आईसीसीले १० वर्षअघि निजीलाई दिन रोकेको राष्ट्रिय लिगको जिम्मा भारतीय कम्पनीलाई, संसद्‍मा पनि उठ्यो प्रश्न

क्रिकेट

दीप सुवेदी आइतबार, असार १२, २०७९ १९:२५

काठमाडौं-‘क्यानको आफ्नै फ्रेन्चाइजी प्रतियोगिता एनपीएल यस्तो प्रतियोगिता बन्न सक्छ, जसले नेपाली क्रिकेटको मुहार बदलिदिन्छ। घरभित्र क्रिकेटको माहोल परिवर्तन गर्छ। आर्थिक रूपमा पनि नेपाली क्रिकेटलाई समृद्ध बनाउन पनि ठूलो भूमिका खेल्न सक्छ,’ गत जेठ पहिलो साता खेलकुदमन्त्री महेशजंग गहतराज यस्तै भन्दै थिए।

नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान)को मात्रै होइन दुनियाँमा सबै क्रिकेट संघको आफ्नै फ्रेन्चाइजी लिग हुन्छ।छिमेकी राष्ट्र भारतको पनि उसको आफ्नै फेन्चाइजी लिग छ इन्डियन प्रिमियर लिग (आईपीएल), जसलाई बाेर्ड अफ क्रिकेट कन्ट्रोल इन इन्डिया (बीसीसीआई) आफैंले सञ्चालन गर्दै आएको छ। आईपीएलको लाेकप्रियता भारतमा मात्रै होइन, संसारभर छ। यस प्रतियोगिताले भारतीयलाई मात्रै नभएर विदेशी खेलाडीलाई पनि आकर्षित गरेको छ।

भारतीय क्रिकेटमा पारेको प्रभावजस्तै नेपाल टी२० लिगले पनि नेपाली क्रिकेटमा ठूलो परिवर्तन ल्याउने अपेक्षा खेलकुदमन्त्री गहतराजको छ। तर, यो प्रतियोगिता परिकल्पना गरिएको दिनबाटै विवादमा परेको छ। क्यानले भारतीय कम्पनी सेभेन थ्री स्पोर्ट्सलाई सबै अधिकार आठ वर्षका लागि बेच्ने सम्झौता गरेको छ।

अहिले यो विवाद सर्वोच्च अदालत त पुगेको छ नै संघीय संसद्मा समेत कुरा उठेकाे छ। आइतबारको प्रतिनिधिसभा बैठकमा नेकपा एमालेका सांसद गोकुल बास्कोटाले क्यान र भारतीय कम्पनी सेभेन थ्री स्पोर्ट्सबीचको सम्झौताको विषय उठाएका छन्। क्यानले गरेको सम्झौतामा भारतीय कानुन मान्न बुँदा राखिनु दुःखद भएको उनले बताएका छन्।

‘क्यानले एउटा भारतीय प्राइभेट कम्पनीलाई सम्पूर्ण खेल क्षेत्रको अधिकार दिएको छ। त्यो पनि सार्वजनिक खरिद ऐन मिचेर बिनाप्रतिस्पर्धा। यो खेदजन्य र गम्भीर आपत्तिको विषय छ। त्यतिमात्र छैन, त्यसमा भारतको कानुन लाग्नेछ। प्रस्ट रूपमा सम्झौताको २१ नम्बर बुँदामा त्यो कुरा उल्लेख गरिएको छ,’ उनले भने।

नेपाल टी२० लिगको घोषणासभामा सेभेन थ्री स्पोर्ट्सलाई एउटा लिगको मात्र अधिकार बेचेको जनाए पनि क्यानले गर्ने सम्पूर्ण क्रिकेट प्रतियोगिताको अधिकार उसैलाई दिएको सम्झौतामा उल्लेख छ। उसले लिगको फेन्टासीदेखि लिग सञ्चालन पनि गर्नेछ। सेभेन थ्री स्पोर्ट्ससँगको सम्झौताका केही मुख्य बुँदाहरूले क्यानलाई नै असर गर्ने बास्काेटले बताए।

क्यान गरेको सम्झौता अनुसार कुनै विवाद उत्पन्न भएमा १५ दिनभित्र दुई पक्षहरू नमिले भारतीय कानुन अनुसार नयाँ दिल्लीमा मुद्दाको छिनोफानो हुने उल्लेख छ। ‘हाम्रा सम्पूर्ण आन्तरिक खेलहरूलाई बन्धक बनाउने र विदेशको एउटा कम्पनीलाई सम्पूर्ण कानुनी अधिकार र पोपर्टी राइट दिने कुरा अत्यन्तै घातक छ,’ बास्कोटा भन्छन्।

अख्तरले गरेको परिकल्पना, आङबुहाङले दिएको स्वीकृति
२०६८ पुसमा भएको क्यानको पहिलो निर्वाचनबाट अध्यक्षको जिम्मेवारी टंक आङबुहाङले सम्हालेदेखि नै नेपाल प्रिमियर लिग (एनपीएल)को चर्चा सुरू भएको हाे। त्यसबेला नेपाली निजी कम्पनी जोरा स्पोर्टस म्यानेजमेन्टले एनपीएल आयोजनाको प्रस्ताव गरेको थियो। कम्पनीका प्रबन्ध निर्देशक थिए आमिर अख्तर। अख्तर उनै हुन्, जसले नेपालमा पहिलो फ्रेन्चाइजी लिग एभरेष्ट प्रिमियर लिग (ईपीएल) सञ्चालन गरिरहेका छन्।

उनले नै ईपीएल ल्याउनुअघि एनपीएलको प्रस्ताव तत्कालीन अध्यक्ष आङ्बुहाङसमक्ष लगेका थिए। आङ्बुहाङ उनको प्रस्तावमा सहमत थिए। कार्यसमितिमा विरोध हुँदाहुँदै पनि उनले अख्तरलाई एनपीएलको आयोजना अनुमति दिए।

तर, त्यसबेला अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद् (आईसीसी)ले निजी कम्पनीलाई एनपीएल आयोजनाको जिम्मेवारी दिने निर्णय मानेन। आईसीसीले इमेलमार्फत् क्यानलाई चेतावनी दिँदै भनेको थियो, ‘नेपाल प्रिमियर लिग नामको प्रतियोगिता क्यानबाहेक अरू कसैले आयोजना गर्न मिल्दैन।’

आईसीसीले नै प्रश्न गरेपछि कार्यसमितिका अन्य पदाधिकारीले पनि विरोध गरे। तर, तत्कालीन अध्यक्ष आङबुहाङले जोहरा स्पोर्ट्स म्यानेजमेन्टलाई प्रतियोगिता आयोजना गर्न दिए। टी–२०, ५० ओभर र दुईदिवसीयमा एनपीएल आयोजनाको प्रस्ताव गरेको जोहरा स्पोर्ट्सले सबै प्रतियोगिता आयोजना गर्न भने पाएन।

त्यसबेला जोहरा स्पोर्ट्सले तय गरेको प्रतियोगिताको संरचनामा सहरका टोलीहरूले प्रतिनिधित्व गर्ने खालका थिएनन्। व्यापारिक घरानाको नामबाट टोली तयार पारिएको थियो। सोही संरचनालाई परिवर्तन गरेर जोरा स्पोर्ट्स र अख्तरले ईपीएलको आयोजना गर्दै आइरहेका छन्।

आन्तरिक विवादका कारण क्यान नेतृत्वविहीन बन्दा एनपीएल आयोजनाको प्रसंग सेलाएको थियो। तर, क्यान अध्यक्षमा चतुरबहादुर चन्द पुन: आएपछि एनपीएलको चर्चा फेरि सुरू भयो। क्यानले भारतीय कम्पनी सेभेन स्पोर्ट्स थ्री प्राइभेट लिमिटेडलाई आठ वर्षका लागि ३३ करोड रूपैयाँमा नेपाल टी२० लिग आयोजनाको अधिकार सुम्पिएको छ।

'बेटिङ' पृष्ठभूमी बोकेको कम्पनी
क्यानले नेपाल टी२० लिग आयोजनाको अधिकार दिएको भारतीय कम्पनी सेभेन थ्री स्पोर्ट्स बेटिङ पृष्ठभूमी बोकेको कम्पनी हो।

चन्द नेतृत्वको संघले सबैभन्दा पहिले २०७७ मंसिरमा नेपाल टी२० लिग आयोजना गर्ने जिम्मा १० वर्षका लागि यो कम्पनीलाई दिने प्रस्ताव गरेको थियो। त्यतिबेलाको प्रस्तावित सम्झौताअनुसार सेभेन थ्री स्पोर्टसले विभिन्न किस्तामा क्यानलाई करिब ४२ करोड रूपैयाँ दिने भनिएको थियो।

तर, बिनाप्रतिस्पर्धा र बिनाजानकारी एक्कासी क्रिकेटमा खासै इतिहास नबोकेको कम्पनीलाई ठूलो रकमको महत्त्वपूर्ण जिम्मेवारी दिएपछि सम्झौता विवादित बन्न पुग्यो। क्यानभित्र र बाहिर पनि यसको विरोध भयो। विवादका कारण २०७७ मंसिरमा क्यानको साधारणसभामा उक्त सम्झौता अनुमोदन हुन सकेन।

त्यसपछि क्यानले स्वीकृतिको लागि उक्त विषय राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् (राखेप)मा पठाएको थियो। रमेशकुमार सिलवाल सदस्यसचिव रहेको तत्कालीन राखेपले पनि शंकास्पद विषय भन्दै क्यानलाई स्वीकृति दिएन।

सरकारले पनि सम्झौता कार्यान्वयनका लागि अनुमति नदिएको र सेभेन थ्री स्पोर्ट्सले पनि अनुमति पाउनुपूर्व गर्नुपर्ने कामहरू नगरेको भन्दै क्यानको २०७८ असोजमा बसेको बोर्ड बैठकले उक्त कम्पनीसँगको सम्झौता रद्द गर्न निर्णय गरेको थियो। तर, धनगढीको साधारणसभाले रद्ध भइसकेको उक्त सम्झौता फेरि ब्युँतायो। यसपटक सम्झौता अवधि १० बाट घटाएर आठ वर्ष बनाइएकाे छ। सम्झौता रकम पनि ४२ करोडबाट घटाएर करिब ३३ करोड बनाइएको छ।

सो निर्णयको विरोध गर्दै क्यानका पाँच सदस्यहरूले नोट अफ डिसेन्ट नै लेखेका छन्। मुख्य कुरा त, सेमेभ थ्री स्पोर्ट्सले आफ्नो आधिकारिक वेबसाइटमा आईपीएल, फिफा विश्वकप, फ्रेन्च ओपन र बंगलादेश प्रिमियर लिगको प्रसारण अधिकारको क्षेत्रमा काम गरेको दाबी गरेको छ।

सपना आलुवालिया र जटिन आलुवालिया निर्देशक रहेको सो कम्पनी भारतमा दर्ता छ। क्यानले जनाएअनुसार सेभेन थ्री स्पोर्ट्सले टोली निर्माण, प्रायोजक खोज्ने, टेलिभिजन प्रसारण अधिकार, विदेशी खेलाडी अनुबन्ध गर्ने जस्ता सबै खाले अधिकार दिइएको छ। यसबापत् उक्त कम्पनीले क्यानलाई हरेक वर्ष ३ करोड ९० लाख रूपैयाँ प्रदान गर्नेछ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।