८ वर्षमा सात श्रम गन्तव्य मुलुकमा ३३ लाख ९४ हजार नेपाली वैदेशिक रोजगारीका लागि पुगे

श्रम-रोजगार

भूपेन्द्र शाह ठकुरी सोमबार, वैशाख ४, २०८० २०:०१

काठमाडौं– वैदेशिक रोजगारीमा जाने नेपालीहरुको संख्या बढ्दो छ। ८ वर्षको अवधिमा ३३ लाख ९४ हजार नेपाली वैदेशिक रोजगारीमा गएका छन्।

महालेखा परीक्षकको ६०औं प्रतिवेदन अनुसार, कतार, साउदी अरब, मलेसिया, ओमान, बहराइन, कुवेत र युएईसमेतका ७ श्रम गन्तव्य मुलुकमा जाने नेपाली कामदारको संख्या बढ्दै गइरहेको देखाएको छ। नि:शुल्क भिसा र टिकटको व्यवस्था भएका ती मुलुकमा २०७२/०७३ देखि ०७८/०७९ सम्म ३३ लाख ९४ हजार नेपालीहरु वैदेशिक रोजगारीका लागि गएको तथ्यांकमा उल्लेख छ।

१० वटा देशसँग मात्रै श्रम सम्झौता
नेपालले हालसम्म १० वटा देशसँग श्रम सम्झौता गरेको छ। श्रम सम्झौता गरेका बाहेकका मुलुकहरुमा रोजगारीका लागि जाने अनुमति छैन। महालेखा परीक्षकको प्रतिवेदन अनुसार संस्थागत रुपमा १११ र १७८ देशमा व्यक्तिगत रुपमा वैदेशिक रुपमा पठाउन/जान खुला गरिएको छ। सरकारले इराक, लिबिया र युक्रेनमा जान भने रोक लगाएको छ।

साउदी अरेबियामा सरकारले श्रम सम्झौता नगरेरै कामदारहरु जान पाउने अनुमति प्रदान गरेको छ। वैदेशिक रोजगारीमा गएकाहरुमध्ये २८.१७ प्रतिशत नेपाली कामदारहरु साउदी अरेबियामा रहेका छन्।

दक्ष कामदार भन्दा अदक्षको संख्या बढी
वैदेशिक रोजगारमा जाने कामदारहरुले कुन काममा जाने? कामको प्रकृति के हो? कति घण्टा काम गर्नुपर्छ? लाागत के? पारिश्रमिक के कति भन्ने कुराको जानकारी लिएर जानुपर्ने हुन्छ। साथै वैदेशिक रोजगार ऐन, २०६४ को दफा ३० मा सीपमूलक तालिम आवश्यक पर्ने काम गर्न वैदेशिक रोजगारीमा जाने कामदारले नेपाल सरकारबाट मान्यता प्राप्त संस्थाबाट तालिम लिनुपर्ने व्यवस्था छ।

महालेखा परीक्षकको प्रतिवेदन अनुसार वैदेशिक रोजगारीका लागि विगत पाँच वर्षमा गएका २२ लाख ८८ हजार २६ मध्ये पाँच वर्षको औसत प्रवृत्तिलाई विश्लेषण गर्दा उच्च दक्षतायुक्त ०.०३ प्रतिशत, पेशाविद् ०.१३ प्रतिशत, अर्धदक्ष ८.७५ प्रतिशत, दक्ष ३.५१ प्रतिशत र अदक्ष कामदार ५४.५८ प्रतिशत रहेको छ।

१९ हजार बढीको गुनासो, ६ हजारको मात्रै सम्बोधन
वैदेशीक रोजगारसम्बन्धी गुनासोका लागि सरकारले कास्की, रुपन्देही, दाङ, बाँके लगायत ८ जिल्लामा आप्रवासी स्रोत केन्द्र सञ्चालन गरेको छ। ती केन्द्रमा वैदेशिक रोजगारीसँग सम्बन्धित १९ हजार ६५६ गुनासो प्राप्त भएकोमा ६ हजार मात्र सम्बोधन भएको महालेखा परीक्षकको कार्यालयले जनाएको छ।

वैदेशिक रोजगार नियमावली, २०६४ को नियम २६ मा वैदेशिक रोजगारसँग सम्बन्धित सूचना तथा जानकारीमूलक सामग्री तयार गर्ने, सूचना संकलन, प्रशोधन, विश्लेषण गर्ने उद्देश्यले स्थापना गरिएका उक्त स्रोत केन्द्रमा गुनासोहरुको उचित सम्बोधन हुन सकिरहेको छैन।

त्यसैगरी श्रम नियमावली २०७५ को नियम १६२ बमोजिम रोजगारदाता र श्रमिक पदाधिकारीविरुद्ध ०७९ मा ७५२ वटा उजुरी दर्ता भएका छन्। उक्त उजुरीबारे कार्यान्वयनको अवस्थाबारे कुनै विवरण नखुलाएको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ। श्रम अदालतले कार्यान्वयनका लागि गरेका ४२ वटा फैसलामध्ये १३ वटा मात्रै कार्यान्वयनमा भएको र २९ वटा कार्यान्वयन हुन बाँकी रहेका छन्।

वैदेशिक रोजगार व्यवसाय सञ्चालनको इजाजतपत्र नलिएका तर शैक्षिक परामर्श सेवा तथा भाषा शिक्षणको अनुमति लिएका ३ परामर्शदाताले यो वर्ष १८३ जनाबाट ५९ करोड ५६ लाख ठगी गरेको वैदेशिक रोजगार विभागलाई उदृत गर्दै महालेखा परीक्षकको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।

मृत्यु र अंगभंग हुनेहरु बढे
वैदेशिक रोजगार बोर्डको सचिवालयका अनुसार वैदेशिक रोजगारको क्रममा मृत्यु र अङ्गभङ्ग हुनेको संख्या गत २०७८ सालमा क्रमश १ हजार २४२ र १४३ रहेकोमा, २०७९ मा क्रमशः १ हजार ४७९ र २४५ पुगेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।

वैदेशिक रोजगारको क्रममा गम्भीर बिरामी भएका तथा विभिन्न कानुनी कारबाही र परिबन्दमा परेका नागरिकको उपचार र कानुनी प्रतिरक्षासम्बन्धी कार्य हुन नसकेको, बीमा दाबी भुक्तानीमा समस्या, बोर्डबाट प्रदान हुने कल्याणकारी कार्यको सम्बन्धमा पर्याप्त प्रचार–प्रसार हुन नसकेको जनाइएको छ। त्यसैगरी वैदेशिक रोजगारको क्षेत्रमा हुने ठगीमासमेत अपेक्षित सुधार हुन नसकेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।