काठमाडौं– डोटीको सदरमुकाम रहेको दिपायल सिलगढी नगरपालिका सुदूरपश्चिमकै पुरानोमध्येको नगरपालिका हो। २०३९ सालमै नगरपालिका घोषित भएको दिपायल सिलगढीले २०७४ सालको स्थानीय तह निर्वाचनमा अर्को पनि कीर्तिमान बनाएको थियो। उक्त निर्वाचनमा यो नगरपालिकाबाट विजयी भएर मञ्जु मलासी सुदूरपश्चिम प्रदेशकी एक मात्र महिला मेयर बनिन्।
नेकपा (एमाले)बाट उम्मेदवार बनेकी मञ्जुले नेपाली काँग्रेसका बाजीसिं खड्कालाई पराजित गरेकी थिइन्। उनको राजनीतिक यात्रा भने अखिल नेपाल महिला संघबाट सुरु भएको थियो। उनका श्रीमान् पनि एमाले जिल्ला कमिटी सदस्य थिए। अहिले मञ्जु एमाले जिल्ला कमिटी उपाध्यक्ष छिन्। उनको अर्को परिचय पनि थियो, वन उपभोक्ता महासंघको केन्द्रीय सदस्य।
त्यसो त, उनले मेयरमा उम्मेदवार बन्नका लागि पहिलो संघर्ष पार्टीभित्रै गर्नु परेको थियो। उनलाई उपमेयरमा उठ्न दबाब दिइएको थियो। तर, मेयरमा नै उम्मेदवार बन्ने अडान छाडिनन्। कतिपयले त महिलाले जित्न नसक्ने हल्ला पनि चलाए। मेयरमा निर्वाचित भएपछि उनीविरुद्धका हल्ला आफैं मत्थर भएर गए। तर, काम गरेर देखाउनुपर्ने चुनौती भने खडा भयो।
उनले यसलाई चुनौती मात्र होइन अवसरका रूपमा पनि लिइन्। संघीयतापछिको पहिलो स्थानीय निर्वाचन भएकाले त्यसअनुरुप संरचना निर्माण गर्नु र कार्यालय तथा विकासलाई व्यवस्थित गर्नु उनको पहिलो काम थियो। यसबीच उनले जनतासँग प्रत्यक्ष जोडिएर काम गर्न पाइन्। ‘राजनीति गर्नु एउटा पाटो हो, तर विकासका काममा जनतासँग प्रत्यक्ष जोडिएर सहकार्य गर्नु अर्कै पाटो हो। मैले पाँच वर्षमा जनतालाई निराश बनाएको छैन,’ उनले भनिन्।
निर्वाचनमा आफूले जनताको सामु गरेको प्रतिबद्धताअनुसार नै काम गरेको उनको दाबी छ। आफूले उदाहरणीय काम गरेकैले अहिले महिला उपमेयरहरूलाई मेयरमा दाबी गर्न सजिलो भएको उनको भनाइ छ।
पाँच वर्षका प्रमुख पाँच काम
१. प्राथमिकतामा भौतिक पूर्वाधार
दिपायल सिलगढी तुलनात्मक रूपमा सुदूरपश्चिमको सुगम पहाडी क्षेत्र हो। सदरमुकाम सडक सञ्जालमा जोडिएको दशकौँ भइसकेको छ। तर, नगरपालिकामै पर्ने सदरमुकाम आसपासका गाउँमा सडक सञ्जाल विस्तार हुन सकेको थिएन। जिल्लाका पालिकाहरूबीच पनि सडक जोडिएको थिएन।
उनी मेयर भएपछि प्राथमिकतामा पूर्वाधार विकासलाई राखिन्। त्यसमा पनि सडक सञ्जाल निर्माणका योजना अगाडि थिए। उनले पालिकाहरूबीच सडक ‘कनेक्सन’लाई जोड दिइन्। कृषि सडकलाई गाउँ–गाउँ पु¥याइन्। सडक कालोपत्रे पनि क्रमशः भइरहेको उनी बताउँछिन्।
कतिपय दुर्गम गाउँमा बिजुली पुगेको थिएन। वडा नं. ९ का मात्र तीन गाउँमा बिजुली थिएन। नगरपालिकाको पहलमा अहिले सबै वडामा बिजुली पुगेको उनले बताइन्। एकल महिला र अति विपन्न नागरिकलाई नगरपालिकाले नै निःशुल्क मिटरबक्स वितरण गरेको छ।
बालबालिकाको गुणस्तरीय शिक्षा पाउने हक सुनिश्चित गर्नका लागी पहल गरिएको उनले बताइन्। निम्न माध्यमिक तह गाउँमा भए पनि माध्यमिक तह पढ्न टाढा जानुपर्ने बाध्यता धेरै वडामा थियो। अहिले गाउँसम्मै माध्यमिक तह पढाउन अनुमतिका लागि पहल भएको उनको भनाइ छ।
२. केबलकार निर्माण परियोजना
सडकको विकल्पमा उनले केबलकार निर्माण परियोजना पनि अघि बढाएकी छिन्। सिलगढीदेखि बगलेकसम्म केबलकार बनाउन नगरपालिकाले गुरुयोजना तयार गरिसकेको छ।
‘केबलकार निर्माण गर्दा यसले स्थानीयको आवतजावत सहज त गर्छ नै, स्थानीय उत्पादनलाई सिलगढीसम्म ल्याउन र सिलगढीबाट आवश्यक वस्तु बगलेक लैजान पनि मद्दत गर्छ,’ उनी भन्छिन्, ‘पर्यटकीय क्षेत्रको रूपमा पनि विकास गर्ने योजना छ। त्यहाँ होम स्टे तथा आधुनिक रिसोर्टहरु समेतको संभाव्यता अध्ययन गरी आवश्यक कार्यक्रम बनाउछौँ। बगलेक क्षेत्रलाई ‘हरित पर्यटकीय क्षेत्र’को रुपमा अगाडि बढाउने योजना छ।’
यहाँका धेरै जनता कृषिमा निर्भर छन्। यहाँ सडकको मात्र नभइ स्वास्थ्य र गुणस्तरीय शिक्षाको पनि समस्या छ। केबलकारले यी समस्या न्यूनीकरणमा सहयोग गर्ने उनी बताउँछिन्। कृषिमा पनि अनुदान दिइएको उनको भनाइ छ।
३. छाउगोठ भत्काउने अभियान
सुदूरपश्चिम र कर्णालीमा महिनावारी हुँदा महिलालाई छाउगोठमा राख्ने परम्परा छ। यो परम्पराका कारण धेरै महिलाले ज्यानसमेत गुमाएका समाचार बारम्बार आउने गरेका छन्। यो गलत परम्परा हटाउन नगरपालिकाले सबैभन्दा पहिला आफ्नो क्षेत्रमा रहेका छाउगोठको खोजी गरेको थियो।
नगरपालिकाभित्र ३८ वटा छाउगोठ रहेको पाइएको उनी बताउँछिन्। त्यसपछि सामुदायिक प्रहरीसँगको सहकार्यमा यी गोठ भत्काउने अभियान चलाइएको थियो। छाउगोठ रहेका वडा नं. २, ३, ६, ७ र ८ मा यो अभियान चलाइएको उनले बताइन्।
अझै पनि कतिपय महिला महिनावारी हुँदला गाइबस्तुको गोठमा बस्ने गरेका छन्। ‘अन्धविश्वासका कारण यो समस्याले जरो गाडेको छ,’ उनले भनिन्, ‘यसको समाधानका लागि जनचेतना जोगाउने काम गरिएको छ। यसमा स्थानीयको साथ र पहलकदमी महत्त्वपूर्ण हुन्छ।’
४. एक वडा एक ‘बर्थिङ सेन्टर’
दिपायल सिलगढीमा स्वास्थ्य सेवा निकै कमजोर छ। दुर्गम ठाउँबाट बिरामी बोकेर जिल्ला अस्पतालसम्म ल्याउँदा ज्यानै गइसक्ने जोखिम छ। सुरक्षित सुत्केरी गराउने ठाउँ नहुँदा आमा र बच्चा दुवैको ज्यान खतरामा हुन्थ्यो। यो समस्याको समाधानका लागि नगरपालिकाले प्रत्येक वडामा बर्थिङ सेन्टर स्थापना गरेको छ। यसले गर्दा अहिले शिशु मृत्युदर घटेको मञ्जुको भनाइ छ।
५. स्वच्छ खानेपानी
दिपायल सिलगढी नगरपालिकाको तल्लो भेगबाट सेती नदी बगेको छ। तर, माथि दिपायल बजारमा खानेपानीको अभाव थियो। मञ्जु मेयर भएपछि उनले स्वच्छ खानेपानी वितरणलाई प्राथमिकतामा राखिन्।
सेती नदीमा बर्खामा पानी धमिलो हुन्छ। कतिपय स्थानीय त्यस्तै पानी पिउन बाध्य थिए। अहिले स्वच्छ खानेपानी कार्यक्रम चलाएपछि त्यो समस्या हल भएको र धेरै ठाउँ खानेपानीको व्यवस्था भएको उनको भनाइ छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
