पहिला लोकगीत, अनि शास्त्रीय, तर चिनायो गजलले

संगीत

युवराज भट्टराई सोमबार, पुस १९, २०७८ ०६:३६

काठमाडौं–बिर्सिएर शृंगारमा गाजल लगाइनछेउ
हत्तेरिका हतारमा गाजल लगाइनछेउ

करिब १० वर्षअघि थानेश्वर गौतमले गाएको यो गजलले उनको सांगीतिक करिअरलाई नै मोडिदियो। पुरु लम्सालको शब्द तथा गौतमकै संगीत रहेको यो गजल त्यति बेला चल्तीको भन्दा फरक शैलीको थियो।

नेपाली गजल गायनमा पाकिस्तानी गायक गुलाम अलीदेखि आनन्द कार्की, अन्जु पन्त, शिव परियारसम्मको नाम आउँछ। आधुनिक गीतजस्तै गजलका धेरै गायक छैनन्। यिनै थोरै गजल गायकमा मिसिन पुगेका हुन् थानेश्वर।

उनी भन्छन्, ‘यो गजल गाउनुअघि अन्य गीतहरू पनि गाएको थिएँ, चर्चा पनि भएको थियो। तर, यो गजलजस्तो चर्चा अरु गीतको भएन। यसले मलाई समग्र गायन क्षेत्रमै परिचित बनायो।’

थानेश्वर २०५७ सालमा काठमाडौं आएर संगीतमा संघर्ष गरिरहेका थिए। एसएलसी उत्तीर्ण गरेपछि मात्र उनले औपचारिक रूपमा संगीतको अध्ययन सुरु गरेका हुन्। बागलुङबाट काठमाडौं आएपछि उनी रत्नराज्यलक्ष्मी क्याम्पसमा पढ्न थाले र संगीतमा नै डुबे।

उनी परिवारमा एक्लो छोरा हुन्। त्यसैले परिवारको चाहना छोरो घरमै बसोस् भन्ने थियो। संगीतबाहेक अरु नै विषय पढोस् भन्ने पनि थियो। तर, उनले संगीत छाडेर अन्य विषय पढ्न चाहेनन्।

‘परिवार मात्र होइन गाउँमा समेत संगीत पढ्ने र संगीततिर लाग्ने कोही थिएन। चुनौती नै चुनौती थिए,’ थानेश्वर सम्झिन्छन्, ‘संगीत सिक्नु, संगीत पढ्नु भन्नु जोखिम थियो। पैसा कमाउने जमानामा कसले साथ दिने? हाम्रो समाजले सम्पत्ति, घर र गाडीलाई महत्व दिन्छ। त्यसैले संगीत सिक्न, पढ्न सहज थिएन।’

थानेश्वर बागलुङमा हुँदा बुबाले ल्याएको रेडियो बोकेर गीत सुन्दै हिँड्थे। रेडियो सुन्ने बानी नै लागेको थियो। गितार पनि किनेका थिए। जानी नजानी धुनहरु निकाल्दै गीत गुनगुनाउँथे।

काठमाडौं आएपछि पनि उनको बाटो मोडिएन। तर, देशको अवस्था भने अनुकूल थिएन। द्वन्द्वको समय थियो। उनको आफ्नै आर्थिक अवस्था पनि प्रतिकूल थियो। मनमा भने दृढ इच्छाशक्ति थियो।

२०५७ सालमा काठमाडौं आए। त्यसको केही वर्षपछि मात्र बल्ल उनले रेकर्डिङ स्टुडियो पस्ने मौका पाए। त्यति बेला उनले ‘के थाहा छ भगवान’ बोलको लोकलयको गीत गाएका थिए। ‘स्टुडियो देख्नु, गीत गाउनु भनेको त ठूलो कुरा थियो,’ थानेश्वर भन्छन्, ‘त्यो गीतले मलाई मेरो बाटोमा हिँड्न हौसला मिल्यो। अब दौडन सक्छु भन्ने आभास गरायो। संगीतमा मेरो दैलो खोलिदियो।’

थानेश्वरले संगीतमा स्नातकोत्तर गरे। त्यत्तिञ्जेलसम्म धेरै गीत रेकर्ड भइसकेका थिए। पहिला शास्त्रीय संगीतमा लागे। अनि गजल गाए। ‘गाजल लगाइनछेउ’ सार्वजनिक भएपछि उनी झनै धेरै चिनिए।

त्यसअघि ‘नाकमा फुली, ए मेरी ठूली’ बोलको सालेजो गीत चर्चा आएको थियो। ‘बाटो बन्द भो’ बोलको गीतले पनि संघर्षरत समयमा स्रोतासम्म पुग्न सहज बनाएको थियो।

गाउँमा लोकगीत सुन्थे र गाउँथे। काठमाडौँ आएपछि आधुनिकसँगै शास्त्रीय गीत गाए। त्यति बेला पनि उनी नेपाली गजल भने सुन्थे। भारतका जगजित सिंह, पंकज उदास, पाकिस्तानी गायक गुलाम अलीलगायतले गाएका गजलमा उनको मन बसेको थियो। अरुका गजलमा भएका आलाप, तानहरुले उनको पनि मनमा झंकार ल्याउँथ्यो। थानेश्वर सोच्थे– यस्तै गाउन पाए त!

‘त्यस्तो गीत कसरी गाउने होला भन्ने लाग्थ्यो मलाई,’ थानेश्वर भन्छन्, ‘बिस्तारै गजलको महत्व र गायनका विशेषताहरु बुझ्दै गएँ। पुरु लम्साल जीको गजल गाएपछि मलाई यसले गजल गायनमा स्थापित गराइदियो।’ उनले उक्त गजल ‘गाजल लगाइनछेउ’ गाएको पनि १० वर्ष भइसक्यो। उनी अहिले पनि कार्यक्रमहरूमा त्यही गजल गाउँछन्। स्रोताले समेत त्यही गजल गाउन आग्रह गर्छन्।

उनी यहाँसम्म आइपुग्दाको यात्राको अप्ठ्यारो पाटो पनि छ। जब, थानेश्वरले उक्त गजल सार्वजनिक गरेका थिए, नेपाली गीतसंगीत ‘ट्रान्जिसनल’ अवस्थामा थियो। फ्युजन संगीत भित्रिएको थियो। विभिन्न ब्यान्डहरू लोकप्रिय थिए। तर, थानेश्वर भने फरक विधामा जोखिम मोलिरहेका थिए। त्यही जोखिमले सफलता दिलायो।

‘रातितिर आलाप गाएर सुन्ने कुरा गजल हो, भन्ने सोच थियो,’ थानेश्वर भन्छन्, ‘मान्छेलाई भ्रम थियो, गजलमा विरह हुन्छ भन्ने। तर, मैले त्यो बेला जोखिम लिएर फरक शैलीको गजल गाएँ। सफल पनि भएँ।’

थानेश्वर आफू लोक, आधुनिक, शास्त्रीयलगायतका संगीतका विभिन्न विद्यामा स्वर तथा संगीत दिन्छन्। तर, उनी आफूलाई यी सबै विधामध्ये गजलमा बढी खुल्न सफल भएको मान्छन्। ‘नेपालमा गजलको बजार सानो छ, अझैं विकास हुन बाँकी छ,’ थानेश्वर भन्छन्, ‘तर, गजल रुचाउनेको संख्या बढिरहेको छ। गजल बुझ्ने र लेख्नेको संख्या पनि बढिरहेको छ।’

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।