माओवादीमा पद व्यवस्थापन : यी हुन् उपाध्यक्षका आकांक्षीहरु

महाधिवेशन विशेष

वीरेन्द्र ओली बुधबार, पुस ७, २०७८ २०:३०

काठमाडौं- नेकपा (माओवादी केन्द्र)को राष्ट्रिय सम्मेलन नजिकै आइसक्दा विभिन्न पदका आकांक्षी नेताहरुका गतिविधि र सक्रियता पनि ह्वात्तै बढेका छन्। तर, शीर्ष नेतृत्व (अध्यक्ष) परिवर्तन नहुने हुँदा पदका आकांक्षीहरुको ध्याउन्न त्यसभन्दा तलका पदहरुमा छ। खासगरी अध्यक्षपछिको शक्तिशाली मानिने पद, महासचिवका लागि नेताहरुले दौडधुप र लबिइङ तीव्र पारेका छन्। यो दौडधुपबीच उपाध्यक्ष पदमा भने त्यति ‘आकर्षण’ देखिएको छैन। तर, महासचिव बन्न नसक्ने नेताहरुले ताकेको पद भने यही उपाध्यक्ष नै हो।

माओवादी केन्द्रले आठदेखि १० जनासम्म केन्द्रीय पदाधिकारी बनाउने तयारी गरेको छ। तर, त्यसमा उपाध्यक्षको सङ्ख्या कति हुन्छ भन्ने यकिन छैन। पदाधिकारीहरुको खाका बनाउन स्थायी समिति सदस्य देव गुरुङको संयोजकत्वमा पाँच सदस्यीय कार्यदल बनाइएको छ। कार्यदलले राष्ट्रिय सम्मेलनअघि नै स्थायी समिति बैठकमा बुझाउने तयारी गरेको छ। सम्मेलन पुस ११ गते काठमाडौंमा सुरु हुँदै छ।

‘हामीले पालिकामा सातजना पदाधिकारी र प्रदेशमा नौ जना पदाधिकारी राख्ने व्यवस्था गरेका छौं। त्यसो हुँदा केन्द्रीय पदाधिकारी बढीमा १२ जनासम्म हुने देखिएको छ,’ कार्यदलमा सहभागी एक नेताले नेपाल लाइभसँग भने, ‘पदाधिकारी कति बनाउने भन्ने विषयमा कार्यदलमा छलफल भइरहेको छ। मलाई लाग्छ, बढीमा १२ जनासम्म पदाधिकारी हुन सक्छन्। त्यो सङ्ख्या कति बनाउने भन्ने सबै खाका हामी बुझाउँछौं। त्यसपछि राष्ट्रिय सम्मेलनअघि बस्ने स्थायी समिति बैठकले टुङ्‍गो लगाउँछ।’

यसरी तय हुने माओवादी केन्द्रका पदाधिकारीमा उपाध्यक्ष पद वरीयतामा अध्यक्षपछिको दोस्रो भए पनि अधिकार र जिम्मेवारीका हिसावले खासै शक्तिशाली नभएकाले त्यो धेरैको पहिलो रोजाइमा छैन। त्यही कारण पनि उपाध्यक्षको सङ्ख्या दुईदेखि तीनसम्म हुनसक्ने नेताहरु बताउँछन्। यो पनि पद व्यवस्थापनका लागि मात्र हुने उनीहरुको भनाइ छ।

हुन पनि धेरै नेताहरु अन्य पदाधिकारीमै व्यवस्थापन हुने भएकाले उपाध्यक्षमा कम प्रतिस्पर्धा हुने देखिन्छ। अहिले माओवादी केन्द्रमा अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’पछि दोस्रो वरीयतामा रहेका नेता नारायणकाजी श्रेष्ठ उपाध्यक्ष हुने बलियो सम्भावना छ। उनको लागि वरिष्ठ उपाध्यक्ष पद सिर्जना गरिन्छ या उपाध्यक्ष मात्र भन्ने टुङ्‍गो लागिसकेको छैन।

यी हुन् उपाध्यक्षका आकांक्षी
२०६५ सालमा तत्कालीन नेकपा माओवादी र नेकपा एकताकेन्द्र मशालबीच एकता हुँदा श्रेष्ठ उपाध्यक्ष पदकै जिम्मेवारीमा थिए। त्यतिबेला उपाध्यक्षमा श्रेष्ठसँगै बाबुराम भट्टराई र मोहन वैद्य एउटै पदमा थिए। तर, वरीयतामा प्रचण्डपछि वैद्य भए पनि श्रेष्ठ र भट्टराईबीच एउटै पार्टीमा हुँदा विवाद भइ नै रह्यो। अहिले वैद्य र भट्टराई दुवै माओवादीमा छैनन्। त्यसकारण त्यो विवाद पनि हुने छैन।

आउँदो राष्ट्रिय सम्मेलनबाट अध्यक्षमा प्रचण्ड नै दोहोरिने निश्चित रहेकाले प्रचण्डपछिको वरीयतामा रहेका श्रेष्ठ नै उपाध्यक्ष बन्ने सम्भावना ज्यादा छ। यद्यपि, श्रेष्ठले अहिलेसम्म आफ्नो आकांक्षाबारे मुख खोलेका छैनन्।

माओवादी केन्द्रमा अहिले प्रवक्ताको जिम्मेवारीमा रहेका कृष्णबहादुर महराले पछिल्लो समय सक्रियता बढाएका छन्। प्रवक्ताको जिम्मेवारी लिएपछि पार्टीका कार्यक्रममा देशैभर पुगिरहेका महरा बीचमा गुमेको आफ्नो प्रभाव फर्काउँदै बलियो बन्न चाहन्छन्। त्यसो हुँदा उनी अध्यक्ष प्रचण्डको ‘डेपुटी’का रुपमा उपाध्यक्ष बन्नसक्ने बताइन्छ। यद्यपि, महराले अहिलेसम्म आफू कुन पदमा बस्न चाहेको भनेर मुख खोलेका छैनन्। निकटस्थहरुलाई पनि यसबारे बताएका छैनन्। माओवादीका नेताहरु महासचिवमा दोस्रो तहका नेताहरुबीच विवाद भएमा महरा नै पुनः महासचिवमा दोहोरिनसक्ने बताउँछन्। त्यसो हुँदा उपाध्यक्षमा महराबाहेकका नेताहरु नै हुने छन्।

यसअघि कोषाध्यक्ष रहेका हरिबोल गजुरेलको पहिलो दाबी महासचिवमा हुने देखिन्छ। महासचिव बन्न नसकेमा भने उनी उपाध्यक्ष बन्नसक्ने नेताहरु बताउँछन्। तर, गजुरेलले कुन पदमा बस्ने भन्ने विषय सम्मेलनमा राख्ने विषयबाट प्रस्ट हुने बताए। ‘मलाई पदको खासै रुचि छैन, मुख्य कुरा पार्टी रुपान्तरण हुन्छ कि हुँदैन भन्ने हो। पार्टी रुपान्तरण भयो भने पार्टी सदस्य मात्र हुँदा पनि गौरवको विषय हुन्छ,’ उनले भने।

गजुरेलले पार्टी रुपान्तरण हुन सकेन र जनतामाझ छवि राम्रो बन्न सकेन भने अध्यक्ष नै भए पनि अर्थ नहुने टिप्पणी गरे। ‘मेरो मुख्य चासो यो पार्टीलाई रुपान्तरण गर्नेमा छ। हामीले विचार, नीति, विधि, पद्दति, कार्यशैली र आचरणमा रुपान्तरण गर्न सक्यौं भने पार्टीमा कसैलाई पदको आकांक्षा हुँदैन,’ उनले भने, ‘त्यो नहुँदा आफ्नो पद र स्वार्थको लागि लडाइँ हुने भयो। पार्टीमा पद भएपछि एउटा हैसियत हुन्छ त्यसबाट फाइदा लिन सकिन्छ भन्ने हुँदोरहेछ।’

राष्ट्रिय सम्मेलनमा आफ्नो प्रस्तुतिबाट पनि पार्टीमा खेल्ने भूमिका प्रस्ट हुने गजुरेलले बताए। ‘मैले बहस र छलफलमा भाग लिँदा कुन स्तरमा गर्न सक्छु? पार्टीमा कुन स्तरबाट आफ्ना कुरा राख्न सक्छु? त्यसबाट मात्र म कुन ठाउँमा बस्नुपर्छ भन्ने थाहा हुन्छ,’ उनले भने, ‘जब सम्मेलनका दौरान बहस र छलफल हुन्छ, त्यतिबेला मेरो स्तर पनि प्रस्ट हुन्छ। मैले त्यही स्तरअनुसारको भूमिका खोज्ने हो।'

स्थायी समिति सदस्य एवं ऊर्जामन्त्री पम्फा भुसाल महासचिवकी आकांक्षी हुन्। पहिलो दाबी महासचिवमै गर्ने उनको तयारी छ। अहिलेसम्म आफ्नो आकांक्षा व्यक्त नगरे पनि भुसालले आफू निकटस्थहरुसँग भने महासचिवमा दाबी गर्ने बताउँदै आएकी छन्। यो पद र त्यो पद भनेर सार्वजनिक रुपमा दाबी गर्दा प्रत्युत्पादक बन्नसक्ने भएकाले उनले मुख खोलेकी छैनन्। प्रचण्डपछि माओवादी केन्द्रको नेतृत्वमा दाबी गर्ने सार्वजनिक घोषणा गरिसकेकी उनले त्यसका लागि महासचिव पद नै सबभन्दा उपयुक्त प्लेटफर्म हो भन्ने राम्रोसँग बुझेकी छन्। माओवादीका कतिपय नेताहरु भने महासचिव नपाउने स्थितिमा उनी उपाध्यक्ष बन्नसक्ने बताउँछन्।

उपाध्यक्षका अर्का आकांक्षी हुन्, स्थायी समिति सदस्य मातृका यादव। तर, यादवले आफू कुन पदमा बस्ने भन्ने विषयमा निष्कर्षमा पुगिनसकेको बताए। यादवको पहिलो चाहना पनि महासचिवमा छ। तर, महासचिव नहुँदा प्रचण्डले उनलाई उपाध्यक्षमा राख्ने उनीनिकट एक नेताले बताए।

स्थायी समिति सदस्य गणेश साहको नाम पनि उपाध्यक्षका रुपमा चर्चामा छ। तर, साहले भने आफूले पार्टीमा सक्रिय भूमिका छाड्न खोजेको दाबी गरे। ‘मलाई उपाध्यक्ष होइन, कार्यकारी कुनै पनि पदमा बस्न मन छैन। यसपटक स्थायी समितिबाट घटेर केन्द्रीय समितिमा मात्रै बस्न मन छ,’ साहले भने, ‘पार्टीले मलाई जहाँ राख्छ, त्यहीँ बसेर काम गर्ने सोचमा छु।’ अब पार्टीको कामभन्दा आफ्नै रुचिका केही काम गर्ने योजना बनाएको साहले बताए। साहनिकट एक नेताले प्रचण्डले अनुरोध गरेमात्र उनी उपाध्यक्षमा बस्ने, नभए उपाध्यक्ष चाहियो भनेर दाबी गर्ने पक्षमा नरहेको बताए।

उपाध्यक्षका आकांक्षीहरुलाई व्यवस्थापन गर्न कठिन भएमा उपमहासचिव, सचिवलगायत पदमा व्यवस्थापन गर्ने योजना प्रचण्डले बनाएको माओवादी नेताहरु बताउँछन्। यद्यपि, अहिलेसम्म पदाधिकारी कति हुन्छन् भन्ने टुङ्‍गो नलागेकाले उपाध्यक्षका दाबेदारहरु पनि प्रस्ट खुलिसकेका छैनन्।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।