काठमाडौं– मंगलबार दिउँसो अनामनगरस्थित बिगमार्टमा एक बोरा चिनी ल्याइएको थियो। चिनी आयो भन्ने सूचना पाउने जति मानिहरु चिनी लिन लाइन लागिसकेका थिए।
उक्त बोरा चिनी गाडीबाट अनलोड गर्नेबित्तिकै त्यहाँका कर्मचारीले खोले। एक व्यक्तिलाई प्रतिकिलो १२५ का दरले एक/एक किलो चिनी बिक्री गरे।
१० मिनेटमै एक बोरा चिनी सकियो। चिनी किन्न पछि आइपुग्नेले पाएनन्। सो चिनी खुद्राव्यापार संघबाट ल्याइएको त्यहाँका एक कर्मचारीले बताए।
सरकारले खुद्रा व्यापार संघसँग सहकार्य गरी चिनी प्रतिकिलो ११५ रुपैयाँका दरले बिक्री गर्न निर्देशन दिइएको छ। तर केही पसलले भने खुद्रा व्यापार संघबाट चिनी ल्याएर तोकिएको मूल्यभन्दा बढीमा बिक्री गरिएको पाइन्छ।
अहिले खुद्रा पसलहरुमा त झनै महँगो छ। त्यस्ता पसलहरुमा चिनी पाउन मुस्किल छ। पाइहाले पनि प्रतिकिलो १६० रुपैयाँभन्दा घटीमा नपाइने अवस्था छ।
खुद्रा व्यापार संघका अध्यक्ष नरेशबाबु शाहीले संघमा आबद्ध सदस्य व्यापारीहरुलाई मात्र चिनी दिएको बताउँछन्। यस्तै उक्त चिनी प्रतिकिलो ११५ रुपैयाँमा नै बिक्री भइरहेको उनको भनाइ छ।
दशैंको बेला चिनीको अत्यधिक माग थियो, तर चिनी पर्याप्त नहुँदा हाहाकार भएको थियो। केही जिल्लामा चिनी पाइए पनि काठमाडौंमा भने अझै अभाव रहेको छ।
तिहारमा चिनीको प्रयोग अत्याधिक हुने हुँदा दशैंमा भन्दा माग बढ्छ। तर बजारमा माग अनुसार चिनी उपलब्ध छैन। तिहारमा चिनीको अभावको समस्या हटाउन बिहीबार प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले उद्योग तथा वाणिज्य मन्त्री तथा मुख्यसचिवलार्ई निर्देशन दिएका थिए।
तिहारअघि २५ हजार मेट्रिक टन चिनी ल्याउने
सरकारले तिहारअघि भारतबाट २५ हजार मेट्रिक टन चिनी आयात गर्ने निर्णय गरेको छ। सरकारले तिहारमा अभाव नहोस् भनेर जीटुजीमार्फत् २५ हजार मेट्रिक टन चिनी आयात गर्ने वाणिज्य तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागका निर्देशक एवं सूचना अधिकारी आनन्दराज पोखरेलले जानकारी दिए। सो चिनी सरकारले किनेर साल्ट ट्रेडिङ र खाद्यसंस्थान मार्फत बिक्री वितरण गरिने उनले बताए।
भारत सरकारद्वारा (जीटुजी) प्रक्रियाअन्तर्गत नेपाललाई २५ हजार टन चिनी उपलब्ध गराउने कोटा छुट्टयाएको निर्णय बिहीबार गरेको थियो। सो निर्णय गरेसँगै चिनी आयात गर्न नेपालको उद्योग, वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयले परराष्ट्र मन्त्रालयमार्फत् शुक्रबारै भारत सरकारलाई पत्राचार गरिसकेको छ।
मन्त्रालयका प्रवक्ता गजेन्द्र ठाकुरका अनुसार नेपालले शुक्रबार नै उक्त परिमाणमध्ये तत्काल २० हजार टन चिनी उपलब्ध गराइदिन परराष्ट्र मन्त्रालयमार्फत् भारतलाई पत्राचार गरेको हो। भारतले तोकेको कोटाको चिनी आगामी सन् २०२४ सेप्टेम्बर ३० तारिखभित्र नेपालले खरिद गरि सक्नुपर्ने समयसीमा पनि तोकेको छ।
दशैंअघि ल्याउने भनिएको चिनी अझै आएन
यसअघि सरकारले दशैं, तिहार र छठलाई लक्षित गर्दै चिनी आयात गर्न ५० प्रतिशत भन्सार छुटमा गत भदौ २७ गते खाद्य संस्थान र साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेसनलाई १०/१० हजार मेट्रिक टन चिनी ल्याउन अनुमति दिइएको थियो।
चिनी आयात गर्दा भन्सार शुल्क ३० प्रतिशत र मूल्य अभिवृद्धि कर १३ प्रतिशत तिर्नुपर्ने व्यवस्था भए पनि साल्ट र खाद्य व्यापार कम्पनीलाई ५० प्रतिशत भन्सार छुटमा चिनी आयात गर्न अर्थ मन्त्रालयले अनुमति प्रदान गरेको थियो।
तर ढिलो गरी आयात गर्न अनुमति दिँदा लामो प्रक्रियाका कारण तत्कालै यो चिनी आउन नसकेको संस्थानकी सूचना अधिकारी सर्मिला न्यौपानेले बताइन्।
सबै प्रक्रिया पूरा गरेपछि कम्तिमा ३ महिनाको अवधिमा मात्रै चिनी आयात गर्न सकिने उनको भनाइ छ। अर्थ मन्त्रालयले चिनी आयात गर्न अनुमति दिइएपछि संस्थानले असोज १० गते ग्लोबल टेण्डर आह्वान गरिएको उनले बताइन्।
सार्वजनिक खरिद ऐनअनुसार टेण्डर आह्वान सूचनाको अवधी ४५ दिनको हुने र यसपछि मूल्यांकनमा करिब १ साता, आशय पत्रमा १५ दिन, त्यसपछि टेण्डर छनोट गरी सम्झौता गर्ने प्रक्रिया पूरा गर्नुपर्ने हुँदा लामो समय लाग्छ।
‘यो सबै प्रक्रिया पूरा गरेपछि बल्ल ३ महिनापछि चिनी भित्रिन सुरु हुनेछ,’ उनले भनिन्, ‘हामीले चाहेर पनि आवश्यक परेको बेलामा चिनी आयात गर्न सक्ने अवस्था छैन।’
सरकारले चिनी आयात गर्न अनुमति दिएलगत्तै साल्ट ट्रेडिङले पनि टेण्डरमार्फत् चिनी आयात गर्न असोज ५ गते १५ दिने छोटो अवधिको सूचना सार्वजनिक गर्दै ग्लोवल टेण्डर आह्वान गरेको थियो। सबै प्रक्रिया सकेर दसैंअघिसम्म चिनी भित्र्याउने लक्ष्य थियो। तर उक्त चिनी अझै कहिले आउने आउने पत्तो लागेको छैन।
तिहारमा चिनी अभाव हुन नदिन प्रहरी परिचालन
नेपालमा वार्षिक ३ लाख टन चिनीको माग छ। यसमध्ये करिब २ लाख ५० हजार टन मात्रै स्वदेशी उद्योगबाट उत्पादन हुँदै आएको छ। बाँकी ५० हजार टन आयात गर्नुपर्ने बाध्यता छ।
वाणिज्य विभागको तथ्यांक अनुसार, नेपालमा उत्पादन हुने चिनीको ७० प्रतिशत चिनी विभिन्न पेय पदार्थ, मिठाइ, चकलेट, बिस्कुटलगायतका उद्योगहरुमा आपूर्ति हुने गर्दछ।
नेपाली चिनी उद्योगहरूले आम उपभोक्तालाई सहज हुने किसिमले बजारमा चिनी नपठाइ ठूला उद्योगलाई आपूर्ति गर्न गोदाममै राख्ने गरेको पनि भेटिएको छ। उपभोक्तालाई चिनी वितरणका लागि प्रहरी प्रशासन परिचालन गरिएको पनि प्रवक्ता पोखरेलले बताए।
नेपाल प्रहरीले नेपालमा रहेका सबै चिनी उद्योगको स्टक रेकर्ड चेक गर्ने तथा सो आधारमा बजारमा चिनी पठाउन उद्योगीहरूसँग छलफल गरिने विभागले जनाएको छ। कतिपय पसलहरूले प्रतिकिलो १६० रुपैयाँ खुद्रा मूल्य तोकी चिनी बिक्री गरिरहेको सूचना समेत प्राप्त भएकोले त्यसमा समेत विशेष अनुसन्धान गर्न नेपाल प्रहरीले उपत्यकाका सबै प्रहरी वृत्तलाई विशेष निर्देशन दिइसकेको छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
