अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कच्चा तेलको भाउ घट्यो, नेपालमा कहिले हुन्छ मूल्य समायोजन?

अर्थ समाचार

सुरेन्द्र बजगाईं बुधबार, असोज १२, २०७९ १४:२१

काठमाडौं– कच्चा तेलको भाउ अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कम भएको छ। कोरोना महामारी र रुस–युक्रेन युद्धका कारण कच्चा तेलको मूल्य भारी मात्रामा वृद्धि भएको थियो। अहिले कोरोना संक्रमण कम हुँदै गएको र रुस–युक्रेन युद्ध पनि मत्थर हुँदै गएकाले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा तेलको मूल्य घटेको हो।

अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा कच्चा तेलको मूल्य कम भएपनि नेपालमा भने मूल्य घटेको छैन। नेपाल आयल निगमले घाटामा रहेकाले मूल्य समायोजन गर्न नसकेको बताएको छ। नेपालमा आउने इन्धन भारतीय आयल निगम (आईओसी)बाट ल्याउने गरिन्छ।

आईओसीले हरेक १५–१५ दिनमा नयाँ मूल्यसूची नेपाल आयल निगमलाई पठाउने गरेको छ। त्यही अनुसार नै नेपालमा मूल्य समायोजन हुने निगमका प्रवक्ता विनितमणि उपाध्याय बताउँछन्। हाल पेट्रोल १८१, डिजेल १८७, मट्टितेल १७८ रुपैयाँ प्रतिलिटर मूल्यमा बिक्री भइरहेको छ।

यस्तै, एलपी ग्यास १८ सय रुपैयाँ प्रतिसिलिन्डरमा बिक्री भइरहेको छ। तर, यो मूल्य अनुसार इन्धनको बिक्री गर्दा पेट्रोलमा १४.१९, डिजेल २१.९२ र मट्टितेलमा ३.०३ रुपैयाँ प्रतिलिटर घाटा भइरहेको निगमको भनाइ छ। एलपी ग्यासमा प्रतिसिलिन्डर ५८३ रुपैयाँ घाटा रहेको प्रवक्ता उपाध्याय बताउँछन्।

‘नेपालमा अहिले नयाँ मूल्यसूची आएको छैन। आईओसीले प्रत्येक १५–१५ दिनमा नयाँ मूल्यसूची नेपाल पठाउने गरेको छ। एक तारिखमा आउने मूल्यसूचीमा केही मूल्य घट्न सक्ने सम्भावना हामीले देखेका छौँ’, उनले भने, ‘तर, अहिले समग्रमा महिनाको करिब करिब १८ करोड जति घाटामा छौँ। विगतमा पनि हामी लामो समय घाटामा थियौँ। त्यसैले अहिले नै अन्तर्राष्ट्रिय बजार अनुसार मूल्य समायोजन गर्न सकिन्छ भन्ने छैन।’

निगमले इन्डियन आयल कर्पोरेसनलाई करिब १८ अर्ब भुक्तानी गर्न बाँकी छ। यस्तै, सरकारलाई सात अर्ब रुपैयाँ र निगमले आफैंले जग्गा धितोमा राखेर लिएको तीन अर्ब रुपैयाँ ऋण तिर्नुपर्ने उपाध्याय बताउँछन्।

‘हामीले तिर्नुपर्ने धितो, बक्यौता बाँकी नै छ। हामीले लिएको ऋणको ब्याज धेरै तिर्नुपर्ने छ। त्यसैले पनि तत्काल मूल्य समायोजन गर्ने कि नगर्ने भनेर छलफल गर्ने तयारीमा छौं’, उनले भने, ‘अहिले हामीले एक अर्ब ६५ करोड रुपैयाँ ऋण तिर्नु पर्ने छ। निगमको पहिलो प्राथमिकता भनेको ऋण घटाउनुका साथै इन्धनको मूल्यमा क्रमिक रूपमा समायोजन गर्नु पनि हो।’

पछिल्लो समयमा बजारमा विद्युतीय सवारी साधनको प्रयोग बढेको देखिन्छ। तर, इन्धनको आयतमा भने कमी नआएको निगमको बुझाइ छ।

‘इभीले पेट्रोलियम पदार्थमा कमी आएको छैन। किनभने अहिलेसम्म इभीको एकदम संख्या कम छ। तर, विद्युतीय सवारी साधन चल्नुपर्छ, जसको कारणले गर्दा डिजेल पेट्रोलको खपत घट्नुपर्छ’, उनले भने, ‘हामीले त आफ्नो धारणा धेरै अगाडि सार्वजनिक गरेका छौँ। २०७८ चैत महिनामा हामीले मन्त्रालयमा लेखेर दश बुँदे सुझाव दिएका थियौँ। दश बुँदे सुझावमा पनि डिजेल, पेट्रोलबाट चल्ने सवारी साधनलाई दुरुत्साहन गरी यसलाई चाहिँ निरुत्साहित गर्नुपर्ने जनाएका छौं। बिजुलीबाट चल्ने साधनलाई प्रोत्साहित गर्नुपर्‍यो भनेर त हामीले मन्त्रालयलाई सुझाव नै दिएका छौं।’

अहिले बजारमा इभीको प्रयोग उलेख्य मात्रामा बढेको छैन। आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा भन्दा यो आर्थिक वर्षमा पेट्रोलको खपतमा २२ प्रतिशतले वृद्धि भएको निगमको भनाइ छ। गत आर्थिक वर्ष डिजेलको खपत दुई प्रतिशतले वृद्धि भएको प्रवक्ता उपाध्याय बताउँछन्।

इन्धनको खपत बढ्नुले विद्युतीय सवारी साधनको प्रयोग उलेख्य नबढेको देखाउँछ। तर, विद्युतीय सवारी साधन बढ्दै गएपछि पेट्रोल र डिजेलबाट चल्ने सवारी साधन विस्तारै कम हुनसक्ने उनको बुझाइ छ।

२० वर्षको अवधिमा पेट्रोलियम पदार्थको आयात: