काठमाडौं- संविधान निर्माणको समयमा राजनीतिमा देखिएको विकृत अभ्यासले व्यवस्थापछि अवस्था परिवर्तनको अपेक्षा गरेका आमजन आजित थिए। युवावर्गमा राजनीतिक वितृष्णा बढ्दो थियो। राजनीतिमा आएको असमझदारी सडकमा पोखिन्थ्यो र गरिन्थ्यो नेपाल बन्द।
२०६६ सालतिरको कुरा हो यो। त्यही बेला सडकमा निस्किएको थियो, एउटा युवा समूह। उनीहरुले पनि बन्दकर्ता जस्तै पम्पलेट बोकेका थिए। त्यो पम्पलेटमा लेखिएको थियो- नेपाल खुल्ला छ।
त्यसको नेतृत्व स्कुटरमा चढेको एक युवाले गरिरहेका थिए। उनी थिए, उज्ज्वल थापा। त्यसपछि त्यो समूहले हर विकृतिमाथि प्रश्न उठाउन थाल्यो। हरेक समस्यामा स्वयंसेवा गर्न थाल्यो। युवाहरु जोडिनेक्रम सुरु भयो। एक वर्गका युवामा राजनीतिक र सामाजिक झिल्को बाल्यो त्यसले र सुरु भयो नेपाली राजनीतिमा वैकल्पिक शक्तिको बहस।
त्यो बहस जारी छ। तर, यो बहसको सुरुवातकर्ता थापा आफैं अस्ताएको एक वर्ष पूरा भयो। उनी अस्तसँगै उनकै नेतृत्वमा २०७१ जेठमा सुरु भएको विवेकशील नेपाली दल अहिले विवेकशील साझा भएर अस्तव्यस्त बनेको छ। अहिले उक्त दलमा न सुरुवातका सवै 'विवेकशील'हरु अटाएका छन्, न त्यो पार्टी साझा बनेको छ।
वैकल्पिक पार्टी नै विकल्पविहीन
'विकल्प कुर्दै बस्ने होइन, आफैं बन्ने हो' विवेकशील नेपाली दलले पहिलोपटक चुनावी मैदानमा उत्रिदा अघि सारेका स्लोगन हो। यसरी वैकल्पिक राजनीतिको टुसा उमारेको पार्टीको निरन्तरता विवेकशील पछि विवेकशील साझा अहिले आफैं विकल्पहीन अवस्थामा पुगेको छ। 'विचार भन्दा देश' भन्दै राजनीतिक दस्ताबेज अघि सारेका अध्यक्ष रवीन्द्र मिश्र त्यसकै भासमा फसेका छन्। अहिले अध्यक्षबाट राजीनामा दिएर उनी अलग्गिएका छन्।
त्यही दस्ताबेजसँग असहमत बनेर टाढिएका संयोजक मिलन पाण्डे उक्त पार्टीको नेतृत्व यही अवस्थामा सम्हाल्ने पक्षमा छैनन्। उनी भन्छन्, 'आजको दिनमा यो पार्टीको अध्यक्ष र संयोजक बन्न सक्दिनँ। यो पार्टीको नीतिमा कन्भिन्स नै छैन, कसरी नेतृत्व गर्ने?'
अहिले केन्द्रीय कमिटीमा विवेकशीलबाट मिसिएका नेताहरुको संख्या कम र साझाको संख्या बढी छ। त्यसले पनि मिश्र अलग्गिदा पाण्डेलाई नेतृत्व सम्हाल्न असहज भएको देखिन्छ। मिश्रले पार्टीको बैठक बोलाएर केन्द्रीय कमिटीमा राजीनामा गरेको भए त्यहीँबाट समाधान निस्किन सक्थ्यो। तर, उनले सार्वजनिक रुपमा राजीनामा घोषणा गरे। उनकै दस्ताबेजका कारण मन फाटेर टाँढिएका एक ठाउँमा जम्मा भएर छलफल गर्न नपाउँदै नेतृत्वले हात उठाएपछि अर्को व्यक्तिलाई सम्हाल्न मुश्किल परेको हो।
पाण्डेको प्रस्ताव छ, 'बितेका १० महिना वैकल्पिक राजनीति र पार्टीको रेकर्डबाट हटाउँ। जे-जस्ता समस्या आए त्यसलाई हटाउँ। युवामैत्री, महिलालाई प्राथमिकता दिने र अल्पसंख्यकलाई समेट्ने पुरानो लक्ष्यलाई पुनर्जागृत गर्ने पार्टी बन्छ भने नेतृत्व गर्न तयार छु। नयाँ राप्रपा बन्छ भने, नो।'
थापा र पाण्डेसँग निकट रहेर काम गरेका पुकार बमसमेत विचार र लाइन नमिलेको भन्दै स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिने तयारीमा जुटेका छन्। उनी भन्छन्, 'अहिले त्यो पार्टीको राजनीतिक विचार र लाइन फरक भइसक्यो। हामीले अभियानबाट स्थापित गरेका विषयकोलाई नेतृत्व गर्ने नेता त्यहाँ छैन।'
उम्मेदवारी स्वतन्त्र, तर अभियानको निरन्तरता
त्यसअघि २०७० मा सम्पन्न संविधानसभा निर्वाचनमा विवेकशील नेपाली दलका तर्फबाट स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिइएको थियो । थापा काठमाडौं क्षेत्र नम्बर–५ मा उम्मेदवार थिए। चुनाव चिह्न कुकुर लिएर अरु चार युवा निर्वाचनको मैदानमा थिए। ती चारमध्येका एक हुन् बम। उनी यसपल्ट फेरि चुनावी मैदानमा उत्रिने तयारीमा छन्। अहिले प्रचारप्रसारमा सक्रिय छन्।
काठमाडौं क्षेत्र नं १ बाट निर्वाचन लड्न उनले पार्टीबाट अलग भएको घोषणा गरेका छन्। कानुनी रुपमा स्वतन्त्र उम्मेदवार बने पनि आफूसँग पुरानो विवकेशील दलको लिगेसी रहेको उनी बताउँछन्। अहिलेको विवेकशील साझाले त्यो लिगेसी बोक्न नसकेको महशुस गरेर अलग्गिएको उनले बताए।
'म स्वतन्त्र उम्मेदवार भन्दा पनि उज्ज्वलजी हामीले सुरुवात गरेको र संघर्ष गरेको जुन अभियान छ। त्यसैको लिगेसी लिएर चुनावमा होमिएको हुँ। कानुनी रुपमा दलबिहीन छु,' उनले भने, 'स्वतन्त्र कि पार्टी भन्ने प्रश्नमा मैले अभियानबाट उम्मेदवार भनेको छु। हामीले १० वर्ष अगाडि जुन अभियान थालेका थियौं, त्यसको निरन्तरता हो।'
रञ्जु दर्शना पनि काठमाडौं ५ बाट स्वतन्त्र रुपमा चुनाव लड्ने तयारीमा छिन्। अघिल्लो स्थानीय तह निर्वाचनमा काठमाडौं महानगरपालिकाको मेयर पदमा उनी तत्कालीन विवेकशील साझा पार्टीबाट उम्मेदवार बनेकी थिइन्। उनले २३ हजार ४ सय ३९ मत ल्याएकी थिइन्। स्थानीय निर्वाचनअघि उनले आफूले काठमाडौं महानगरको मेयरको उम्मेदवारी दोहोर्याएर नदिने तर राजनीति नछाड्ने भन्दै संघीय निर्वाचनमा लड्ने संकेत गरेकी थिइन्।
समस्या समाधानमा उज्ज्वलको अभाव
२०७४ को स्थानीय तह निर्वाचनमा विवेकशीलकी रञ्जु तेस्रो र साझा पार्टीका किशोर थापा १८ हजार ४९६ मतसहित चौथो भए। दुई दल मिलेर निर्वाचनमा होमिएका भए जित्न सक्ने आंकलन यही तथ्यांकबाट सुरु भयो। नेपालमा वैकल्पिक शक्तिको शशक्त हस्तक्षेप चाहने वर्गले एकताको आकांक्षा राखे। त्यही आकांक्षाको परिणाम विवकशील साझा हो।
२०७४ साउन ११ मा विवेकशील साझा पार्टीको रूपमा एकीकृत भयो । तर त्यो एकता धेरै समय रहन पाएन । विवेकशील साझा पार्टीले ‘एकीकरण हाम्रै कतिपय व्यवहारिक कमजोरीहरूका कारण लामो समय रहेन’ भन्दै विज्ञप्ति जारी गर्यो । परिणामस्वरूप २०७५ पुस २७ मा पार्टी विभाजित भयो। त्यसपछि पुनः २०७७ मंसिर २४ मा पार्टी एकीकृत भएको थियो। फेरि एक वर्षमै फाटो आयो र अहिले अस्तव्यस्त बनेको छ।
संयोजक पाण्डे पार्टीले स्वर्गीय थापालाई मिस गरिरहेको बताउँछन्। उनी सम्झिन्छन्, 'जब समस्या आउँथ्यो। हामी उज्ज्वल दाइसँग फोन र कुराकानी गर्थ्यौं। म काठमाडौं सोच्थें भने उहाँ संसार देखाउनुहुन्थ्यो। 'अरे यार त्यो त पार्टी हो। संसारमा यस्तो हुँदैछ। मुद्दा यो पो हो त' भनेर समाधान निकाल्नुहुन्थ्यो।'
थापासँग समस्याको ठूलो राजनीतिक समाधान नभए पनि स-साना उपाय सधैं भइरहने पाण्डे बताउँछन्। उनले सहकार्यका मोडल बताउने र सहकर्मीसँग 'डिल' गर्ने तरिका समेत सिकाउने गरेको उनी स्मरण गर्छन्। 'मैले पनि मेरा साथीभाइ मिलाउन सकेको भए हुन्थ्यो नि त। उहाँ भएको भए सहकार्यको मोडेल राम्रो हुन्थ्यो। यसरी डिल गर भन्नुहुन्थ्यो,' उनले भने, 'कहिलेकाहिँ विवाद हुन्छ। गाह्रो हुन्छ। हामी त एक वर्षदेखि रुमलिरहेका छौं। उहाँ भएको भए पक्कै समाधान निस्किन्थ्यो।'
अहिले राजीनामा दिए पनि विवेकशील मिश्रकै अन्डरमा रहेको बताउँदै पार्टीको वर्तमान दृष्यमा केही फरक हुने पाण्डेलाई लागिरहन्छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1764146706.png)
-1763721444.png)
