छिमेकी देशको यात्रा, ‘तीर्थाटन’ को रहर!

राजनीति

ईश्वर बराल शनिबार, असोज १३, २०८० १४:३०

काठमाडौं– जेठ मध्येमा भारत प्रस्थान गरेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको भ्रमण सूचीमा मध्यप्रदेशस्थित इन्दौर–उज्जैनको महाकालेश्वर मन्दिर दर्शन पनि थियो। उनी त्यहाँ पुग्नुअघि सामान्य अवलोकन हुनसक्ने ठानिएको थियो। तर महाकालेश्वरमा उनी पूरापूर धार्मिक व्यक्तित्वमा परिणत भए। गेरुवा वस्त्रले बेरिएका उनले तीन धर्के तेर्सो चन्दन लगाए। गर्भगृहमा फूल चढाए, दूध चढाए। नेपालबाटै लगिएको रुद्राक्ष चढाए। जानी-नजानी आरतीसमेत गरे।

स्वाभाविक थियो, प्रचण्डको त्यस किसिमको धार्मिक समर्पणको नेपालमा आलोचना भयो। यद्यपि, उनले भने त्यसलाई सांस्कृतिक कूटनीतिको रुपमा प्रस्तुत गर्ने प्रयत्न गरे। ‘यसलाई हामीले सांस्कृतिक कूटनीतिको रुपमा किन नबुझ्ने? प्रधानमन्त्रीले नेपालको बृहत्तर हितमा यसलाई सदुपयोग गर्न खोजेको र एउटा नयाँ पहल लियो भनेर पो बुझिदिनुपर्छ। तर कतिपयले उल्टो बुझेका छन्,’ भ्रमणबाट फर्किएपछि उनले भनेका थिए।

कोहीकोहीलाई प्रचण्डले सधैं गेरुवस्त्र लगाएर हिँडिदिए हुन्थ्यो भन्ने भन्ने लागेको भए पनि आफूले त्यसो नगर्ने उनको थप प्रष्टीकरण थियो।

कट्टर भौतिकवादी र परम्परागत संस्कृतिको विनिर्माणकर्ताको पहिचान बनाएका प्रचण्डले पुस १० को सत्तारोहणपछि भने परम्परागत सांस्कृतिक अभ्यासलाई तीव्रता दिएका छन्। यदाकदा त्यसअघि पनि उनले धार्मिक व्यवहार नगरेका होइनन्, त्यसमा संकोचभाव भने देखिन्थ्यो। आजकाल उनी खुलेका देखिन्छन्।

भारत भ्रमणका क्रममा गरेको महाकालेश्वर मन्दिरको दर्शन गरेर आएका उनले पशुपतिनाथमा पनि पूजाआजा गरे। अन्यत्रको धार्मिक भ्रमण गरेपछि पशुपतिनाथ पनि दर्शन गर्ने धार्मिक प्रचलन छ। प्रचण्डले त्यसलाई वरण गरेका थिए। जसलाई संयोग मात्रै मान्न सकिँदैन।

प्रचण्डको ‘तLर्थाटन’को शृखंला उत्तरी छिमेकी मुलुक चीनको भ्रमणमा पनि दोहोरियो। एक साता लामो भ्रमण तालिका लिएर गत हप्ता चीन पुगेका उनले केही मन्दिरहरुको भ्रमण गरे। बिहीबार भने हिन्दू र बौद्धहरुको प्रसिद्ध तिर्थस्थल मानसरोवर पुगे। यो पनि शिवभक्तहरुको प्रसिद्ध तिर्थस्थल हो। यससँगै प्रचण्डले दक्षिणदेखि उत्तरसम्मका महत्त्वपूर्ण तीन शिव मन्दिरहरुको लगातार तLर्थाटन गरिसकेका छन्।

त्यसअघि बुधबार उनले तिब्बतको पोताला दरबारको अवलोकन गरेका थिए। यस्तै, प्रचण्डले दरबारनजिकै रहेको जोक्खाङ मन्दिरको पनि अवलोकन तथा दर्शन गरेका थिए।

प्रचण्डले राष्ट्रपति सी चिङफिङलाई र उनका समकक्षी ली छ्याङलाई क्रमशः आइतबार र मंगलबारै भेट गरिसकेका थिए। त्यसयता यस्तै विभिन्न पर्यटकीय र आधुनिक कृषि केन्द्रहरुको अवलोकन र भ्रमणमा केन्द्रित थिए।

प्रचण्डको यस किसिमको धार्मिक व्यवहारले चर्चा र आलोचना पाउने गरेका छन्। तर आफ्नो आलोचनाप्रति उनी खिन्न हुने गरेका छन्। भ्रमणका क्रममा नेपालको भारतसँगको सम्बन्ध विशेष तहमा पुर्‍याएको दाबी गर्ने गरेका उनले चर्चा भने ‘गेरुवा’ र मुर्रा भैंसीमा सीमित भएको भन्दै दुखेसो व्यक्त गर्ने गरेका छन्।

भारत भ्रमण भएको करिब तीन महिनापछि पोखराको एक कार्यक्रममा उनले भनेका थिए, ‘भारत भ्रमणका क्रममा त्यत्रो ‘पावर पोइन्ट एग्रिमेन्ट’ हरू छन्, त्यो सुन्नै नचाहने। त्यत्रो सीमानाको समस्या समाधान गर्ने ‘कमिटमेन्ट’ भएको छ, सुन्नै नचाहने। त्यत्रो परियोजना अघि बढ्दै छ, भन्नै नदिने, बोल्नै नदिने, अनि त्यो सबैलाई मुर्रा ल्याएर आएकोमा केन्द्रित गर्ने।’

अवश्य पनि, भारत भ्रमणमा प्रधानमन्त्री प्रचण्डले पारवहन, विद्युत् व्यापार लगायतका विषयमा महत्त्वपूर्ण सहमति गरेर आएका हुन्। त्यसको कार्यान्वयनको पाटो उत्तिकै पेचिलो रहेको विज्ञहरूले बताउने गरेका छन्। तर, सदनदेखि सडकसम्म ती विषयले कम चर्चा पाए। बरु, महाकालेश्वर दर्शन नै मुख्य विषय बनेर प्रस्तुत भयो।

पछिल्लो पटक चीन जानुअघि उनले संसद्‌ र सार्वजनिक मञ्चहरुमा चीनसँग दीर्घकालीन महत्त्वका विषयहरुमा सम्झौता हुने बताएका थिए। तर आफ्ना समकक्षीसँगको भेटपछि नेपाल पक्षले सार्वजनिक गरेको सम्झौता र प्रोटोकलमा भने केही नयाँ थिएन। ढिलो गरी सार्वजनिक भएको संयुक्त वक्तव्यमा भने केही महत्त्वपूर्ण सम्झौताका सूची देखिन्छ। यसप्रति कतिपयले शंका व्यक्त गरेका छन्, कतिपयले पुरातन शैलीकै भएको विश्लेषण गरेका छन्।

शनिबार स्वदेश फर्किँदा उनले आफ्नो भ्रमणका विषयमा जारी गरेको वक्तव्यमा तLर्थाटनबारे केही उल्लेख गरेका छैनन्। यस विषयलाई चर्चामा ल्याउन नखोजेको आकलन गर्न सकिन्छ।

भूराजनीतिक मामिलाका जानकार चन्द्रदेव भट्टले प्रचण्डले आफ्नो भौतिकवादी छविलाई रुपान्तरण गरेर तिर्थालु भेषमा देखिन थाल्नुमा केही आन्तरिक र केही बाह्य कारण रहेको औंल्याउँछन्।

‘भ्रमण कति सफल, कति असफल भयो भनेर ठम्याउने आ-आफ्नै तरिका होलान्। तर प्रचण्डबाट दुवै छिमेकी मुलकमा भएको भ्रमणका क्रममा हिन्दूमार्गीहरुको चर्चित तLर्थस्थल पुग्नुका केही सन्देश भने छ,’ भट्ट भन्छन्, ‘उनी नेपाल र भारतका बहुसंख्यक हिन्दूहरूलाई आफू हिन्दूविरोधी नरहेको देखाउन चाहन्छन्। किनकि प्रचण्ड र माओवादीले अब सिद्धान्तभन्दा पनि भोटको राजनीति गर्ने दिन आइसकेको बुझेका छन्।’

यो पनि पढ्नुहोस्
महाकालेश्वरमा प्रचण्ड : स्खलनको गहिरो बिन्दु

प्रधानमन्त्री प्रचण्डले पशुपतिमा चढाए महाकालेश्वरबाट ल्याएको जल

यस्तो छ प्रधानमन्त्री प्रचण्डको ‘भ्रमण वक्तव्य’ [पूर्णपाठ]

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।