्पादनसँग प्रतिष्पर्धा गर्न सकिन्छ। राज्यलाई सामान आकर्षक चाहिने अनि भन्सार शुल्क चर्को गरेर उद्योग मैत्री वातावरण हुँदैन,’ उनले भने।

छुर्पी व्यवसायी गंगा खड्काले पनि दूध उत्पादन बढाएर लागत घटाए आफैं समस्या समाधान हुने बताए। कृषि मन्त्रालयकी सहसचिव सम्झना काफ्ले सरकारले आयातमा रोक लगाउने निर्णय गरिसकेकाले समस्या सुल्झिने बताइन्।

‘आयातमा रोक लगाएका छौं, तर पूरै निषेध गर्छु भन्न मिल्दैन किनकी हामी अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा बाँधिएर रहेका छौं। मूल्य धेरै भएको कारण समस्या आएको छ यो विषय सबै मिलाउनुपर्छ। अबका दिनमा दुग्धजन्य क्षेत्रको समस्या समाधान गर्न सरकार गम्भीर रहने छ। तपाइँहरु पनि सकेसम्म उपाय अपनाउनुस् निर्यात गर्ने कुरामा हामी सहजीकरण गर्ने छौं,’ उनले भनिन्।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।