काठमाडौं– नयाँ बानेश्वर क्षेत्र काठमाडौंको व्यस्त मध्येको स्थान हो। सवारीसँगै पैदलयात्रीको अत्यधिक चाप हुने यो क्षेत्रमा दुई वटा आकाशे पुल छन्। कोटेश्वर-त्रिपुरेश्वर सडक खण्ड अन्तरगत बानेश्वरमा आकाशे पुल छ भने मध्यबानेश्वर, थापागाउँ र नयाँ बानेश्वर जाने बाटोलाई जोड्ने अर्को आकाशे पुल छ। संसद् भवन प्रवेश गर्ने गेट नजिक रहेको यो क्षेत्र पैदलयात्रीका साथै साँझको समय सडकमा व्यापार गर्नेहरु, साइकल, ठेलामा फलफूल बेच्नेहरुका कारण साँझको समयमा अस्तव्यस्त हुने गरेको छ।
साँझको समयमा सवारी जामलाई व्यवस्थापन गर्न खटिएका ट्राफिक असिनपसिन हुने गरेका छन्। बुधबार साँझ उक्त क्षेत्रमा पुग्दा आकाश पुलमा टिकटक बनाउनेको संख्या बाक्लै थियो भने आकाशे पुल मुनिबाट बाटो काट्ने सर्वसाधारणका कारण जाम थियो। बाटो पार गर्न बनाइएको पुल खाली भए पनि थापागाउँको माछाबजारसम्म जाम हुनेगरि मान्छे बाटो वारपार गरिरहेका थिए।
त्यस्तै अर्को मुख्य चोक हो कोटेश्वर। चक्रपथमा पर्ने कोटेश्वर अरनिको राजमार्ग र विपी राजमार्गको नाका मार्ग भएका कारण पनि सावरीका साथै मानिसहरुको बाक्लो उपस्थिति हुने गरेको छ।
कोटेश्वर चोकबाट ग्वार्को जानेतर्फको सडकमा पैदल हिँड्नेलाई बाटो पार गर्न सजिलो हुने गरि आकाशे पुल राखिएको छ। कोटेश्वरको चोक भन्दा करिब २० मिटर तल रहेको यस पुलमा पनि सडक पार गर्नको भन्दा टिकटक र भिडियो बनाउनेका साथै फुटपाथ व्यापारीको भीड धेरै देखिन्छ। बाटो पार गर्नेहरु भने मुख्य चोकबाटै सडक पार गर्न लाइन लागेर बस्ने गरेका पाउन सकिन्छ।
पैदलयात्री भन्दा व्यापारीको संख्या बढी हुने अर्को आकाशे पुल बागबजारको हो। रत्नपार्क क्षेत्र सामान्य अवस्थामा पनि भीडभाड हुने क्षेत्र हो। त्यहाँ आकाशे पुल भए पनि मानिसहरु जोखिम मोलेर सडक पार गरिरहेका देख्न सकिन्छ। बागबजारको उक्त पुलमा पनि फुटपाथ व्यापारीहरुको कब्जा रहने गरेको छ।
०००
७८ वर्षीय श्याम ठकुरी सडक पार गर्न हतार हतार बानेश्वरस्थित पिपलबाटको आकाशे पुलको मुनि लाइन लागेका छन्। ‘म बुढो भैसके, पुल चढ्न सक्दिन। घुडामा समस्या छ,’ उनले भने। उमेर बढी भएकाहरुले आकाशे पुल चढ्न नसक्ने भएकाले समस्या भएको उनी बताउँछन्। आकाशे पुलमा उक्लिन डर लाग्ने बताएका ठकुरीले भने, 'अपांग जान मिल्दैन, जेष्ठ नागरिक जान सक्ने छैन। समात्न सजिलो छैन, कसरी जानू।' उनको विचारमा बानेश्वरको पिपलबोटस्थित उक्त पुल गलत स्थानमा राखिएको छ। मान्छेको भीड हुने स्थानमा उक्त पुल राख्नु पर्ने उनी बताउँछन्।
यो पनि पढ्नुहोस्
पैदलयात्री हिँड्न नपाउने फुटपाथ
बानेश्वरका स्थानीय अच्युत थपलिया पिपलबोटसँगैको आकाशे पुल निर्माण सुरु भएदेखिनै बिरोधमा छन्। त्यसमाथि अपांग र जेष्ठनागरिक मैत्री पुल नबनेको भन्दै उनले आक्रोश पोखे। आकाशे पुलका लागि यो स्थान उपयुक्त नभएको उनी ठान्छन्।
खुट्टामा समस्या भएका कारण घरमा भर्याङ सहजरुपमा तलमाथि गर्न नसक्ने उनी अहिलेको आकाशे पुल चढ्न समस्या हुने बताउँछन्। सडकमा मानिसहरुको चाप हुन्छ। त्यसमा पुल सहज छैन। सवारी कुदिरहेको बेलामा पुल मुनिबाटै सडक पार गर्दा कयौं पटक उनले ट्राफिकको खप्पि खाएका छन्। 'कति पटक आकाशे पुलबाट बाटो काट्नुस् भनेर प्रहरीले भन्छन्, के तपाईं बोकेर लग्दिनुहुन्छ? भनेर जवाफ फर्काउने गरेको छु' उनले भने।
विकशित देशमा आकाशे पुलमा लिफ्ट राखेको हुन्छ। 'यहाँका आकाशे पुलका रुप हेर्दा नै कुरुप लाग्छन्। बच्चाबच्ची, बुढाबुढी र अपाङ्गता भएका व्यक्ति मैत्री पुल छैन' उनले भने, ‘घरमा त चढ्न सक्दैन् अब यो करङ्ग जस्तो पुलमा को चढ्न सक्छ। अहिलेको महानगरपालिकामा मेयर साव बालेनजी एन्जिनियर नै आउनु भएको छ, उहाँको ध्यानाकर्षण होस्’ उनले भने।
कोटेश्वरको आकाशे पुल मुनिबाट बाटो पार गर्नका लागि सागर बस्नेत परबाट आइरहेको सवारी साधन हेरिरहेका छन्। आफ्नो खुट्टामा समस्या भएका कारण पुल चढ्न नसकेको उनी बताउँछन्। पुल चढ्न सहज खालका नभएका कारण यसरी बाटो पार गर्नु परेको उनको भनाइ छ।
बाटो पार गर्दा चाँडो हुने र सजिलो हुने भएका कारण आफूले आकाशे पुल नचढेको बागबजारको आकाशे पुल तलबाट सडक पार गरिरहेकी कृष्णकुमारी खड्काले बताइन्। हतार भएको बेलामा सडकबाटै पार गरे पनि अन्य बेलामा भने पुलबाट ओहोरदोहोर गर्ने गरेको उनी बताउँछिन्। 'पानी परेको समयमा फलामको पुल चिप्लो हुन्छ्। चिप्लेर अर्को छेउमा पुगिन्छ। बागबजारको ठूलो आकाशे पुल झन् पानी परेको बेलामा भरिने गरेको छ' उनले भनिन्। अलोकनगर बस्ने रिता शाह प्रेसरको औंषधि खाइरहेकी छन्। आकाशे पुल चढ्दा आफूलाई चक्कर लाग्ने गरेको उनी बताउँछिन्। हिँड्ने बेलामा समाउने ठाउँ पनि नहुँदा समस्या भएको उनी बताउँछिन्।
के भन्छन् सरोकारवाला?
काठमाडौं महानगरपालिकामा हाल १२ वटा आकाशे पुल छन्। महानगरपालिकाको आफ्नै लगानीमा आकाशे पुल निर्माण गरिएका हुन्। ३ वटा आकाशे पुल निर्माणाधीन छन्। मित्रपार्क, शोभाभगवतीको पूर्वतिरको चोकमा र क्षेत्रपाटी, डल्लु र सोह्रखुट्टे चोकमा आकाशे पुल निर्माणाधीन रहेका महानगरपालिकाका पूर्वाधार विभाग प्रमुख राम थापाले नेपाल लाइभलाई जानकारी दिए।
प्रमुख थापाका अनुसार काठमाडौं महानगरमा २०५७ साल पहिले नै ८ वटा आकाशे पुल निर्माण भैसकेका थिए। भर्खरै पनि ४ वटा महानगरपालिकाको आफ्नै बजेट र १ प्रदेशको बजेटबाट आकाशे पुल निर्माण सम्पन्न भएको उनले बताए। बानेश्वरको पिपलबाटको आकाशे पुल त्यही क्षेत्रका स्थानीयले निर्माण गरेका हुन्। लैनचौरस्थित अस्कल क्याम्पसको पुल भने स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियनले निर्माण गरेको हो। कम्तिमा एक आकाशे पुल निर्माण गर्न ७० लाखदेखि १ करोड लागत लाग्ने गरेको थापाले बताए। अहिलेसम्मको सबै भन्दा महंगो आकाशे पुल चावहिलको हो। जुन १ करोड २० लाखको लागतमा बनेको छ। 'आकाशे पुलको निर्माण यातायात व्यवस्थापनको सहजीकरणका लागि बनाइएको हो। तर, महानगरको हकमा भने आकाशे पुल भने जति प्रयोगमा देखिएको छैन' थापाले भने, 'जसका कारण कार्यक्रम नै परिमार्जन गर्ने स्थिति आउन सक्छ।'
अपाङ्गता, ज्येष्ठ नागरिक, गर्भवती महिला र बालबालिका लागि भने आकाशे पुल सहज नभएको उनी स्वीकार गर्छन्।महानगरपालिकाको कार्ययोजनामा पैदलयात्री मैत्री रहे पनि प्राविधिक कारण त्यो बनाउन नसकिएको उनले बताए।
‘ठूलो ठाँउ नहुँदा पुतलीसडकको बागबजार, डिल्लीबजार जाने चोकमा बनाउन सकिएको छैन्। प्राविधिक परीक्षण गरिएको हो तर, सानो ठाउँ छ’, उनले भने। त्यस्तै महाराजगञ्जस्थित टिचिङ अस्पतालको अगाडि अस्पताल प्रशासन र ट्राफिक प्रहरीले पटक-पटक पुल निर्माण गर्न माग गरेको भए पनि ठाउँ अभावका कारण सम्भव नभएको थापाले बताए।
ट्राफिक शिक्षाको कमी र आम मान्छेको बानी व्यवहारमा परिवर्तन नआएका कारण आकाशे पुल निर्माण गर्दा पनि कतिपय ठाउँमा प्रयोगमा नआएको उनी बताउँछन्। तर, पूर्वाधार विकास विज्ञ सूर्यराज आचार्य भने आकाशे पुलबाट बाटो पार गर्ने बानी पैदलयात्रीमा नभएको बताउँछन्। ट्राफिक जाम कम गर्न र यात्रुको सुरक्षाका लागि चोक चोकमा पुल बनाइएको भए पनि यात्रु जोखिम मोलेरै लापरबाही ढंगले सडक पार गरिरहेको उनको भनाइ छ।
‘सडकमा अरु ठाउँमा पहिलो प्राथमिकता पैदलयात्रीलाई दिएको हुन्छ। तर आकाशे पुल मुनि सवारीलाई प्राथमिकता दिइन्छ।’चोकहरु सबैतिर ट्राफिक लाइटको व्यवस्था गरे आकाशे पुल त्यति धेरै आवश्यक नभएको उनी बताउँछन्। आकाशे पुल विशेषगरि ट्राफिक जाम घटाउनका लागि बनाइएको भए पनि मानिसहरुले त्यसलाई वेवास्ता गर्दा समस्या आउने उनको भनाइ छ।
यो पनि पढ्नुहोस्
हिँड्न असुरक्षित काठमाडौं उपत्यका: सवारी साधनले फुटपाथ र जेब्राक्रसमै दिन्छन् ठक्कर
विदेशमा नागरिकलाई ट्राफिक शिक्षा राम्रोसँग दिइएका कारण बाटो पार गर्नका लागि त्यहाँका जनताले नियमको पालना गरेको देखिने गरिएको उनी बताउँछन्।
ट्राफिक जाम समाधानको पहिलो विकल्प आकाशे पुल नरहेको उनी बताउँछन्। आकाशे पुल बनाइएको स्थानमा पनि वैज्ञानिक ढंगले अध्ययन/अनुसन्धान नगरिएका कारण समस्या भएको उनी बताउँछन्। पैदलयात्री र सवारीको चाप हरेर आकाशे पुल बनाइनु पर्नेमा त्यसो हुन नसकेको आचार्य बताउँछन्।
'हालका धेरै जसो आकाशे पुल पैदलयात्री मैत्री छैनन्। वर्खामा पानीले भरिने र चिप्लो भएर लड्ने सम्भावना धेरै छ', उनले भने, 'विकशीत मुलुकमा जेष्ठ नागरिकका लागि आकाशे पुलमा लिफ्ट जडान गरिएको हुन्छ। स्रोत साधनले हाम्रोमा नभ्याइएला। तर, पनि सामान्य बालमैत्री आकाशे पुल, जेष्ठ नागरिकको सहजका लागि त्यही अनुसारको व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ' उनले भने।
त्यस्तै सहरी विकासका मन्त्रालयका पूर्वसचिव किशोर थापा आकाशे पुलको स्वरुप नै बदल्नुपर्ने बताउँछन्। 'आकाशे पुलको सिँढी कतिपय ठाउँमा ठाडो छ। जसले गर्दा ज्येष्ठ नागरिक, बालबालिका र अपाङ्गता भएका व्यक्ति जोखिम मोलेर पनि मुनीबाट बाटो काट्न बाध्य छन्' थापाले भने। रातिको समयमा आकाशे पुलमा महिलाहरुका लागि सुरक्षा नहुनु अर्को समस्या रहेको उनको भनाइ छ। यसका लागि महानगरपालिकाले सबै पैदलयात्रीलाई अनुशासनको पालना गराउनुपर्ने र चेतनामा अभिवृद्धि हुने कार्यक्रम ल्याउनु पर्ने उनी बताउँछन्।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
