डा बाबुरामको निर्णयले नेपाल ट्रष्टको १७० रोपनी जग्गा पाउने मोही को-को हुन्? [सूचीसहित]

नेपाल लाइभ

उत्तम काप्री आइतबार, फागुन ४, २०७६ २१:१०

काठमाडौं- डा बाबुराम भट्टराई नेतृत्वको सरकारले काठमाडौंको थानकोट र मातातीर्थमा रहेको करिब एक सय ७० रोपनी सरकारी जग्गा ७८ जनाका नाममा नामसारी गराएको खुलेको छ। नीतिगत निर्णय गर्न पाउने मन्त्रिपरिषद्को अधिकार दुरुपयोग गर्दै भट्टराई सरकारले नेपाल ट्रष्टका नाममा गइसकेको स्वर्गीय राजा वीरेन्द्र र राजपरिवारका सदस्यको नाममा रहेको सो जग्गा नामसारी गराएको पाइएको हो। भट्टराई नेतृत्वको मन्त्रिपरिषद् बैठकले २०६९ भदौमा यस्तो निर्णय गरेको थियो।

नेपाल लाइभको खोजमा मन्त्रिपरिषद्को सो निर्णयलगत्तै सुरु भएको नेपाल ट्रष्टको जग्गाको नामसारी गर्ने प्रक्रिया २०७४ सालसम्म पनि नामसारी भइरहेको देखिएको छ। मालपोत कार्यालय कलंकीको विवरणअनुसार मातातीर्थमा रहेको ट्रष्टको जग्गा मोही भन्दै ३५ जनाका नाममा नामसारी भएको छ। यसैगरी, थानकोटमा रहेको ट्रष्टकै जग्गा ४३ जना मोही कायम गरेर नामसारी गरिएको पाइएको छ।

२०६९ भदौमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री डा भट्टराईको नेतृत्वको सरकारले ट्रष्टको नाममा रहेको मातातीर्थ र थानकोटको १ सय ७० भन्दा बढी जग्गा व्यक्तिको नाममा सार्ने निर्णय गरेको थियो। यो विषयमा पहिलो पटक नेपाल लाइभले माघ २५ मा समाचार प्रकाशन गरेको थियो।

‘हाल नेपाल ट्रष्टको कार्यालयको नाममा दर्ता भएका तत्कालीन राजपरिवारका विभिन्न सदस्यहरूको नाममा दर्ता रहेका साविकका फर्मायसी बिर्ता जग्गाहरू सम्बन्धित जग्गा कमाउने जोताहा/मोहीका नामका दर्ता गर्ने विषय प्रस्ताव– मन्त्रिपरिषदको विधेयक समितिमा छलफल गरी समितिको निर्णय बमोजिम गर्ने,’ मन्त्रिपरिषद् बैठकको निर्णयमा उल्लेख गरिएको थियो।

यही निर्णयमा टेकेर मालपोत कार्यालय कलंकीले सरकारका नाममा आइसकेको जग्गा मोही भन्दै विभिन्न व्यक्तिका नाममा नामसारी गरिदिएको थियो। एकै व्यक्तिका नाममा ९ रोपनी जग्गासम्म नामसारी भएको देखिन्छ भने केही मोहीहरूको पूर्ण नाम समेत उल्लेख गरिएको छैन।

मन्त्रिपरिषद्ले ट्रष्टको जग्गा व्यक्तिलाई बाँढ्ने तयारी गरेको खुलेपछि त्यहीबेला विवाद भएको थियो। तर सरकारले सो विषयमा खासै चासो देखाएन। बरू उल्टै सरकारले व्यक्तिका नाममा जाने गरी निर्णय गरिदियो।

चार कित्ता जग्गासम्म विभिन्न मितिमा एकै व्यक्तिका नाममा नामसारी भएको नेपाल लाइभले प्राप्त गरेको मालपोतको विवरणले देखाउँछ। मालपोतले निर्णय गर्दा ‘नेपाल ट्रष्ट र मोहीको नाममा दोहोरो श्रेस्ता देखिएको’ भन्दै ट्रष्टको नाम हटाएर मोहीको नाममा जग्गदर्ता गरेको देखिन्छ। मोहीयानी हकका रुपमा व्याक्तिका नाममा पुगेको जग्गा कित्ताकाट भएर अहिले विभिन्न व्यक्तिको नाममा नामसारी भइसकेको खुलेको हो।

यसरी सारियो जग्गा
गणतन्त्रको घोषणासँगै दरबार हत्याकाण्डमा मारिएका राजा वीरेन्द्र शाह र राजपरिवारका नाममा रहेको जग्गा र सम्पत्ति व्यवस्थापनका लागि सरकारले नेपाल ट्र‍ष्ट स्थापना गरी ट्रष्टका नाममा ल्याएको थियो।

सोही निर्णयअनुसार सरकारले नेपाल ट्रष्ट ऐन २०६४ जारी गरेर जग्गा खोजी सुरु गरेको थियो। सम्पत्ति खोजीका क्रममा ट्रष्टको कार्यालयले काठमाडौंको मातातीर्थ र थानकोटमा रहेको ७७ कित्ताको १ सय ७० रोपनीभन्दा बढी जग्गा राजपरिवारका नाममा रहेको फेला पारेपछि ट्रष्टको नाममा ल्याएको थियो। अहिले ट्रष्टले सार्वजनिक गरेको २०७४/०७५ को सम्पत्ति विवरण हेर्ने हो भने ती जग्गा ट्रष्टकै सम्पत्तिका रूपमा राखिएको देखिन्छ।

तर, २०६९ साल भदौ ११ मा प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषदको कार्यालयले मातातीर्थ र थानकोटको जग्गा सम्बन्धित जग्गा कमाउने जोताहा/मोहीका नामका दर्ता गर्ने विषय प्रस्ताव मन्त्रिपरिषदको पेस गर्ने गरी प्रस्ताव तयार पारेको थियो।

मन्त्रिपरिषद्ले ट्रष्टको जग्गा व्यक्तिलाई बाँढ्ने तयारी गरेको खुलेपछि त्यहीबेला विवाद भएको थियो। तर सरकारले सो विषयमा खासै चासो देखाएन। बरू उल्टै सरकारले व्यक्तिका नाममा जाने गरी निर्णय गरिदियो।

‘हाल नेपाल ट्रष्टको कार्यालको नाममा दर्ता भएका तत्कालीन राजपरिवारका सदस्यका नाममा दर्ता रहेका साविकका फर्मायसी बिर्ता जग्गा सम्बन्धित जग्गा कमाउने जोताहा/मोहीका नामका दर्ता गर्ने प्रस्ताव– मन्त्रिपरिषदको विधेयक समितिमा छलफल गरी समितिको निर्णयबमोजिम गर्ने’ भन्दै प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद्को कार्यालयले ट्रष्टको जग्गा व्यक्तिका नाममा नामसारी गराउने कानुनी बाटो खोलिदिएको थियो।

प्रस्ताव पेस भएपछि २०६९ भदौ २५ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री भट्टराईको नेतृत्वमा बसेको मन्त्रिपरिषद्को बैठकले ‘उक्त प्रस्तावअनुसार नै निर्णय गर्ने’ भन्दै ट्रष्टको जग्गा मोहीका नाममा लैजाने बाटो बनाइदियो। सोही निर्णयका अनुसार मालपोत कार्यालयल कंलकी २०६९ पुसदेखि ट्रष्टको जग्गा व्यक्तिको नाममा नामसारी गरेको हो।

मातातीर्थ र थानकोटको जग्गाबारे प्रसंग निस्कँदा पनि डा भट्टराई भने खण्डन गर्दै आएका छन्।

मालपोत कार्यालयका सूचना अधिकारी नीलकण्ठ काफ्लेले नेपाल सरकारको निर्णयअनुसार ट्रष्टका नाममा रहेका जग्गा सम्बन्धित मोहीका नामका सारिएको बताउँछन्।

उक्त निर्णयपछि कार्यालयले सार्वजनिक सूचना प्रकाशन गर्दै ट्रष्टको जग्गा व्यक्तिको नाममा सारिएको उनले जानकारी दिए।

‘माततीर्थ र थानकोटमा रहेको तत्कालीन राजपरिवारको सदस्यको नाममा रहेको जग्गा २०६४ सालमा ट्रष्टको नाममा गएका कतिपय जग्गामा दोहोरो श्रेस्ता कायम भएको देखिन्छ,’ काफ्लेले भने, ‘यसरी दोहोरो श्रेस्ता कायम भएको र मोहीले कमाइरहेको छ भने उनीहरुकै नाममा जग्गा दर्ता गर्ने निर्णय पछि प्रक्रिया बमोजिम मोहीका नाममा दर्ता गरिएको छ।’

बाबुरामको निर्णय कति वैध?
ललिता निवासको १ सय १४ रोपनी जग्गा व्यक्तिका नाममा पुगेको विषयमा समेत अनुसन्धानमा तानिएका थिए पूर्व प्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराई। सो प्रकरणमा पर्दा उनले आफूले बदमासी नगरेको दाबी गर्दै आएका छन्। मातातीर्थ र थानकोटको जग्गाबारे प्रसंग निस्कँदा पनि उनले खण्डन गर्दै आएका छन्।

त्यसो भए के उनको सो निर्णयको धरातल स्वच्छ छ त? यो बुझ्न प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले सरकारको २ वर्षको कामबारे संसद्‍मा दिएको जानकारीमा उल्लेख गरिएका विवरण नै काफी छन्।

फागुन ३ गते संसदमा २ वर्षमा सरकारले गरेको कामको फेहरिस्त सुनाउँदै प्रधानमन्त्री ओलीले मातातीर्थ र थानकोटको जग्गाको प्रसंग निकाल्दै छानबिन हुने बताएका छन्। 'यो विषयमा पनि ललिता निवासको जग्गाको छानबिनझैं सरकारले छानबिन गर्ने छ। मातातीर्थस्थित नेपाल ट्रष्टको स्वामित्वमा रहेको करिब १७४ रोपनी जग्गा कानुनविपरीत मोहीका नाममा पुगेको तथ्य पनि सार्वजनिक भइसकेको छ,’ उनले भने, ‘ललिता निवास जग्गा प्रकरणजस्तै गरी यस काण्डको छानबिन हुन्छ।’

सम्बोधनका क्रममा उनले कुन प्रक्रियाबाट सो जग्गा नामसारी गरिएको हो भन्ने समेत खुलाएका छन् उनले। केही व्यक्तिलाई लाभ पुर्‍याउने नियतका साथ ‘नीतिगत निर्णय लिनुपर्ने अवस्था भयो’ भन्दै यस्तो निर्णय गरिएको देखिएको’ प्रधानमन्त्री ओलीले बताएका।

नेपाल ट्रष्ट ऐन २०६४ को दफा (४) को उपदफा (२) र (३) विपरीत निर्णय गरी सरकारी जग्गा व्यक्तिका नाममा पुर्‍याइएको ओलीको भनााइ थियो। 'नेपाल ट्रष्टको सम्पत्तिको संरक्षण गरी त्यसलाई मुलुकको हित हुने गरी उपयोग र प्रवर्द्धन गर्ने काम सरकारले कानुन बमोजिम गर्छ,’ ओलीले संसद्‍मा भने।

आफ्नो नाममा आएको जग्गा व्यक्तिको नाममा नामसारी भएको जानकारी पाएपछि ट्रष्टले समेत सो जग्गा फिर्ता ल्याउने प्रक्रिया अगाडि बढाएको छ।

मालपोत कार्यालय कलंकीका सूचना अधिकृत काफ्लेले यो विषयमा मालपोतले अध्ययन गरिरहेको जानकारी दिए।

उनका अनुसार अहिले कार्यालयले ती जग्गा को-कसका नाममा कसरी गयो भन्ने विषयमा अध्ययन गरेर विवरण निकाल्न सुरु गरेको छ। सो अनुसार मालपोतले यस्तो विवरण तयार पारेको छ।