काठमाडौं- राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले शुक्रबार औपचारिक रुपमा मेलम्चीको पानी वितरण सुरु गरिन्। काठमाडौंमा पानी आइपुगेको र वितरणको औपचारिक उद्घाटन गर्दा हर्सोल्लास थियो।
पानी वितरण सुरु गर्दा पानीको फोहरासमेत देखाइएको थियो। उक्त फोहराबाट पाँचदेखि १० मिटरसम्म उचाइमा पानी पुगेको थियो। त्यसको अर्थ मेलम्चीको पानी उपभोक्ताको १० मिटरसम्म अग्लो घरमा मेसिन प्रयोग नगरी पुर्याउन सकिन्छ।
वि.सं. २०५५ सालदेखि निर्माण सुरु भएको बहुप्रतीक्षित मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको पानी काठमाडौं आइपुगेसँगै उपभोक्ताको धारामा पुगेको हो। फागुनको दोस्रो साता सुरुङमार्गमा पानी हालेर यसको परीक्षण थालिएको थियो। मेलम्चीको सुरुङमा पुनः पानी परीक्षण गर्न खानेपानीमन्त्री मणिचन्द्र थापा आयोजनाको मुहान क्षेत्र पुगेका थिए। यसअघि पनि असार अन्तिम साता मेलम्चीको सुरुङमा पानी हालेर परीक्षण थालिएको थियो। तर, असार ३० गते सुरुङमार्गको गेट फुटेर दुर्घटना भएपछि परीक्षण रोकिएको थियो।
आयोजनाबाट भएको कमजोरी सच्याउन मध्यमर्स्याङ्दी जलविद्युत आयोजना परामर्शदाताका रूपमा काम गरेको जर्मनीको फिसनर कम्पनीलाई मेलम्चीको सुरुङ हेर्न लगाइएको थियो। यस कम्पनीले मेलम्ची खानेपानीको सुरुङमार्गका संरचना अध्ययन/अनुगमनपछि दिएको प्रतिवेदनअनुसार सुरुङका केही संरचनामा सुधार र गेट तथा आकस्मिक उपकरण राख्न सुझाएको थियो।
१८ प्रधानमन्त्री र २५ विभागीय मन्त्री फेरिएपछि आइपुग्यो मेलम्ची
२०४७ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री कृष्णप्रसाद भट्टराईले मेलम्चीको पानी काठमाडौं ल्याएर खानेपानीको समस्या समाधान गर्ने घोषणा गरे। सरकारले २०५५ मा मेलम्ची खानेपानी विकास समिति गठन गरेर काम थाल्यो। त्यसयताका २२ वर्षमा मेलम्चीमा कति पानी बग्यो भन्ने हिसाब छैन। तर, काठमाडौंवासीले मेलम्चीको पानी कहिले पाउँछन् भन्ने कुराको हिसाब भने पटक–पटक हेरफेर भइरह्यो। अब भने यो सपना साकार भएको छ।
समिति गठन भएको तीन वर्षपछि २०५८ मा एसियाली विकास बैंक (एडीबी)को ऋण सहयोगमा मेलम्चीको निर्माण सुरु भएको थियो। आयोजना निर्माण सुरु गर्दा सात वर्षभित्र काम सक्ने लक्ष्य राखिएको थियो। तर, सरकारले एडीबीको ऋण सर्त पालना गर्न नसक्दा केही समयमै काम प्रभावित भयो। त्यसपछि पनि निर्माण कम्पनीहरूसँगको ठेक्का तोडिने, नयाँ ठेक्का हुने क्रम जारी रह्यो। काठमाडौंबासीले मेलम्चीको पानी पिउने धोको धकेलिएको धकेलियै थियो।
सुरुङ खनिरहेको इटालियन कम्पनी सीएमसीले आधा काम छोडेर बीचमै भागेपछि आयोजना बोर्डले २०७५ माघमा सीएमसीसँगको ठेक्का सम्झौता तोड्ने निर्णय गरेको थियो। सीएमसीसँग ठेक्का तोडेपछि सरकारले आयोजनाको बाँकी काम सक्न चिनियाँ कम्पनी सिनोहाइड्रोलाई जिम्मा दिएको थियो।
२०६४ मा सरकारले ऋण सर्त पालना गरेपछि एडीबीले २०७० सम्म समयावधि थपेर सुरुङमार्ग निर्माणको अनुमति दियो। २०६४ मै २७ किलोमिटर सुरुङमार्ग निर्माणका लागि ग्लोबल टेन्डर आह्वान गरियो। अर्को वर्ष चाइना रेल्वे कन्स्ट्रक्सन कर्पोरेसन (सीआरसी) नामक चिनियाँ कम्पनीले चार वर्षभित्र बनाइसक्ने गरी सुरुङमार्गको ठेक्का पायो। तर, तीन वर्षमा १५ प्रतिशत मात्रै काम गर्यो। एक वर्षभित्र बाँकी ८५ प्रतिशत काम सक्ने अवस्था नदेखिएपछि सीआरसीसँग सोही वर्ष ठेक्का सम्झौता तोडियो।
२०७० असारमा पुनः ग्लोबल टेन्डर आह्वान गरियो र इटालियन कम्पनी सीएमसीले ठेक्का पायो। ठेक्काअनुसार २०७३ मा काम सक्नुपर्ने भए पनि भूकम्प र नाकाबन्दीका कारण काम रोकियो। तसर्थ सीएमसीको म्याद थप भइरह्यो। अन्तिम म्यादअनुसार ३ फागुन २०७५ मा सिएमसीले काम सक्नुपर्ने थियो। तर, मंसिर २९ मै सीएमसीले काम छोड्यो र आयोजनाले माघ २४ मा ठेक्का सम्झौता रद्द गर्यो। उक्त काम हाल चिनियाँ कम्पनी सिनोहाइड्रोले गरिरहेको छ।
मेलम्ची आयोजना पूरा हुन देशले १८ जना प्रधानमन्त्री फेर्नुपर्यो। त्यस्तै, २५ जना विभागीय मन्त्री र करिब तीन दर्जन सचिवहरु बदलिँदा बल्ल मेलम्चीको पानी काठमाडौंमा आइपुग्न सम्भव भयो।
लागत बढेको बढ्यै
गत असारमा गरिएको सुरुङ परीक्षण सफल नभएपछि फागुनमा पुनः परीक्षण गरिएको थियो। अहिले खानेपानी आयोजनाको स्थायी 'हेड वर्क्स' तयार नभएकाले अस्थायी 'हेड वर्क्स'बाट पानी हालिएको हो। स्थायी 'हेड वर्क्स' निर्माणाधीन अवस्थामा छ। हेड वर्क्सको ९६ प्रतिशत काम सकिएको आयोजनाको दाबी छ। स्थायी हेडवर्क्स यो वर्षको वर्षायाम अघि नै निर्माण सम्पन्न हुने आयोजना प्रमुख तिरेशप्रसाद खत्रीको भनाइ छ।
२०५५ मा मेलम्ची आयोजना सुरु गर्दा ४६४ मिलियन अमेरिकी डलर लागत अनुमान गरिएको थियो। हाल यो आयोजनाको संशोधित लागत ३१ अर्ब ३६ करोड रुपैयाँ अनुमान गरिएको छ। सो आयोजनामा हालसम्म २९ अर्ब ४५ करोड रुपैयाँ खर्च भएको अर्थ मन्त्रालयले सार्वजनिक गरेको आर्थिक वर्ष २०७७/७८ को अर्धवार्षिक समीक्षामा उल्लेख छ।
तत्कालीन प्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराईले २०६८/६९ मा केही आयोजनाहरुलाई राष्ट्रिय गौरवका आयोजना घोषणा गरेका थिए। राष्ट्रिय गौरवका आयोजनाको सूचीमा परेको मेलम्चीका लागि चालु आव २०७७/७८ मा पाँच अर्ब ४६ करोड ४५ लाख रुपैयाँ विनियोजन गरेको थियो।
यांग्री र लार्केको पानी ल्याउने योजना
मेलम्चीसँगै अब लार्के र यांग्रीको पानी काठमाडौं आउने छ। प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले २०८१ को वैशाखभित्रमा लार्के र यांग्रीको पानी काठमाडौं आइपुग्ने दाबी गरे। मेलम्ची आइपुगिसकेको र अब अन्य दुई नदीको पानी काठमाडौं ल्याउन कुनै समस्या नरहेको उनले बताए।
‘यसको नाम मेलम्ची नै राख्दा मानिसले नपत्याउन सक्छन्,’ शुक्रबार भृकुटीमण्डपमा आयोजित समारोहमा प्रधानमन्त्री ओलीले भने, ‘अब यसका नाम केही फेर्नुपर्ने हुन सक्छ। त्यसलाई पत्याउने बनाउनु पर्छ।’
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1764146706.png)
-1763721444.png)
