राष्ट्रपति निर्वाचन आज : को बन्ला अबको राष्ट्राध्यक्ष?

राजनीति

ईश्वर बराल बिहीबार, फागुन २५, २०७९ ०६:०१

काठमाडौं- आज (बिहीबार) हुन गइरेको राष्ट्रपति निर्वाचनबाट मुलुकले चौथो राष्ट्रपति पाउँदैछ। नेपाली कांग्रेस नेतृत्वको आठ दलीय गठबन्धनबाट साझा उम्मेदवारका रुपमा कांग्रेसका वरिष्ठ नेता रामचन्द्र पौडेल उम्मेदवार छन्। त्यस्तै, नेकपा एमालेका तर्फबाट उपाध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्वाङ उम्मेदवार छन्।

प्रतिस्पर्धामा होमिएका दुवै नेता सभामुख भएर व्यवस्थापिकाको नेतृत्व गरिसकेका नेताहरु हुन्। पौडेल २०५१ को मध्यावधि निर्वाचनपछि गठित प्रतिनिधि सभाको सभामुख भएका थिए। नेम्वाङ २०६२/६३ को जनआन्दोलनपछि पुनःस्थापित प्रतिनिधि सभा, अन्तरिम व्यवस्थापिकाको सभामुख भएका थिए। त्यस्तै, उनी दुवै संविधान सभाका अध्यक्ष तथा सोही सभाले काम गर्ने व्यवस्थापिकाको सभामुख पनि भएका थिए।

यसपटकको उनीहरुको प्रतिस्पर्धा भने राष्ट्राध्यक्षका लागि हो। नेपालको संविधानले राष्ट्रपतिलाई राष्ट्राध्यक्षको रुपमा परिभाषित गरेको छ।

कसको पल्ला भारी?
राजनीतिक दलको समर्थनको हिसाबले हेर्ने हो भने पौडेलले राष्ट्रपतिमा बाजी मार्ने सम्भावना छ। उनको पक्षमा कांग्रेसका अतिरिक्त माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी, जसपा, लोसपा, नागरिक उन्मुक्ति, जनमत पार्टी, राष्ट्रिय जनमोर्चा र नेपाल समाजवादी छन्।

एमालेबाट उम्मेदवार रहेका नेम्वाङलाई भने एमालेको साथ छ। राप्रपाले तटस्थ बस्ने निर्णय गरेको छ भने रास्वपाले आज बिहीबार निर्णय गर्दैछ।

राष्ट्रपति निर्वाचनमा गोप्य मतदान हुने र पार्टीगत ह्विप लाग्दैन। त्यसैले कुन उम्मेदवारले जित्लान् भन्नका लागि अन्तिम मत परिणाम सार्वजनिक हुनुपर्छ। निर्वाचन आयोगले बिहीबार बेलुका नै अन्तिम मत परिणाम सार्वजनिक हुने बताएको छ।

कति छन् मतदाता?
नेपालको संविधान २०७२ अनुसार राष्ट्रपतिको निर्वाचनमा संघीय संसद्का सदस्य र प्रदेश सभाका सदस्य मतदाता रहेको मण्डल हुनेछ। संघीय संसद्‌मा राष्ट्रिय सभा र प्रतिनिधि सभा छन्। राष्ट्रिय सभाका ५९ सांसद र प्रतिनिधि सभाका २७५ सांसदसहित संघीय संसद्‌मा ३३४ सदस्य रहेका छन्। यद्यपी, संघीय संसद्का दुई सांसद (कांग्रेसका टेक बहादुर गुरुङ निलम्बनमा परेका र रास्वपाका रवि लामिछाने पदबाट मुक्त भएका) को पद रिक्त छ।

त्यस्तै, कांग्रेस सांसद् चन्द्र भण्डारी उपचारका लागि भारतमा छन्। यद्यपि उनी पनि मतदाता हुन्।

सात वटै प्रदेशका कुल ५५० सांसद पनि राष्ट्रपति निर्वाचनका लागि मतदाता रहनेछन्। निर्वाचन आयोगले यसअघि नै मतदाताको विवरण सार्वजनिक गरिसकेको छ।

बिहान १० बजेदेखि दिउँसो ३ बजेसम्म संघीय संसद् भवन नयाँ बानेश्वरमा मतदान हुनेछ।

फरक–फरक मतभार
समग्रमा ८८२ जना मतदाता रहे पनि संघ र प्रदेशका सांसदको मतभार भने फरक–फरक रहने व्यवस्था छ। संघीय संसद्का प्रत्येक सांसदको मतभार ७९ र प्रदेश सांसदको मतभार ४८ रहने निर्वाचन सम्बन्धी ऐनमा उल्लेख छ। उल्लेखित मतभार नेपालको जनगणना २०६८ को जनसंख्याको आधारमा निर्धारण गरिएको हो।

२०७८ मा गरिएको जनसंख्याको अन्तिम नतिजा आइनसकेकोले २०६८ कै जनगणनालाई आधार मानिएको निर्वाचन आयोगले बताएको छ। संघ र प्रदेशका सांसदको कुल मतभार ५२ हजार ६२८ हुन आउँछ।

नेपालको संविधानले गरेको व्यवस्था अनुसार राष्ट्रपतिमा विजयी हुन कुनै पनि उम्मेदवारले उल्लेखित मतभारको बहुमत ल्याउनुपर्छ। जसका लागि २६ हजार ३१५ मत ल्याउनुपर्ने हुन्छ। तर, राष्ट्रपति निर्वाचनको पहिलो र दोस्रो चरणमा ५० प्रतिशत पनि नकटाएर निर्वाचन तेस्रो चरणमा प्रवेश गर्‍यो भने कुल सदर मतको धेरै मत ल्याउनेलाई राष्ट्रपतिमा निर्वाचित गरिन्छ।

दलहरुको कति छ मतभार
वर्तमान संसद्को ठूलो दल नेपाली कांग्रेसको प्रतिनिधि सभामा ८८ र राष्ट्रिय सभामा १० सहित संघीय सासद्‌मा ९८ सांसद रहेका छन्। यस्तै, ७ वटै प्रदेश सभामा गरी १७४ सांसद रहेका छन्। राष्ट्रपति निर्वाचनका लागि कांग्रेसको कुल मतभार १६ हजार १४२ हुन्छ।

त्यस्तै, प्रतिनिधि सभामा ७९ सांसद र राष्ट्रिय सभामा १७ र प्रदेश सभामा १६१ सांसद रहेको नेकपा एमालेको मतभार १५ हजार ३१२ रहेको छ।

माओवादी केन्द्रको प्रतिनिधि सभामा ३२, राष्ट्रिय सभामा १५ र प्रदेश सभामा ८४ सांसदको मतभार गणना गर्दा ७ हजार ७४५ रहेको छ।

यस्तै, प्रतिनिधि सभाको चौथो ठूलो दल राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका १९ सांसद रहेका छन्। प्रदेश सभामा कुनै उम्मेदवार नउठाएको रास्वपाको कूल मतभार १ हजार ५०१ रहेको छ।

त्यस्तै, प्रतिनिधि सभामा १२, राष्ट्रिय सभामा ३, र प्रदेश सभामा २० सांसद रहेको जसपाको २ हजार १४५ मतभार रहेको छ। प्रतिनिधि सभामा १०, राष्ट्रिय सभामा ८, र प्रेदश सभामा २४ सांसद रहेको एकीकृत समाजवादीको कूल मतभार २ हजार ५७४ रहेको छ।

प्रतिनिधि सभामा १४ र प्रदेश सभामा २१ सांसद रहेको राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीको २ हजार ११४ मतभार रहेको छ। यस्तै, जनमत पार्टी, लोसपा, नागरिक उन्मुक्ति, अन्य साना दल र स्वतन्त्र सांसदको कूल मतभार २ हजार ६४५ रहेको छ।