नेपाली साहित्यमा कथाको चर्चा-परिचर्चा उति हुँदैन, जति कविता र उपन्यासको हुन्छ। यही बेला केही समयअघि विजय सापकोटाले ‘अनावरण’ कथासंग्रह लिएर आए। नेपाली साहित्यमा संख्यात्मक हिसाबमा कथा कमै लेखिएका बेला उनले सशक्त उपस्थिति जनाए।
लेखक लण्डनमा रहे पनि संग्रहमा रहेका सम्पूर्ण कथाको परिवेश नेपाली समाज नै हो। उनका कथा पढ्दा कथाकार स्वयंले पात्रको परिवेशसँग साक्षात्कार गरेको छनक पाउन सकिन्छ। ग्रामीण जनजीवनलाई यथार्थ चित्रण गर्न कथाकार सफल छन्। मलाई लाग्छ, उनी यस समयका सफल कथाकार हुन्।
जीवनमा आइपर्ने सुख–दुःख तथा समाजमा व्याप्त विकृति, विसंगति लगायत विविध पक्षमा उनका कथाका विषय हुन्।
संगृहीत कथामा गरिबीको रेखामुनि रहेर जीवन जिएका आम मान्छेका अनुभूति गाँसिएका छन्। संक्रमणकालमा जनताले भोगेका पीडा समेटिएका छन् उनका कथामा।
सरल र यथार्थवादी धरातलमा अडिएर लेख्छन् उनी। कथा पढ्दा प्रगतिशील धार देखिन्छ, तथापि कोरा नारा भने कतै भेटिन्नन्।
संग्रहको सबैभन्दा मन परेको कथा हो ‘आरेमको ट्यांन्का’।
कम्युनिस्ट कार्यकर्ताहरूको प्रतिनिधि पात्र हो आरेम। नेपाली समाजको समृद्धिको सपना देखेर इमानदार र निष्ठापूर्ण ढंगले कम्युनिस्ट पार्टीमा आबद्ध एक सिपाही, जसले जीवनको अन्तिम क्षणसम्म पार्टीलाई काँध थाप्यो।
पार्टी कार्यकर्ताको सिङ्गो जीवनलाई यथार्थ ढंगले कथामा बुनिएको छ।
पढ्दै जाँदा कथाले तानिरहन्छ। आफ्नै जीवनको भोगाइ र अनुभूतिजस्ता परिवेश कथामा पाउन सकिन्छ।
‘सत्ताको दुरुपयोग गरिरहेका नेताहरूले आरेमका सपनामाथि टेकेर तिनका सपनाको हत्या त गरिरहेका छैनन्?’ पढ्दै जाँदा पाठकको मनमा गम्भीर सवाल उठ्न सक्छ।
कथाको मुख्य पात्र आरेम उपचार खर्चसमेत नपाएर मृत्युवरण गर्न बाध्य हुनुले पाठकको मन झस्किन सक्छ।
'अन्तकरण’ कथामा ग्रामीण जीवन बाँचिरहेका श्रीमान्-श्रीमतीबीचको सम्बन्धको चित्रण गरिएको छ। पात्र डेन्जा र उनको पेसा खसी व्यापारको अन्योन्याश्रित सम्बन्धको मनोविज्ञानलाई पनि रोचक ढंगले प्रस्तुत गरिएको छ।
समाजमा कसैले नकेलाएका घटनाहरूमाथि लेखिएका बेजोड कथाको शैलीले पाठकलाई प्रभावित बनाउँछ।
'अन्तिम वाक्य' समाजमा हुने यौन हिंसाको प्रतिनिधि कथा हो। हाम्रो समाजमा भइरहेका घरेलु यौन हिंसाका बढोत्तरीमाथि कथा बगेको छ।
अनावरणको अर्को सशक्त कथा ‘बाहिर अन्धकार थियो’ हो। कथा तत्कालीन माओवादी र राज्यबीचको सशस्त्र द्वन्द्वको परिवेशमा घुमेको छ। द्वन्द्वअघिको सम्भ्रान्त परिवार र कथित दलित परिवारका बालबालिकाको मित्रताको कडीलाई तोड्न सम्भ्रान्त परिवारले देखाएको निर्दयीपन समाजमै भएको घटना हो।
तिनै उपल्ला वर्गका परिवारले तल्लो वर्गका परिवारलाई गरेका दुर्व्यवहारलाई कथाले उत्खनन गरेको छ। माओवादी भूमिगत भएपश्चात् यसले सामाजिक सम्बन्धलाई पारेको असर र तत्कालीन अवस्थालाई अलग ढंगले विश्लेषण गरिनु कथाको वैशिष्ट्य हो।
‘गिर्खो’ मध्यम वर्गीय परिवारमा हुर्केको युवाको बारेमा छ। ऊ पढेलेखेको हुन्छ। जब उसले सहर पसेर पत्रकारिता गर्ने प्रयास गर्छ, त्यतिबेला भोगेका दुःख कथामा जोडिएका छन्। जागिरको लागि ऊ एउटा अन्तर्वार्ता दिन जाँदा जुत्ताभित्र गिर्खो पस्छ। कथा यसकारण रोचक लाग्छ कि सानो गिर्खोकै कारण ऊ अन्तर्वार्तामा असफल हुन्छ। पात्रको मनोविज्ञानलाई सुन्दर र मिहिन ढंगले पाठकसामु पस्किएका छन् कथाकारले।
'जंगली फूल'की पात्र रेनु आम महिलाको प्रतिनिधि पात्र हो। जो चलचित्रको पर्दामा देखिने महत्वकांक्षामा शरीर अरुलाई सुम्पन बाध्य भएकी छन्।
'निमित्त'ले वर्तमान समाजलाई इंगित गरेको छ। देशका विभिन्न राजनीतिक दलहरूमा देखिएका विकृति र विसंगतिको यसले चिरफार गर्छ। नेताहरूको राजनीतिक इमानदारी संकटमा पर्दै गएको संकेत गर्छ। लामो समयदेखि राजनीतिमा योगदान र त्याग गर्नेहरू पराजित हुँदै गएको अवस्था देखा परेको हुन्छ। अवसरवादीहरूकै पार्टीमा हाबी हुँदै गएको प्रति कथा लक्षित छ।
यो वर्तमान राजनीतिको एक राम्रो कथा हो। त्याग, समर्पण र निरन्तर लगाव भएर पनि राजनीतिमा पछि पारिएको पात्रको कथाले पाठकलाई झकझक्याउन बाध्य पार्छ।
‘पटाक्षेप’ सबैको भलो गर्नेको जिन्दगीमा आएको अनौठो घटनाको रोचक प्रस्तुति हो। मानिसको जिन्दगीमा अनेक र अनौठा मोड आउन सक्छन्। नचाहेको र नसोचेको परिस्थितिको सामना पनि गर्नुपर्छ भन्ने कुरा देखाउन खोजिएको छ।
'सन्तान' कथाले समसामयिक युगको विसंगतिलाई मिहिन ढंगले उजागर गरेको छ। आमाबाबुहरूले सन्तानको अभावमा भागेको अनुभूति यस कथामा छ। छोराछोरीहरु घर छोडेर सहर पसेपछि बाबुआमाप्रतिको कर्तव्यबाट विमुख हुँदै गएको र त्यसपछि उत्पन्न हुने वृद्ध बाबुआमाको मनोदशालाई बढो मार्मिक ढंगले बुनिएको छ।
‘विजेता’ सहरमा बस्ने श्रीमान्-श्रीमतीबीचको सम्बन्धबारे बुनिएको कथा हो। यसमा आफ्नी श्रीमतीद्धारा पीडित श्रीमानको मनोदशा कस्तो हुन्छ भन्ने कुरालाई विषयवस्तु बनाइएको छ।
राजनीतिक अभियानमा इमानदार भएर लाग्ने पात्रहरुको दुरवस्थासमेत कथामा चित्रण गरिएको छ। समाजमा कसैले नकेलाएका घटनाहरूमाथि लेखिएका बेजोड कथाको शैलीले पाठकलाई प्रभावित बनाउँछ।
विधा : कथा
लेखक : विजय सापकोटा
प्रकाशक : शाब्दिक बुक्स
मूल्य : रु ३००
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
