काठमाडौं- सल्यान जिल्ला कालीमाटी गाउँपालिका-१ का दीपक राना (राहदानी नम्बर ०९४७८९५४) रोजगारीका लागि कुवेत जाने भनेर परिवारसँग बिदा भएर हिँडे। तर उनलाई त्रिभूवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल पुगेपछि मात्रै थाहा भयो आफ्नो गन्तव्य मुलुक त कतार पो रहेछ!
'साँझको उडान थियो। त्यसअघि मलाई भिसा लागेको पासपोर्ट पनि दिइएको थिएन। विमानस्थल पुगेपछि पो काम गर्न कतार जानुपर्ने रहेछ भन्ने कुरा थाहा भयो,' उनले भने।
कुवेत भन्दै कतार लैजाने सुनाएपछि दीपकले झुक्याएर कतार लैजान लागेको भन्दै एअरपोर्टबाटै फर्किने निर्णय पनि गरे।
तर उनलाई पावर वर्कर प्रालि म्यानपावरका एजेन्टले 'कतारमा राम्रो काम छ, कुवेतकै आल्मुनियम कम्पनीको शाखा हो। तलब खान बस्न सुविधासहित १२ सय कतारी रियाल हो' भनेर सुनाएका थिए।
‘त्यो आल्मुनियम कम्पनीमा काम नमिले छानीछानी अन्यत्र कम्पनीमा काम पाइन्छ भनेपछि म पनि जान तयार भएँ। सोझो मान्छे सजिलै सबै कुरा पत्याएँ,’ दीपकले दुखेसो पोखे।
यो थियो २०७५ बैसाख २० गते साँझको कुरा। तैपनि ससंकित हुँदाहुँदै पनि दीपक कुवेत उडे।
000
दीपकसँगै उनकै गाउँका सन्तोष परियार र राजु परियार पनि थिए। कतार पुगेपछि एक महिना अलपत्र परेका दीपकसहित तीनै जनालाई एउटा कफी सपमा काम लगाइयो। कफी सपमा दुई महिनासम्म काम गरे।
पहिलो महिनामा उनीहरूलाई १२ सय कतारी रियाल तलब दिइयो। दोस्रो महिना पूरा भयो तर कम्पनीले तलब दिएन। ‘एक महिनाको तलब पनि दिएन। यतिकै कामबाट निकाल्यो,’ दीपकले सुनाए।
उनले लिएको श्रम स्वीकृतिमा भने इमेराल्ड कन्स्ट्रक्सन कम्पनीमा दुई वर्षको करार अवधिका लागि लेबर काम गर्ने भनी उल्लेख छ। तलब ९ सय रियाल हुने लेखिएको छ।
पावर म्यानपावर कम्पनीमा रकम बुझाएर विदेसिएका दीपकको श्रम स्वीकृति भने एमबिके ओभर्सिज प्रालिका नाममा भएको देखिन्छ।
प्रतिव्यक्ति डेढ लाख असुली
कुवेतको आल्मुनियम कम्पनीमा मासिक १ सय १० कुवेती दिनार (करिब ४१ हजार ३ सय ३० रुपैयाँ) कमाइ हुने भन्दै उनीहरुबाट म्यानपावर कम्पनीले प्रतिव्यक्ति १ लाख ५० हजार रुपैयाँ असुली गरेको थियो।
लाखौँ रकम असुलेर पनि नगद बुझाएको प्रमाण म्यानपावर कम्पनीले कसैलाई पनि दिएको छैन। ‘नगद हातैमा ल्याएर थमायौँ, हामीसँग कुनै प्रमाण पनि छैन,’ दीपकले सुनाए।
‘मेडिकलका लागि ४ हजार ५ सय र पुलिस रिपोर्ट बनाउने भन्दै २ हजार ५ सय पनि बुझाएको थप रकम बुझाएका थियौं,’ पीडित रानाले सुनाए।
‘साहुबाट सयकडा तीन रुपैया ब्याजमा लिएको पैसा। कतार पुगेर अलपत्र। अब कुन मुख लिएर घर जानु? साहुको पैसा कसरी तिर्नु?’ दीपक खिन्न देखिए।
000
दीपक र उनका साथी सन्तोष साउनको अन्तिम साता कतारबाट फर्किएका हुन्।
‘सिआइडीमा गयौँ, फर्किन पैसा थिएन। त्यही कफी सपमा काम गर्ने बंगाली साथीहरूसँग पैसा मागेर हामी बल्लबल्ल आइपुग्यौँ,’ दीपकले भने।
उनीहरुसँगै कतार पुगेका राजु परियार भने कतारमा अवैध कामदारका रुपमा पक्राउ परे। ‘हामीसँगै गएको राजुको नक्कली पासपोर्ट भनेर प्रहरीले पक्राउ गरेको छ। नेपाल फर्कन १० हजार कतारी रियाल लाग्छ रे, त्यत्रो रकम कसरी तिर्ने?’ पीडित भन्छन्, ‘उसलाई नेपाल फर्काउन म्यानपावरले केही कुरै सुन्दैन।’
कतारमा कुनै समस्या पर्यो भने सबै जिम्मेवारी बहन गर्ने प्रण गरेर पठाएको म्यानपावरले उनीहरूलाई कतार पुर्याएर अलपत्र पारी बेवास्ता गरेको पीडित पक्षको आरोप छ।
नेपाल लाइभले पावर वर्कर प्रालि म्यानपावर कम्पनीका मेनेजर रमेश खड्कासँग सम्पर्क गरी प्रतिक्रिया लिँदा उनले आफूले पठाएका कामदार अलपत्र नपरेको दाबी गर्दै यसबारे बुझ्ने बताए।
‘हामीले तिमीहरुलाई कतार पठाएको के प्रमाण छ? देखाउ अनि उजुरी गर,’ भन्दै म्यानपावरले धम्क्याउने गरेको पीडितहरू बताउँछन्।
000
पावर म्यानपावर कम्पनीले जस्तै सिनामंगलस्थित मारियन ओभर्सिज म्यानपावरले कतार पठाएका बिसन सिंह भण्डारी (राहदानी नम्बर ०७४३०९४०) कतारमा अलपत्र परेका छन्।
गत २२ जुनमा कतार पुगेका उनी दुई महिनादेखि काम पाएका छैनन्। न त उनले काम गर्ने कम्पनीको कुनै टुंगो नै छ। न त म्यानपावरले अलपत्र परेका बिसनलाई नेपाल फर्काउन कुनै पहल गरेको छ।
पीडित बिसनले मारियन म्यानपावर कम्पनीमार्फत् कतारका लागि श्रम स्वीकृति लिएको बताए पनि उनको श्रम स्वीकृति विवरण हेर्दा म्यानपावर भने खुलाइएको छैन। 'सेल्फ' लेखिएको छ।
श्रम स्वीकृतिमा कतारस्थित होलोग्राम क्याफेमा लेबर काम दुई वर्षको करार अवधि उल्लेख गरिएको छ भने तलब मासिक १ हजार कतारी रियाल। पीडितसँग अनलाइन सम्पर्क गर्दा उनले आफू कतारस्थित एक कोठामा अलपत्र भएर बसिरहेको बताए।
उनलाई पनि म्यानपावरले कतार पुगेपछि कम्पनी छानीछानी काम पाइने भन्दै प्रलोभन देखाएर आजाद भिसामा कतार पुर्याएर अलपत्र पारेको पाइएको छ।
के हो आजाद भिसा?
कतारको कानुनले आजाद भिसाको कुनै पनि व्याख्या गरेको छैन। दलालले कामदारहरूलाई झुक्याउन आजाद भिसाको नाम राखिदिएका छन्।
कतारको कुनै एउटा कम्पनीमा भिसा एप्रुभल छ तर त्यस कम्पनीले केही पनि काम गर्दैन भने सो कम्पनीका नाममा लगाइने भिसालाई आजाद भिसा भन्ने नाम दलालले राखिदिएका हुन्। भिसा ल्याउने र कामदारलाई नो अब्जेक्सन लेटर (एनओसी) समेत उपलब्ध गराई त्यसै कम्पनीका आधारमा छानीछानी काम पाइने भनेर झुक्याउने गरेका छन्।
के भन्छ नियामक निकाय?
आजाद भिसाका नाममा दलाल तथा म्यानपावर कम्पनीले कामदार ठगी गर्ने क्रम बढ्दै गइरहेको वैदेशिक रोजगार विभागले स्वीकार गरेको छ। आजाद भिसाका नाममा ठगीको समस्या विशेषगरी कतारमा बढ्दै गएको पाइएको छ। छानीछानी काम गर्न पाइने, १२ सय रियालभन्दा बढी तलब हुने प्रलोभनमा म्यानपावर तथा दलालहरुले कामदारलाई झुक्याउने गरेका छन्।
यसरी ठगी गर्ने म्यानपावरले कामदारलाई रकम बुझाएको प्रमाण (नगदी रसिद) उपलब्ध नगराउँदा थुप्रै कामदार मारमा परेका छन्। रोजगारीका नाममा हुने यस्ता विभिन्न किसिमका ठगी नियन्त्रणका लागि विभागले पहल गरिरहेको जनाएको छ। यस्ता किसिमका ठगीबाट बच्न पीडित आफैँ पनि सचेत रहनुपर्ने विभागका महानिर्देशक भीष्मकुमार भुसालले बताएका छन्।
‘पासपोर्ट र पैसा थमाउनु अघि कामदारले राम्रोसँग बुझेर ढुक्क भएर मात्रै बुझाउनु पर्दछ,आफू कुन कम्पनीमा के कामका लागि जाँदैछु सबैकुरा थाहा हुनुपर्दछ। यसमा सचेत रहन आवश्यक छ,’ महानिर्देशक भुसालले भने। यस विषयमा विभागले अध्ययन गरिरहेको भुसालको दाबी छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।