काठमाडौं- यस वर्षको नोबेल शान्ति पुरस्कार बेलारुसका मानवअधिकार अधिवक्ता एलेस बेलेस्कीसहित अन्य दुई संगठनले संयुक्त रुपमा प्राप्त गरेका छन्।
पुरस्कार पाउनेनमा रूसी मानव अधिकार संगठन मेमोरियल र युक्रेनी मानव अधिकार संगठन सेन्टर फर सिभिल लिबर्टिजलाई दिइएको छ।
नोबेल पुरस्कार भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, चिकित्सा, साहित्य र शान्तिका क्षेत्रमा दिइन्छ। १२ महिनामा मानवताको हितका लागि उत्कृष्ट कार्य गर्ने व्यक्तिहरूलाई यी पुरस्कारहरू दिइने गरिएको छ।
स्वीडेनका व्यापारी तथा डाइनामाइट आविष्कारक अल्फ्रेड नोबेलले उक्त पुरस्कारको सुरुवात गरेका थिए। उनले आफ्नो अधिकांश कमाई अवार्डका लागि कोषमा जम्मा गरेका थिए।
यो पहिलो पटक सन् १९०१ मा दिइएको थियो। सन् १९६८ मा स्वीडेनको केन्द्रीय बैंकले थप आर्थिक सहयोग गरेको थियो।
अल्फ्रेड नोबेल।
विजेताहरू कसरी चयन गरिन्छ?
पुरस्कारका लागि शिक्षाविद् विश्वविद्यालयका प्राध्यापक, वैज्ञानिक, विगतका विजेता र अन्य चयन गरिएका व्यक्तिहरूले मनोनयन पेस गर्छन्। नोबेल पुरस्कार एउटै व्यक्तिलाई तीन पटकभन्दा बढी दिन पाइँदैन।
नोबेल फाउन्डेसनको नियम अनुसार एक वर्षमा पुरस्कार दिनुपर्ने एक जना पनि व्यक्ति नभएको खण्डमा पुरस्कार वितरण नै नगरेर सो रकम अर्को वर्षको लागि राखिन्छ। भौतिकशास्त्र, रसायन विज्ञान, फिजियोलोजी वा मेडिसिन, साहित्य र आर्थिक विज्ञानका लागि पुरस्कारहरू स्टकहोम, स्वीडेनमा प्रदान गरिन्छ।
नोबेल शान्ति पुरस्कार नर्वेको संसद्द्वारा चयन गरिएका पाँच व्यक्तिको समितिद्वारा नर्वेमा छनोट गरिन्छ र पुरस्कार ओस्लोमा दिइन्छ।
यी हुन् प्रख्यात विजेता
पूर्वअमेरिकी राष्ट्रपति बराक ओबामालाई ‘अन्तर्राष्ट्रिय कूटनीतिलाई सुदृढ पार्ने र जनता–जनताबीचको सहयोग बढाउने प्रयासका लागि’ सन् २००९ को शान्ति पुरस्कार प्रदान गरिएको थियो।
राष्ट्रपति ओबामाले आफू ‘स्तब्ध र कृतज्ञ’ भएको र यसलाई ‘कल टु एक्सन’को रूपमा प्रयोग गर्ने बताएका छन्। तर, उनको राष्ट्रपतिको कार्यकालको उम्मेदवारी दर्ताको अन्तिम मितिमा १२ दिन मात्रै बाँकी रहेकाले उनको चर्को आलोचना भएको थियो।
पूर्वअमेरिकी राष्ट्रपति जिम्मी कार्टर (२००२), युरोपेली संघ (२०१२), संयुक्त राष्ट्र संघ र यसका महासचिव कोफी अन्नान (२००१ संयुक्त रूपमा) र कलकत्ताका सेन्ट टेरेसा (१९७९) लाई पनि यस सम्मानबाट सम्मानित गरिएको थियो।
अल्बर्ट आइन्स्टाइन (भौतिकशास्त्र १९२१) र मेरी क्युरी (भौतिक १९०३ र रसायन १९११) लाई पनि नोबेल पुरस्कार प्रदान गरिएको थियो।
बाल शिक्षाको क्षेत्रमा काम गर्ने मलाला युसुफजाई यो पुरस्कार जित्ने सबैभन्दा कान्छी व्यक्ति हुन्। जोन बी गुडइनफले सन् २०१९ मा रसायन शास्त्रमा नोबेल पुरस्कार पाएका थिए, त्यतिबेला उनी ९८ वर्षका थिए। उनी यो पुरस्कार पाउने सबैभन्दा वृद्ध व्यक्ति हुन्।
केवल दुई व्यक्तिले अवार्ड अस्वीकार गरेका छन्। उक्त पुरस्कार अस्वीकार गर्नेमा फ्रान्सेली लेखक जोन–पल सत्रे र भियतनामी नेता ले डट टो हुन्। यसबाहेक चार जनालाई आफ्नो देशले अवार्ड लिन अनुमति दिएको छैन।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1749826086.png)
