तथ्यांकमा मात्र कि वास्तवमै सुधार भएको हो अर्थतन्त्र?

अर्थ समाचार

ईश्वर बराल सोमबार, फागुन २९, २०७९ २१:००

काठमाडौं– राष्ट्र बैंकले आइतबार सार्वजनिक गरेको आर्थिक वर्ष ०७९/८० को ७ महिनाको आर्थिक तथा वित्तीय स्थिति प्रतिवेदन अनुसार मुलुकको अर्थतन्त्र सुधार उन्मुख देखिएको छ।

माघ महिनामा भएको विदेशी मुद्रा सञ्चितिमा वृद्धि, विप्रेषणको आप्रवाहमा वृद्धि र शोधनान्तर स्थितिमा भएको बचतले खस्किँदै गएको अर्थतन्त्रमा सुधारका संकेतहरु देखिन्छन्।

माघ मसान्तसम्म विदेशी मुद्रा सञ्चिति १३ खर्ब ८३ अर्ब ३३ करोड पुगेको छ। माघ महिनामा मात्र ४६ अर्ब माथिको विदेशी सञ्चिति बढेको हो। २०७९ असार मसान्तमा १२ खर्ब १५ अर्ब ८० करोड बराबर रहेको विदेशी विनिमय सञ्चिति माघ मसान्तसम्म आइपुग्दा १३ दशमलव ८ प्रतिशतले बढेर उक्त स्थितिमा आइपुगेको हो।

अमेरिकी डलरमा यस्तो सञ्चिति असार मसान्तमा ९ अर्ब ५४ करोड रहेकोमा माघ मसान्तमा १० अर्ब ५० करोड पुगेको हो। माघ मसान्तसम्मको आयातलाई आधार मानेर हेर्दा उक्त सञ्चितिले १०.८ महिनाको वस्तु आयात र ९.४ महिनाको वस्तु तथा सेवा आयात धान्न पर्याप्त रहने देखिन्छ।

यस्तै, माघ महिनामा मात्र १ खर्ब ४ अर्ब ८० करोड विप्रेषण आप्रवाह भएको छ। आर्थिक वर्षको पहिलो ७ महिना माघ मसान्तसम्ममा ६ खर्ब ८९ अर्ब ८८ करोड विप्रेषण आप्रवाह भएको छ। अघिल्लो वर्षको सोही अवधिमा विप्रेषण आप्रवाह ४ दशमलव ४ प्रतिशतले घटेको थियो।

त्यस्तै, सोही समयमा शोधनान्तर स्थितिमा पनि व्यापाक सुधार भएको छ। आयातमा संकुचन हुँदा र विप्रेषण आप्रवाहमा वृद्धि हुँदा शोधनान्तर स्थितिमा सुधार भएको हो। आर्थिक वर्ष ०७९/०८० को पहिलो २ महिना घाटामा रहेको शोधनान्तर स्थिति त्यसयताका ५ महिना भने निरन्तर बचतमा रहेको छ।

त्यसअघि पुस मसान्तमा ९७ अर्ब १० करोड रहेको शोधनान्तर बचत माघ महिनामा मात्रै थप ३६ अर्ब ११ करोडले वृद्धि भएको हो। राष्ट्र बैंकका अनुसार अमेरिकी डलरमा शोधनान्तर बचत १ अर्ब १ करोड रहेको छ। अघिल्लो आर्थिक वर्षको सोही अवधिमा शोधनान्तर स्थिति २ खर्ब ४७ अर्ब ३ करोडले घाटामा रहेको थियो।

त्यस्तै, चालू आर्थिक वर्षमा चालू खाता घाटामा पनि व्यापक सुधार भएको राष्ट्र बैंकको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ। अघिल्लो आर्थिक वर्षको सोही अवधिमा महिनामा ४ खर्ब ११ अर्ब ३४ करोड रहेको शोधनान्तर घाटा चालू आर्थिक वर्षको पहिलो ७ महिनाको अन्त्यमा २९ अर्ब ६४ करोडले मात्रै घाटामा रहेको छ।

तथ्यांकले अर्थतन्त्र सुधारमा गएको देखिए पनि आम मानिसको दैनिक आर्थिक गतिविधिमा भने सहजता नरहेको देखिन्छ। नागरिकहरु चर्को महँगीमा परेको स्वंयम राष्ट्र बैंकको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।

चालू आर्थिक वर्षको माघ महिनामा वार्षिक बिन्दुगत उपभोक्ता मुद्रास्फीति ७.८८ प्रतिशत रहेको छ। अघिल्लो वर्षको माघ महिनाको तुलनामा यस वर्षको माघ महिनामा १.६४ प्रतिशतले मुद्रास्फीति बढी भएको छ। अघिल्लो वर्षको सोही महिनामा यस्तो मुद्रास्फीति ६.२४ प्रतिशत रहेको थियो।

यस्तै, चालू आर्थिक वर्षको माघ महिनामा खाद्य तथा पेय पदार्थको समूहको मूल्यवृद्धि ६.१९ प्रतिशत रहेको छ भने गैरखाद्य तथा सेवा समूहको मूल्यवृद्धि ९.२२ प्रतिशत रहेको छ।

यता, पूर्व अर्थसचिव तथा अर्थशास्त्री रामेश्वर खनाल भने मुलुकमा भनेजस्तो आर्थिक संकट नरहेको बताउँछन्। बैंक तथा वित्तीय संस्थामा केही समस्या रहे पनि आमरुपमा समस्या नरहेको दाबी गर्छन्।

‘आममानिसलाई संकट परेको छ भन्ने मसँग कुनै तथ्यांक छैन र व्यवहारत देखिएको पनि छैन। मान्छेका रोजगारी खोसिएको पनि छैन। मान्छेको आम्दानी घटेको पनि छैन। अहिले खास महँगीको मार बढेको छ। अहिले जुन समस्या देखाएर आर्थिक गतिविधिहरुमा संकुचन भएका छन्। त्यसका पछि भने केही कारण छन्,’ खनाल भन्छन्, ‘बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुले ऋण दिए भन्दैमा ऋण लिएर घरजग्गामा, सेयर मा क्रिप्टोमा लगानी गरिएको छ। तर ती गैर उत्पादनमुलक र उच्च जोखिमका क्षेत्रहरु हुन्। मुख्य गरी त्यसबाट प्राप्तिको कुनै सुनिश्चितता छैन।’

खनाल चालू आर्थिक वर्षको बजेटको अर्धवार्षिक समीक्षालाई हेर्दा आर्थिक वृद्धि पनि सन्तोषजनकै रहेको बताउँछन्। तर, उनी सरकारको खर्च गर्ने क्षमतामा ह्रास आएकाले केही चिन्ता भने रहेको औंल्याउँछन्।

‘आर्थिक वर्षको पहिलो त्रैमासिक समीक्षामा अर्थतन्त्र कमै प्रतिशतले वृद्धि हुन्छ। दोस्रो त्रैमासिकको वृद्धि राम्रै छ। समग्रमा करिब साढे ५ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धि हुने देखिन्छ। त्यति नभए पनि ४.५० प्रतिशत देखि ५ प्रतिशतसम्मको वृद्धि हुने त सरकारले संकलन गरेको राजश्वबाट पनि थाहा हुन्छ,’ खनाल भन्छन्, ‘अलिकति चिन्ता भनेको के हो भने नेपाल सरकारको वित्तीय स्थिति पनि साँघुरिँदै गयो र सरकारको खर्च गर्ने क्षमता पनि ह्रास हुँदै गएको छ।’

त्यस्तै, पूर्व गर्भनर दीपेन्द्र बहादुर क्षेत्री भने आम मानिसले महशुस हुने गरी अर्थतन्त्रको सुधार देखिन केही समय लाग्ने बताउँछन्। अर्थतन्त्रका पछिल्ला तथ्यांक र राष्ट्र बैंकको सक्रियताले अर्थतन्त्रमा सुधार भएको र जनताको तहसम्म पुग्न केही समय लाग्ने हुँदा आत्तिनु पर्ने नरहेको उनले बताए।

‘अर्थतन्त्रमा राम्रै सुधारका संकेतहरु देखिएका छन्। तर आम मानिसले त्यसको महशुस गर्न केही समय लाग्न सक्छ। विस्तारै सर्दै जाने हुँदा त्यसको नतिजा देखिन केही समय लाग्छ,’ क्षेत्रीले भने, ‘हाम्रा केही नियमहरुले पनि त्यस्तो हुन्छ। निक्षेपकर्तालाई दिने ब्याजमा बैंकहरुको बैठकले घटाए। तत्काल लागू भयो। तर ऋणको ब्याज घटाउने निर्णय गर्न भने कम्तिमा ३ महिना कुर्नुपर्ने हुन्छ। यस्ता कारण हुन् जसले जनताले तत्काल सुधार महशुस गर्न समय लाग्छ।’