काठमाडौं- अहिले देशैभरका कैदीले जेलरलाई सोध्ने साझा प्रश्न हो, ‘हाम्रो कैद मिनाहाको लिस्ट केहिले पठाउँछौं?’
_x000D_
_x000D_
हरेक वर्षको दसैंमा कैदी मिनाहा गर्दै छुट दिने प्रचलन सम्झँदै कैदीले जेलरलाई दिनहुँ यही प्रश्न सोध्ने गरेका छन्। जेलर भने सकेसम्म कैदी देखेपछि पन्छिने गरेका छन्।
_x000D_
_x000D_
दसैंको मुखमा कैदी मिनाहा भएर परिवारसँगै दसैं मनाउने आस गरेका कैदीको यस वर्षको दसैं कारागारमै बित्ने निश्चित भएको छ। अहिलेसम्म सरकारले कैद मिनाहा गर्नेबारे कुनै परिपत्र कारागारलाई नपठाएकाले यसवर्षको दसैंमा कैदीहरुको कैद मिनाहा नहुने भएको हो।
_x000D_
_x000D_
मन्त्रिपरिषद्को सिफारिसमा राष्ट्रपतिले हरेक वर्षको दसैं र गणतन्त्र दिवसमा ऐन–नियमअनुसार केही कैदीबन्दीलाई आममाफी दिने प्रचलन छ। तर यस वर्षको दसैंमा त्यसले पूर्णता नपाउने भएको हो।
_x000D_
_x000D_
दसैं आउनुभन्दा २ महिनाअघि नै कैद मिनाहा लागि भन्दै परिपत्र पठाउने गरे पनि यस वर्ष कुनै परिपत्र नआएकाले दसैंमा कैद मिनाहा नहुने भएको केन्द्रीय कारागारका जेलर वेदनिधि अधिकारीले बताए।
_x000D_
_x000D_
‘हरेक वर्ष यो–यो मापदण्डमा परेका कैदीको कैदी मिनाहा गर्नुपर्ने भएकाले निश्चित क्राइटेरिया पुगेका कैदीको नाम सिफारिस पठाइपाउँ भनेर परिपत्र आउँथ्यो,’ जेलर अधिकारीले भने, ‘यस पटक भने हामीलाई कुनै परिपत्र आएको छैन।’
_x000D_
_x000D_
गृहमन्त्रालयले कैद मिनाहा लागि भन्दै कारागार व्यवस्थापन विभागलाई परिपत्र पठाउने चलन छ। विभागले उक्त परिपत्र कारागार कार्यालयहरुलाई पठाउँछ। त्यसपछि कारागारले कैदीको चालचलन हरेर कैदी मुक्त गर्नसक्ने मापदण्डलाई मध्यनजर गर्दै कैद मिनाहा गर्न सकिने कारण र प्रमाणसहित जिल्ला प्रशासन कार्यालयलाई पठाउनुपर्छ।
_x000D_
_x000D_
कारागार कार्यालयले रिफारिस गरेका कैदीको नाममा जिल्ला प्रशासनले आवश्यक जाँचबुझ गरेर विभाग पठाउनुपर्ने हुन्छ। विभाग पुगेको कैद मिनाहाको सिफारिस गृहमन्त्रालय पठाइन्छ।
_x000D_
_x000D_
न्त्रिपरिषदबाट पास गराएपछि मात्रै कैद मिनाहा हुने चलन छ। तर यसपटकको दसैंमा अहिलेसम्म पनि कारागारमा कुनै परिपत्र नआएकाले दसैंमा कैदीको कैद मिनाहा नहुने पक्का भएको हो।
_x000D_
_x000D_
कैदी मिनाहा नहुने भएपछि कैदीहरुमा निरासा छाएको कारागारहरुले जनाएका छन्। ‘दसैंमा कैद मिनाहा हुने आसामा धेरै कैदीले राम्रो चालनचलन गर्दै आएका हुन्छन्। 'यसले कैदीको चालचलन सुधार गर्न पनि मद्दत पुर्याउँथ्यो तर यसपटक भने दसैंको मुखमा कैदीहरु निरास भएका छन्,’ केन्द्रीय कारागारका लेखापाल कुलप्रसाल रेग्मीले भने।
_x000D_
_x000D_
कैदी मिनाहाको परिपत्र नपठाउनुको कारण भने गृहमन्त्रालय र कानुनमन्त्रालयको समन्वयको अभाव भएको देखिएको छ। गृहमन्त्रालयले कस्तो मापदण्ड पुगेकालाई छाड्ने भनेर कानुन मन्त्रालयलाई सोधेको तर कानून मन्त्रालयबाट यसबारे कुनै निर्णय नआएकाले कैदीबन्दी नछुट्ने भएको स्रोतले बतायो।
_x000D_
_x000D_
स्रोतले भन्यो, ‘कानुन मन्त्रालयले नयाँ कानुनअनुसार कैद मिनाहा गर्ने कि पुरानै कानुनअनुसार गर्ने भन्ने विषयमा निर्णय दिन सकेको छैन। त्यसको चेपुवामा कैदीबन्दी परेका छन्।’
_x000D_
_x000D_
तर गत भदौको दोस्रो साता सर्वोच्च अदालतले पुरानो कानुनअनुसार कैदी भएकोलाई पुरानैअनुसार र नयाँ कानुनअनुसार कैदी भएकालाई नयाँ कानुनअनुसार कैद मिनाहा गर्नु भनेर फैसला गरेको थियो। सर्वोच्चले फैसला गरे पनि व्यवहारमा लागू नहुँदा समस्या आएको देखिन्छ।
_x000D_
_x000D_
कारागार नियमावलीअनुसार ४० प्रतिशत कैद भुक्तान गरिसकेपछि असल चालचलन भएमा कैद मिनाहा गर्ने व्यवस्था छ। रोगी, असल चालचलन भएका, जेष्ठ नागरिक, महिला, सामान्य केसमा जेल सजाय भोग्दै आएका र ४० प्रतिशत कैद मिनाह गरेकालाई हरेक वर्ष जेलमुक्त गरिन्थ्यो।
_x000D_
_x000D_
गत वर्षको दसैंमा मात्रै देशभरबाट ८ सयभन्दा बढी कैदीबन्दी रिहा भएका थिए भने केन्द्रीय कारागारबाट मात्रै ६० जना कैदीको कैद मिनाहा भएको थियो। गणतन्त्र दिवसमा मात्रै सर्वस्वसहित जन्मकैदको फैसला सुनाइएका बालकृष्ण ढुंगेलसहित ८ सयभन्दा बढीको कैदी मिनाहा भएको थियो। गणतन्त्र दिवसको अवसरमा मिनाहाको सूचीमा नपरेका कैदीहरु दसैंमा छुट्ने आसामा थिए। अब दसैंमा पनि उनीहरु नछुट्ने पक्का भएको छ।
_x000D_
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
