फाइल तस्बिर
काठमाडौं– यो वर्षको तिहारमा ८० प्रतिशत सयपत्री फूल नेपाली उत्पादनले धान्ने अनुमान गरिएको थियो। फ्लोरिकल्चर एसोसिएसनले २० प्रतिशत सयपत्री फूल बाहिरबाट आयात गर्नुपर्ने प्रक्षेपण गरेको थियो।
एसोसिएसनका अध्यक्ष मिनबहादुर तामाङको भनाइ थियो, ‘तिहारमा करिब ४० लाख मालाको माग हुने अनुमान छ। ३५ लाख माला नेपाली उत्पादन हुन्छ। बाँकी ५ लाख माला आयात गर्दा तिहारमा फूलको अभाब झेल्नु पर्दैन।’
मागको ८० प्रतिशत फूल स्वदेशी उत्पादनले नै धान्ने भएपछि पुष्पविकास केन्द्रले पनि कात्तिक १ गतेदेखि अर्को सूचना नआउँदासम्म भारतबाट फूल आयात गर्न प्रतिबन्ध लगाएको थियो। तर कृषि तथा पशुपंक्षी विकास मन्त्रालयअन्तर्गतको प्लान्ट क्वारेन्टाइन तथा विषादी व्यवस्थापन केन्द्रले भारतीय सयपत्री फूलमाला आयात गर्न कात्तिक १५ गते अनुपति पत्र जारी गर्यो। जसअनुसार २५ लाख माला भारतबाट माग भयो।
मागभन्दा बढी फूल भारतबाट आयात भयो। स्वदेशी फूलले बजार पाएन। व्यवसायीहरु केहीले घाटा खाएरै बिक्री गरे त केहिले फोहोरको डङ्गुरमा फ्याँके। भारतीय फूल आयात गर्नाले स्वदेशी उत्पादनले बजार नपाएर फ्याक्नु परेको फूल व्यवसायीको गुनासो छ। व्यवसायीहरुमा सयपत्री फूलबाट अन्य सामग्री बनाउन सकिन्छ भन्ने ज्ञानको कमीका कारण फूल फ्याकेको हुनसक्ने विज्ञहरुको भनाइ छ।
यही बेला सरकारले सयपत्री फूल व्यवसायी तथा कृषकलाई सयपत्री फूलबाट विभिन्न सामाग्री बनाउने तालिम दिने भएको छ। नेपाल सरकार मातहतको वनस्पती विभागले सयपत्री फूल व्यवसायी तथा किसानलाई तालिम दिन एक सूचना जारी गरिसकेको छ।
वनस्पती विभागले यसैसातादेखि सयपत्री फूलबाट ल्युटिन निकाल्ने र शौन्दर्य सामग्री बनाउने तालिम दिने विभागका सूचना अधिकारी राजेश्वर रन्जितकारले जानकारी दिए। ‘तिहारमा सयपत्री फूलका माला बिक्री नभएर फ्याक्नुपर्ने अवस्था देखियो। सयपत्रीबाट माला मात्र नभएर धेरै प्रकारका सामग्री बनाउन सकिन्छ। तर यो ज्ञान किसानसँग छैन। यही ज्ञान बाँड्नका लागि हामीले यो तालिम राखेका हौं। सयपत्री फूलबाट ल्यूटिन निकाल्ने, शौन्दर्यका सामग्री, अगरबत्ती बनाउने तालिम फूल व्यवसायी तथा फूल कृषकका लागि नि:शुल्क हो,’ उनले भने।
यो तालिम यसै साताबाट सुरु हुने उनले बताए। उक्त तालिम नेपालमा पहिलोपटक नि:शुल्क गरिएकाले थोरै व्यक्ति समावेश गर्ने गरी योजना बनाइएको, तर धेरै किसान तथा व्यवसायीको माग भएकाले सबैलाई समेटेर तालिम दिने उनले बताए। अहिलेसम्म ३ सय बढीले तालिमको माग गरेको बताए।
तालिम वनस्पती विभागको कार्यलय काठमाडौंमा हुनेछ। तालिम ३ देखि ५ दिनको हुने उनले जानकारी दिए। ‘सयपत्री फूलबाट अन्य सामग्री बनाउने प्रयोगशाला विभागमा मात्रै छ। त्यसैले स्थानीय तहमा पुर्याउन सम्भव भएन। तालिम नि:शुल्क हो, तर तालिम लिन आउने कृषक तथा फूल व्यवसायी आफैंले यात्रा खर्च र खानबस्नको व्यवस्था आफैं गर्नुपर्ने हुन्छ,’ उनले भने।
के–के बनाउन सकिन्छ?
प्रयोग गरिएको तथा नगरिएको, यत्तिकै खेर गएरहेको सयपत्री फूलबाट विभिन्न सौन्दर्यका सामग्री बनाउने सकिने रन्जितकार बताउँछन्। सयपत्री सुकिसकेपछि ल्यूटिन (तेलजस्तो पदार्थ) निकाल्न सकिन्छ। यो ल्यूटेन बहुउपयोगी छ। यसबाट औषधि तथा सौन्दर्यसामग्री बनाउन सकिन्छ। ल्यूटेनले आँखासम्बन्धी रोग भएका मानिसको उपचारमा भिटामिन ‘ए’ को काम गर्छ। यस्तै शौन्दर्यका लागि छाला चम्किलो बनाउनुका साथै चाउरी परेको छालालाई मुलायम बनाउनुका साथै घामको प्रकाशबाट छालालाई जोगाउन मद्दत गर्ने उनको भनाइ छ।
फूलबाट खाने क्याप्सुल (भिटामिन ए), शौन्दर्यका सामग्री सन प्रोटेक्सन क्रिम (सनस्क्रिन), धुप, अगरबत्ती, सुगन्धित तेल बनाउन सकिने भएकाले किसान तथा व्यवसायीलाई यी सामग्री बनाउन तालिम दिइने उनले बताए।
‘बजारमा बिक्री नभएर किसानले फूल यत्तिकै फ्याक्नु परेको अवस्था रहेको छ। यो तिहारमा हामीले देखिहाल्यौं। कत्ति फूल खेर गइरहेको छ। यो फूल खेर नफालियोस् भनेर हामीले तालिम दिन लागेका हौं,’ उनले भने। यो तालिम लिइसकेपछि फूल खेर जाला कि भन्ने डर नहुने उनी बताउँछन्।
यो तालिम लिइसकेपछि किसान तथा व्यवसायी आफैंले सयपत्री फूल प्रशोधन गरेर विभिन्न सामग्री बनाउन सक्नेछन्। यसरी प्रयोग गरेर सुकिसकेका तथा प्रयोगमा नआएका फूलको प्रयोग गरेर यस्ता किसिमका सामग्री बनाउन सके यसबाट राम्रो आम्दानी हुनसक्ने उनले बताए।
साथै यस तालिमले फूल व्यवसायीहरु फूलखेतीबाट पलायन हुनबाट रोक्न सहयोग पुर्याउने र फूलखेतीतर्फ आकर्षित गराउन सहयोग पुग्ने उनको तर्क छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
