काठमाडौं– देशमा मास्टर्स (स्नातकोत्तर तह) उत्तीर्ण गर्नेहरूको अनुपात कति होला? वर्षेनी कति जनाले मास्टर्स पास गर्दा हुन्? अहिलेसम्म नेपाल मास्टर्स पास गर्नेहरूको संख्या कति होला?
तपाईंको मनमा पनि यस्ता प्रश्न छन् र कुनै अनुमानित संख्या परिकल्पना गर्नुभएको छ भने त्यो नमिल्न पनि सक्छ। राष्ट्रिय जनगणना २०७८ का अनुसार नेपालमा स्नातकोत्तर तह उत्तीर्ण हुने विद्यार्थीको संख्या कमजोर देखिएको छ।
जनगणना अनुसार नेपालको कुल साक्षरता दर ७६.२ प्रतिशत रहेको छ। जसमध्ये पुरुष साक्षरता दर ८३.६ प्रतिशत र महिला साक्षरता दर ६९.४ प्रतिशत रहेको छ। प्रत्येक १० वर्षको एक पटक लिइने जनगणनामा देशका ५ वर्ष वा सो भन्दा बढी उमेरका आधारमा साक्षरतालाई आधार मानेर तथ्यांक लिइएको देखिन्छ।
अघिल्लो जनगणना २०६८ सालको तथ्यांक अनुसार कुल साक्षरता दर ६५.९ प्रतिशत रहेको छ। जसमा पुरुष साक्षरतादर ७५.१ प्रतिशत र महिला साक्षरता दर ५७.४ प्रतिशत रहेको छ। अघिल्लो जनगणनाको तुलनामा पछिल्लोपटक साक्षरतादर प्रगतिउन्मुख रहेको तथ्यांकले पुष्टि गर्छ। तर, स्नातकोत्तर उत्तीर्ण गर्नेहरूको संख्या भने न्यून देखिएको छ।
राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार कुल साक्षर जनसंख्याको सबैभन्दा बढी २८.७ प्रतिशत व्यक्तिहरूले प्राथमिक तह (कक्षा १ देखि ५) सम्म उत्तीर्ण गरेका छन्। त्यसैगरी, निम्न माध्यमिक तह (कक्षा ६ देखि ८) सम्म उत्तीर्ण व्यक्तिहरूको संख्या १९.९ प्रतिशत रहेको छ।
एसएलसी/एसईई वा सो सरह उत्तीर्ण गर्ने व्यक्तिहरूको कुल साक्षर जनसंख्याको ९.५ प्रतिशत रहेको केन्द्रीय तथ्यांक विभागको तथ्यांक छ। नेपालमा अनौपचारिक शिक्षा हासिल गर्ने व्यक्तिहरूको १.८ प्रतिशत रहेको छ।
तह अनुसारको उत्तीर्ण गरेको जनसंख्या कति छ?
राष्ट्रिय जनगणना २०७८ सालको तथ्यांकलाई नियाल्ने हो भने शैक्षिक दर जति कक्षा बढ्दै गयो, त्यति नै तलमाथि भएको देखिन्छ।
पूर्वबालविकासमा ८ लाख ९६ हजार ५४६ (४.४) प्रतिशत रहेको छ। प्राथमिक तहमा ५८, लाख ५५ हजार ७३२ अर्थात् २८.७ प्रतिशत रहेको छ। निम्न माध्यमिक तहमा ४० लाख ७१ हजार ३३१ अर्थात् १९.९ प्रतिशत रहेको छ।
जनगणना अनुसार एसएलसी उत्तीर्णको संख्या १९ लाख ३९ हजार ६३१ अर्थात् ९.५ प्रतिशत रहेको छ। त्यसैगरी प्रविणता प्रमाणपत्र २६ लाख ९०३ अर्थात् १२.७ प्रतिशत रहेको छ। उच्च माध्यमिक तह उत्तीर्ण गरेका व्यक्तिहरूको संख्या ३१ लाख ४८ हजार १८० अर्थात् १५.४ प्रतिशत रहेको छ। सो संख्या स्नातक तहमा जाँदा ९ ला ३० हजार १७६ अर्थात् ४.६ प्रतिशत उत्तीर्ण दर रहेको छ। स्नात्तकोत्तर वा सोभन्दा माथि अध्ययन गर्ने व्यक्तिहरूको उत्तीर्ण संख्या ४ लाख ४१ हजार ५८५ अर्थात् २.२ प्रतिशत रहेको छ।
८.१ प्रतिशत अझै विद्यालयबाहिर
नेपालमा अझै पनि ८.१ प्रतिशत व्यक्तिहरू शिक्षाको पहुँचभन्दा बाहिर रहेको देखिन्छ। ५ वर्षदेखि २५ वर्षसम्म एसएलसी/एसईई तहभन्दा मुनिको शैक्षिक तह उत्तीर्ण गरेको शैक्षिक तह अनुसारको तथ्यांक हेर्ने हो भने, सामान्य पढ्न लेख्न दुवै जान्ने व्यक्तिहरू ७६.२ प्रतिशत रहेको छ।
जसमध्ये पुरुषको संख्या ८३.६ प्रतिशत र महिलाको संख्या ६९.४ प्रतिशत रहेको केन्द्रीय तथ्यांक विभागले जनाएको छ। यो तथ्यांकलाई विश्लेषण गर्ने हो भने पुरुषभन्दा महिलाको संख्या १४.२ प्रतिशत कमी देखिएको छ।
कम्तीमा पनि एकपटक विद्यालय गएको व्यक्तिहरूको संख्या २१.२ प्रतिशत रहेको छ। विद्यालय नै नगएकाहरूको कुल संख्या ८.१ प्रतिशत रहेको छ। जसमध्ये ६.७ प्रतिशत र महिला ९.४ प्रतिशत रहेको तथ्यांकले देखाएको छ।
२३.२ प्रतिशतले पढ्न लेख्न जान्दैनन्
५ वर्ष वा सोभन्दा माथिका व्यक्तिको साक्षरताको अवस्था अनुसारको जनसंख्या निकाल्ने हो भने २३.३ प्रतिशतले अझै पनि पढ्न र लेख्न दुवै नजान्ने रहेका छन्। जसमध्ये १६.१ प्रतिशत पुरुष र ३०.१ प्रतिशत महिलाहरू रहेका छन्।
१० जोड २ वा सो सरह वा उच्च तह उत्तीर्ण गरेकाको अध्ययनको क्षेत्र अनुसारको जनसंख्या निकाल्ने हो भने कानुन र कृषि पढ्ने विद्यार्थीहरूको उत्तीर्ण दर कमजोर देखिएको छ। कानुनको उत्तीर्ण दर हेर्ने हो भने ०.८ प्रतिशत मात्रै छ। जनणना २०७८ अनुसार कानुन पढ्ने पुरुषको संख्या १.० प्रतिशत रहेको छ भने महिलाको उत्तीर्ण दर ०.५ प्रतिशत रहेको छ।
त्यसैगरी, कृषिमा ०.७ प्रतिशत उत्तीर्ण दर रहेको छ। जसमध्ये ०.७ प्रतिशत पुरुष र ०.६ प्रतिशत महिला उत्तीर्ण दर रहेको छ। मानविकी तथा सामाजिकशास्त्र उत्तीर्ण गर्नेहरू कुल ११.५ प्रतिशत, व्यवस्थापन ३५.१ प्रतिशत, शिक्षा २९.९ प्रतिशत, विज्ञान तथा प्रविधि ७.१ प्रतिशत, स्वास्थ्य एवं चिकित्साशास्त्र ४.४ र इन्जिनिरिङ ३ प्रतिशत उत्तीर्ण दर रहेको राष्ट्रिय जनगणनाको तथ्यांकमा उल्लेख छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1763559424.jpg)
