काठमाडौं– २००८ सालमा सर्वोच्च अदालत स्थापना हुँदा प्रधानन्यायाधीश बनाउनका लागि भारतको सिक्किमबाट हरिप्रसाद प्रधानलाई झिकाइएको थियो।
भर्खर २००७ सालको क्रान्ति सम्पन्न भएको र दरबारले प्रधान न्यायालय खारेज गरेपछि सर्वोच्च अदालत गठन भएको थियो।
सर्वोच्च अदालतको इतिहास ६७ वर्ष पुरानो भइसकेको छ। यो बीचमा यस सर्वोच्च संस्थाको नेतृत्वमा दोस्रो पटक राणा पुग्न लागेका छन्।
यसअघि २०५३/११/४ देखि २०५४/६/१ सम्म त्रिलोकप्रताप राणा प्रधानन्यायाधीश भएका थिए। दोस्रो पटक वीर शमशेरका पनाति पुस्ताका सदस्य चोलेन्द्रशमशेर राणा उक्त पदमा पुग्ने तयारीमा रहेका छन्।
दरबारिया रहनसहनमा हुर्केका राणा पुस्तौनी व्यापार छोडेर वकालतमा आएका थिए। उनका अन्य दाजुभाइ अहिले पनि विभिन्न व्यवसायमा जमिरहेका छन्। उनले कानुनको क्षेत्रमा काम गर्ने रहरले दरबारका मानिसले अंगाल्नेभन्दा फरक पेसामा हात हालेका थिए।
सुरुमा राणा कानुनको अभ्यास गर्न मैदानमा उत्रेका थिए। प्रखर अधिवक्ता र ठाडो वकिलको रुपमा उनले तत्कालीन पुनरावेदनदेखि सर्वोच्च अदालतसम्म छवि निर्माण गरेका थिए।
छिट्टै मुद्दा बुझ्न सक्ने र तार्किक बहस गर्ने भन्दै उनी ५० को दशकमा चर्चित थिए। राणालाई तत्कालीन प्रधानन्यायाधीश सुरेन्द्रप्रसाद सिंहले न्यायाधीशमा लगेका थिए। एक पटकको भेटमा राणाले आफू इच्छा नहुँदानहुँदै न्यायाधीशको सेवामा प्रवेश गरेको बताएका थिए।
तत्कालीन प्रधानन्यायाधीश सिंहले उनी जत्तिको व्यक्ति अदालतका लागि आवश्यक भएको भन्दै प्रस्ताव राख्दा राणाले निर्णय गर्न सोच्नुपर्ने बताएका थिए। न्यायाधीश आकर्षक मानिए पनि आफूलाई वकालतमै केही गर्नुपर्छ भन्ने लागेकाले तत्कालीन समयमा केही सोच्न समय मागेको उनले भेटमा खुलाएका थिए।
सिंहले न्यायाधीश भएर धेरै योगदान गर्न सकिने बताएपछि उनले पुनरावेदन अदालतको न्यायाधीश स्वीकार गरेका थिए। वकालत गर्दागर्दै चोलेन्द्र ०५३ वैशाख १ गते तत्कालीन पुनरावेदन अदालतको अस्थायी न्यायाधीश नियुक्त भएका थिए। लामो समय अस्थायी न्यायाधीश भएका उनी स्थायी न्यायाधीश बनेपछि विशेष अदालतको सदस्य पनि भए।
विशेषमा रहँदा उनले भूपध्वज अधिकारी र कोमलनाथ शर्मासँगै बसेर भ्रष्टाचारमा मुद्दा हेर्न मौका पाए। तर उक्त मुद्दामा सफाइ दिएको भनी उनको आलोचना हुँदै आएको छ। उनी विराटनगर हुँदा एउटा जुवाको मुद्दामा फैसला गर्दा समेत विवादमा परेका थिए।
२०५८ साउन ११ गते म्यारिज खेलेको अभियोगमा पक्राउ परेका अभियुक्तलाई सफाइ दिन म्यारिजलाई खुवा होइन भनी फैसला गरेकोमा उनी विवादमा आएका थिए। तर उक्त फैसला सर्वोच्चले २०६३ माघ १ गते केही उल्टी हुने फैसला सुनाएको थियो।
राणा नेपालको ‘राणा परिवार’ तत्कालीन प्रधानमन्त्री वीरशमशेरका चौथो पुस्ताका सन्तान हुन्।
उनै वीर शमशेरका छोरा इन्द्रशमशेर र उनका छोरा युवराज शमशेरका छोरा राणा संसदीय सुनुवाइ समितिबाट पास भएमा आगामी पुस १८ गतेदेखि न्यायालयको नेतृत्वमा पुग्ने छन्।
राजनीति र व्यापारबाट पर
राणाको परिवारिक पृष्ठभूमि राजनीति र व्यापार थियो। राणाका बाबु राजसभाका स्थायी सभाका स्थायी समिति सदस्य थिए। राजनीतिक रुपमा उनी दरबारनजिक रहेका थिए। दरबार निकट भए पनि चोलेन्द्र भने उक्त क्षेत्र रोज्न चाहेनन्। उनका दाजुभाइ पनि व्यवसायमा रहेका छन्।
आरोह–अवरोहबीच सर्वोच्च
न्यायाधीश राणा २०५३ सालमा पुनरावेदन अदालतको न्यायाधीश भए पनि सर्वोच्च आइपुग्न उनलाई १८ वर्ष लाग्यो। उनी मुख्य न्यायाधीशको शिर्ष बरियतामा रहँदा पनि सर्वोच्चको स्थायी न्यायाधीश हुन असफल समेत भएका थिए।
विशेष अदालतमा रहँदा गरेका फैसलामा विवाद भएको भनी न्यायपरिषद्मा उजुरी परेपछि उनको सर्वोच्च यात्रा रोकिएको थियो। २०७० सालको अन्त्यतिर परिषद्ले उक्त विवादमा राणालाई सफाइ दिएपछि ०७१ मा सर्वोच्च अदालतको न्यायाधीश नियुक्त भएका थिए।
राणाले कानुनमा स्नातक (डिएल) सम्म अध्ययन गरेका छन्। उनले सन् २०१३ मा कोरियामा न्यायालयको विकाससम्बन्धी ट्रेनिङसमेत लिएका छन्।
सुनुवाइबाट अनुमोदन भएमा २०७९ पुस १७ गते राणाले पदबाट अवकाश पाउने छन्।
२०७१ सालमा स्थायी न्यायाधीश सिफारिस गर्दा विपक्षमा मत दिएको दल नेकपा अहिले बहुमतमा रहेको छ। तर राणाको मात्र नाम संवैधानिक परिषद्बाट सिफारिस भएकाले उनको विकल्प देखिंदैन। त्यसैले अहिले उनी नेकपाकै साथ पाएर अनुमोदन हुने देखिन्छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
