जनकपुर– प्राचीन मिथिला र हाल प्रदेश २ को राजधानी जनकपुरमा आजदेखि विवाह पञ्चमी महोत्सवको विधिवत सुरुवात भएको छ। महाेत्सवका लागि जानकी मन्दिर झकिझकाउ बनाइएकाे छ।
महोत्सवको पहिलो दिन शुक्रबार जनकपुर नगर दर्शन, शनिबार दोस्रो दिन फुलबारी लीला, आइतबार तेस्रो दिन धनुष यज्ञ, सोमबार चौथो दिन तिलकोत्सव, मंगलबार पाँचौँ दिन मटकोर र बुधबार छैठौं दिन मंसिर २६ गते बिहीबार राम–सीता स्वयंवर तथा विवाह कार्यक्रम हुनेछ।
महोत्सवको अन्तिम दिन राम कलेवा गरी जन्तीको विदाइ गर्ने कार्यक्रम तय गरिएको जानकी मन्दिरका छोटे महन्थ रामरोशन दास वैष्णवले बताए।
विवाहपञ्चमी महोत्सवमा आयोधाबाट हात्ति, घोडा र उँट चढेर जन्ती जनकपुर आउने दासले जानकारी दिए। यस वर्ष विवाहपञ्चमी महोत्सवमा ५ सय विशिष्ट र ५ हजार जन्ती सहभागी हुने उनले जानकारी दिए।
महन्त दासले विवाहपञ्चमी महोत्सवको थप महत्व बढाउनका लागि विवाह महोत्सवका बारेमा जानकारी दिने १५ सय पुस्तक प्रकाशन गरी शुलभ शुल्कमा वितरण गर्ने बताए।
विवाह पञ्चमीमा भारतको उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्य नाथ समेत जन्ती बनेर मंसीर २६ गते जनकपुर आउने तयारीमा छन्। विवाहपञ्चमीमा २ करोड ५० लाख खर्च हुने अनुमान गरिएको छ।
विवाह पञ्चमी महोत्सवलाई भव्य बनाउनका लागि प्रदेश सरकारले जानकी मन्दिर सौन्दर्यीकरण, रंगभूमि मैदान १२ विगाहको सरसफाइ, अस्थायी बास, अस्थायी शौचालयको व्यवस्था गरेको छ।
प्रदेश २ का आन्तरिक मामिला तथा कानुनमन्त्री ज्ञानेन्द्र यादवका अनुसार मुख्यमन्त्री योगीको सुरक्षा विशेष महत्वपूर्ण भएकाले पाँच हजार प्रहरी परिचालन गरिन लागिएको जनाए।
उनको भ्रमणको समयमा पाँच हजार बढी सुरक्षाकर्मी परिचालन गरिने जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाका प्रहरी उपरीक्षक गोविन्द थपलियाले बताए। उनले तीन हजार ५ सय नेपाल प्रहरी र झन्डै एक हजार ५ सय सशस्त्र प्रहरी परिचालन गरिने जनाए ।
यसरी मनाइन्छ विवाह पञ्चमी
त्रेता युगमा मंसिर शुक्ल पञ्चमीको दिन आर्दश जोडी राम सीताको विवाह नेपालको जनकपुरमा वैदिक सनातन हिन्दु संस्कृतिअनुसार भएको मानिन्छ। त्रेता युगमा अयोध्याबाट राजकुमार राम आएर मिथिला राज्यको राजधानी जनकपुरधाममा राजकुमारी सीतालाई विवाह गरेको सम्झनामा प्रत्येक वर्ष जनकपुरमा रामजानकी विवाह महोत्सवको आयोजना गरिन्छ ।
सप्ताहव्यापी रुपमा गरिने विवाह उत्सवमा रामजानकी विवाह पञ्चमी महोत्सव, धनुष यज्ञ, तिल्कोत्सव, मटकोर तथा धार्मिक विधिअनुसार पूजा गरी विधिवत रुपमा विवाह पञ्चमी महोत्सव समापन गरिन्छ। जो कसैले पनि विवाह पञ्चमीका दिन विवाह गर्दा साइत हेर्नु नपर्ने पौराणिक मान्यता रहँदै आएको छ।
जनकपुरलाई सीताको जन्मस्थल मानिन्छ। सीता अथवा जानकी रामायणकी मुख्य पात्र हुन्। सीता मिथिला राज्यका अधिपति राजा जनककी जेठी छोरी हुन्। राम अयोध्याका राजा दशरथका ज्येष्ठ सुपुत्र हुन्। सीता नेपाल भूमिकी पुत्री पनि हुन्।
विवाह महोत्सव अपरान्हको समयमा गरिन्छ तर बिहानैदेखि रामजानकी मन्दिरसहित मिथिला क्षेत्रका अन्य मन्दिरहरुमा दर्शनार्थीहरुको भिड लाग्ने गर्दछ। उत्सवमा बाजागाजा, झाँकी, भजनकीर्तन र नाचगान गरिन्छ भने जन्ती र डोला हेर्ने भक्तजनको घुईंचो लाग्ने गर्दछ।
राम र सीताको स्वयंवर सकिएपछि दुलाहा र दुलहीलाई बोकी ल्याइएका रथहरुलाई बाजागाजा सहितको र्यालीले जनकपुर नगर घुमाउँदै शोभा यात्रा गरिन्छ र जानकी मन्दिर क्षेत्रमा पुगेर अन्त्य गरिन्छ।
यही प्राचिन पौराणिक महाविवाहको सम्झनास्वरूप आज पनि जनकपुरमा भारतबाट जन्त लिएर आउने र राम–सीताको प्रतिममा प्राणप्रतिष्ठान गरेर विवाह गरी सीता बिदा गर्ने चलन छ।
यसरी भारतबाट आउने जन्तहरूमा विशेषतः साधु, सन्तहरू हुने गर्दछन्। पोखरी, तलाउ तथा सुन्दर मैथिल संस्कारको धनी नगर जनकपुर आज अलौकिक सुन्दरताले भरिपूर्ण देखिन्छ ।
मैथिलीदेखि शारदा सिन्हासम्म जनकपुर आउँदै
विवाह महोत्सवका लागि मूल आयोजक जानकी मन्दिरले नेपाल र भारतका ख्यातिप्राप्त कलाकारलाई सांस्कृतिक कार्यक्रमको लागि निम्त्याएको छ।
यसवर्ष भारतबाट आउने कलाकारमा मैथिली भोजपुरीका प्रसिद्ध गायिका शारदा सिन्हाको नाम प्रथमिकतामा राखिएको छ। त्यस्तै कम उमेरमै गायन क्षेत्रमा आफ्नो नाम स्थापित गर्न सफल मैथिली ठाकुरलाई समेत विवाह पञ्चमीमा गायनका लागि आमन्त्रण गरिएको तिलोत्सव मूल समारोहका अध्यक्ष तथा जानकी मन्दिरका उत्तराधिकारी महन्थराम रोशन दास वैष्णवले जानकारी दिए।
त्यस्तै मैथिला क्षेत्रमा ख्यातिप्राप्त शास्त्रीय गायक कुञ्जबिहारी मिश्र पनि आउने महन्थले जनाए। नेपालको तर्फबाट स्थानीय मिथिला नाट्यकला परिषद्का गायक र संगीतकार सुनिल मल्लिक र गायिका संगीता देव पनि आफ्नो कला प्रस्तुत गर्ने छन्।
मैथिली गायनको क्षेत्रमा नेपाल–भारत दुवै स्थानमा आफ्नो पहिचान बनाउन सफल रश्मी रानी, गायक र संगीतकार धीरेन्द्र प्रेमर्षिको पनि सहभगिता रहने छ। नृत्य क्षेत्रमा देश विदेशमा परिचित नायिका डोली सरकारलाई पनि विवाह पञ्चमीमा आमन्त्रित गरिएको छ।
सप्ताहव्यापी हुने कार्यक्रममा एकदिन नेपाल–भारत महिला मैत्री संघ, तीन दिन भारतीय दूतावासको आयोजनामा रामलिला हुने कार्यक्रम तय भइसकेको बताइएकाे छ।
आयोजक जानकी मन्दिरको आफ्नै आयोजनामा छुट्टै सात दिनसम्म भारतका चर्चित समूहद्वारा रामलीला हुने छ।
जानकी मन्दिरमा दुई दिन अगाडिदेखि नै सहनाई बादकहरुको एक समूहले बिहान र बेलुकी मंगलधुन बजाइरहेको छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
