काठमाडौं- पश्चिम नेपालका भूकम्प प्रभावित क्षेत्रको भ्रमण तथा राहत वितरण गरी फर्केका कूटनीतिज्ञ तथा मानव अधिकारकर्मी डा अर्जुन कार्कीले महिला, बालबालिका र वृद्धवृद्धालाई जाडोबाट जोगाई जीवन रक्षा गर्न सरकारको ध्यानाकर्षण गराएका छन्।
जाजरकोट र रुकुम पश्चिमको भ्रमण गरी काठमाडौं फर्किएका अमेरिकाका लागि पूर्व नेपाली राजदूतसमेत रहेका डा कार्कीले दुर्गम क्षेत्रमा कतिपय परिवारले अझै टेन्ट नपाएको र चिसोले गर्दा सुत्केरी, गर्भवती लगायत महिला, केटाकेटी र बुढाबुढी बिरामी पर्न थालेको बताए।
‘कैयौं परिवारले प्लास्टिकमुनि रात बिताइरहेका छन्। बच्चाहरुको बिजोग छ। न्यानो कपडा, कम्बल र अस्थायी आवासको तत्काल आवश्यकता छ,’ नेपाल लाइभसँग कुरा गर्दै कार्कीले भने।
‘स्थिति बिजोग छ। जो गरीब छ, उही चपेटामा परेको देखियो। ढुंगा, माटोले बनेका धेरैजसो घर गर्ल्यामगुर्लुम ढलेका छन्। गाईवस्तु भत्किएका घरमुनि पुरिएका छन्। संक्रमण फैलन सक्ने समस्या छ। तसर्थ यसतर्फ सरकारको तत्काल ध्यान जानु पर्यो,’ उनले भने।
ग्रामीण पुनर्निर्माण संघ (आरआरआरएन) का प्रमुख कार्यकारी तथा अन्तरराष्ट्रिय संस्था एलडीसी वाचका ग्लोबल कोअर्डिनेटर पनि रहेका डा कार्कीले राहत वितरणका लागि एकद्वार प्रणाली ठीक भए पनि वितरणमा समस्या देखिएको बताए।
‘राहत तथा उद्धारमा नगर/गाउँ पालिकाहरुलाई अगुवाई गर्न दिएर प्रदेश र संघ सरकारले सघाउनुपर्छ। पुनर्निर्माणको चरणमा पनि स्थानीय सरकारले नै लिड लिनुपर्छ,’ उनले भने।
२०७२ को महाभूकम्पका बेला विभिन्न जिल्लामा पुगेर राहत वितरण तथा पुनर्निर्माण कार्यको संयोजन गरेका डा कार्कीले अन्तर्राष्ट्रिय सहयोगलाई निषेध गर्न नहुने बताएका छन्। ‘भारत र चीनको सहयोग आइसक्यो। राष्ट्रसंघीय निकायले भूकम्प प्रभावित क्षेत्रमा काम गरिरहेका छन्। फिल्डमै छन्। हाम्रो अर्थतन्त्र नै विदेशी सहायतामा चलेको छ। त्यसैले अन्तर्राष्ट्रिय सहायता लिँदैनौं भन्नु ठीक होइन। मित्रराष्ट्रहरुको सहयोगलाई स्वागत गर्नुपर्छ। पुनर्निर्माणको चरणमा त हामीलाई त्यस्तो सहयोगको अरु बढी खाँचो पर्छ,’ उनले भने।
उनले नेपाल सरकारसँग समन्वय गरेर भूकम्प पीडितहरुका लागि आवश्यक सामग्री भित्र्याउने स्वदेशी तथा विदेशी संस्था र निकायलाई भन्सार र कर छुट दिन पनि सरकारलाई आग्रह गरे।
‘स्थानीय निकाय र जिल्ला प्रशासन सक्रिय छन् तर प्रदेश सरकार सक्रिय हुन सकेको छैन। समन्वयको अभाव देखियो। तर नयाँ निकाय बनाउनुभन्दा जननिर्वाचित निकायबाटै काम गर्दा दिगो र जवाफदेहीपूर्ण हुन्छ,’ उनले भने।
डा कार्कीले स्थानीय श्रोत, साधन र सीपको अत्यधिक प्रयोग गरी स्थानीय स्तरमा रोजगारी सिर्जना गर्ने ढंगले पुनर्निर्माणको काम अगाडि बढाउन पनि सुझाव दिए। ‘नेपालमा भूकम्प बाहेक जलवायु परिवर्तनका कारण पनि बाढी, पहिरो जस्ता विपदको जोखिम उच्च रहेकाले जिल्ला र स्थानीय स्तरमा विपदसंग जुध्न एउटा स्थायी र कामकाजी संरचना बनाउन अब ढिलो गर्नु हुँदैन, र त्यस्तो संरचनाको नेतृत्व स्थानीय समुदायले नै गर्नुपर्छ,’ उनले भने।
आरआरएनले पहिलो चरणमा रुकुम पश्चिममा ३,००० थान त्रिपाल, वाटर फिल्टर २५० थान, म्याट्रेस, कम्बल, शल, सारी, ज्याकेट लगायतका कपडा पुराइसकेको र दोश्रो चरणमा रुकुम पश्चिम र जाजरकोटका लागि न्यानो कपडा लगायत अस्थायी आवास बनाउन आवश्यक सामग्री पठाउन लागेको पनि उनले बताए।
गत शुक्रबार जाजरकोट केन्द्रबिदु भएर गएको भूकम्पमा परी कम्तीमा १५० जनाको ज्यान गएको छ भने २५० भन्दा बढी घाइते भएका छन्। भूकम्पका कारण ज्यान गुमाउनेमा अधिकांश बालबालिका र महिला छन्। भूकम्पका कारण सैयौं परिवार घरबारविहीन भएका छन्।
(तस्बिरहरु: डा अर्जुन कार्की)
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।