काठमाडौं– पछिल्ला वर्षमा भारत र चीनको सम्बन्ध खराब रहेको छ। दुवै देशबीचका सीमामा कयौं विवाद देखिएका छन्। केही दिनअघि मात्र पनि दुई देशको सीमामा भडप भयो। उक्त झडपमा दुवैतर्फ केही घाइते भए भने मृत्यु हुने सैनिकहरुको विवरण सार्वजनिक भएको छैन। दुवै देशले यो विषयमा भिन्न भिन्न दाबी गर्दै आएका छन्।
तनावको कारण के हो ?
दुवै देशबीचको विवादको कारण हो ३ हवार ४४० किलोमिटर लामो सीमा। यो सीमालाई लिएर दुवै देशले आ–आफ्नो दाबी गर्ने गरेका छन्। यही दाबी बढ्दै जाँदा सीमामा पटक–पटक झडप हुने गरेको हो। यी क्षेत्रमा नदी, झील(ताल) र हिउँले घेरिएका छन्। जसका कारण वास्तविक नियन्त्रण रेखा एलएसीलाई लिएर विवाद हुने गरेको छ।
कयौंपटक यही कारण दुवै देशका सेनाहरु आमुन्ने–सामुन्ने भएका पनि छन्। भारतले पनि उचाईमा हवाई अड्डा बनाउनका लागि सडक निर्माण गरिरहेको छ। जसलाई लिएर चीनले कयौंपटक आपत्ति जनाएको छ।
सन् २०२० को जुनमा गलवान घाँटीमा भारत र चीनका सैनिकबीचमा दोहोरो झडप भएको थियो। भारतका तर्फबाट २० सैनिकले ज्यान गुमाएका थिए। कयौं महिनापछि उक्त संघर्षमा चीनले आफ्ना पनि चार सैनिकले मारिएको स्वीकार गरेको थियो।
गलवानपछि दुवै देशका बीच सैन्यस्तरमा कयौंपटक वार्ता भए। तर तनाव भने जारी नै छ। पछिल्लो विवाद ९ डिसेम्बर २०२२ मा अरुणाचल प्रदेशको तवाङमा भएको थियो। दुवै देशका सैनिकहरु एकपटक फेरि आमुन्ने–सामुन्ने भएका थिए।
भारतीय सेनाका अनुसार उक्त झडपमा दुवै देशका केही सैनिकहरु घाइते भएका छन्। अहिलेसम्म चीनले यसमा केही प्रतिक्रिया दिएको छैन। सन् २०२० यी दुवै देशका लागि सीमामा हिंस्रक बन्यो।
सन् १९७५ पछि दुवै देशका सैनिकबीच यस्तो संघर्ष भएको थियो। जसमा कयौं सैनिक मारिएका थिए। यो संघर्षमा डन्डी र अन्य हतियारको प्रयोग भएको थियो। बन्दुकको प्रयोग भएको थिएन।
१९९६ मा दुवै देशका बीचमा सीमामा बन्दुक वा विस्फोटक पदार्थहरुको प्रयोग नगर्ने सहमति भएको थियो। भारतले आफ्नो सैनिकको हत्या भएको स्वीकार आरोप लगाएको थियो। तर चीनले यो कुरा कयौं महिनासम्म गोप्य राखेर सैनिकको मृत्यु भएको कुराबाट पन्छिरह्यो। चीनले आफ्नो बयानमा उक्त संघर्षका लागि भारतीय सैनिक जिम्मवरा रहेको बताएको थियो।
के हुन्छ असर?
दुवै देशका सैनिकहरुबीच सन् १९६२मा एक युद्ध भएको थियो। उक्त युद्धमा भारतले हार व्यहोर्यो। तर पछिल्ला वर्षहरुमा दुवै देशको सीमानामा तनावका कैयौं घटना भएका छन्। दुई शक्तिशाली देशहरुका बीचमा सीमा विवाद बढ्दै जाँदा युद्धको खतरा बढ्ने चिन्ता व्यक्त गरिने गरिएको छ। नु
जानकारहरुका अनुसार यी दुवै देशको तनावलाई लिएर चिन्ता बढ्नुको अर्को कारण हो दुवै देशसँग रहेको परमाणु शक्ति। दुवै देश यसमा शक्तिशाली भएकाले यसले ठूलो विनास ल्याउने चिन्ता देखिएको छ।
यी दुई देशबीचमा सीमा विवाद मात्र छैन। आर्थिक साझेदारी पनि छ। चीन भारतको सबैभन्दा ठूलो व्यापारिक साझेदार पनि हो। चीन र भारतकाबीचमा भइरहेको तनावले चीनका राष्ट्रपति शी चिनफिङ र भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको सम्बन्धमा पनि असर परेको अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धका विज्ञहरुको टिप्पणी छ।
जानकारहरुका अनुसार दुई देशको सीमानामा देखिएको समस्या समाधानको एकमात्र विकल्प भनेको वार्ता हो। यो कुरामा दुवै देश जानकार पनि छन्।
बीबीसी हिन्दीबाट अनुवाद
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1764383179.png)
-1764146706.png)
-1763721444.png)
-1763559424.jpg)
-1764080971.png)
