काठमाडौं– वैदेशिक रोजगारीका नाममा नयाँनयाँ बहाना बनाएर तस्करले नेपाली महिलालाई तेस्रो देश पुर्याउने खबर नयाँ होइन। वैदेशिक रोजगारको 'ललिपप' देखाउँदै भारतको दिल्ली, मुम्बई र अन्य सहर हुँदै महिलालाई खाडी तथा अफ्रिकी मुलुकहरुमा पुर्याउने गरिएको छ। नेपालबाट मासिक २ सय देखि ३ सय महिला तस्करीमार्फत तेस्रो देश जाने गरेको विभिन्न अध्ययनले जनाएका छन्।
यस्तै तस्करीको फन्दामा परेकी एक नेपाली चेलीले हामीलाई पीडादायी यात्राबारे सुनाएकी छन्। जो दलालसँग प्रेमको नाटक रचेर फुत्कन सफल भइन् र केही दिनअघि दिल्लीबाट भागेर काठमाडौं आइपुगिन्।
OOO
मोरङ विराटनगरकी सुभद्रा शर्मा (नाम परिवर्तन) वैदेशिक रोजगारको मोहमा थिइन्। गाउँकै एक जना दाइले म्यानपावरमार्फत साइप्रस र इजरालय पठाइदिने आश्वासन दिएपछि उनकै साथ लागेर काठमाडौं आइन्।
ती दाइ थिए, आफूलाई सुनगाभा इन्टरनेसनल म्यानपावरको एजेन्ट बताउने धीरज खरेल। काठमाडौं आएपछि सुभद्राले थाहा पाइन्, दाइसँगै अरु तीन पुरुष र दुई महिला पनि म्यानपावरमा संलग्न रहेछन्।
इजरायल जानका लागि उनले ४ लाख ५० हजार बुझाइसकेकी थिइन्। सुरुमा नेपालबाट हवाई टिकट महँगो पर्ने भन्दै सुभद्रलाई भारत पुर्याइयो। उनीसँगै थिए अरु ८ युवती। 'उता सस्तो भएकाले दिल्ली एयरपोर्टबाट उडान हुन्छ भनेका थिए,' उनले भनिन्, 'काठमाडौंबाट हिँडेदेखि नै एजेन्टहरुले अर्कै नजरले हेर्न थालेको महसुस गरेँ। बाटोमा प्रहरीको फन्दामा पर्ने उनीहरुले इमानदार भएर होसियारीपूर्वक लैजाने रहेछन्।’
एजेन्टले भनेको नमान्ने युवतीलाई दुर्व्यवहार गर्ने र कतिपयलाई कोठामा थुनेर हातपात गर्ने गरेको उनले सुनाइन्। 'यतिसम्म गर्छन् कि भारतीय पुलिस हो भन्दै आएर शारीरिक शोषण गर्छन्। रमिता हेर्न बाहेक केही गर्ने सक्ने अवस्था हुँदैन,’ सुभद्राले भनिन्।
काठमाडौंबाट हिँडेको ७ दिनमा उनीहरु दिल्ली पुगेका थिए। सुभद्रासँगै चितवन, काभ्रे, नवलपरासी, झापातिरका अरु युवती थिए। उनीहरुलाई एजेन्टले साइप्रस पोल्यान्ड र इजरायल लैजाने आश्वासन दिएका थिए।
प्रहरीले बाटोमा सोध्दा कहिले दिल्लीमा आफन्त बिरामी छ भन्नुपर्थ्यो त कतै अपरिचित व्यक्तिको श्रीमतीको नाता लगाउनुपर्थ्यो। कति ठाँउमा त भारतको कुनै बैंकमा जागिर छ भन्न लगाएका थिए एजेन्टले।
दिल्ली पुगेपछि मात्रै सुभद्रा थाहा पाइन्, आफूहरु मानव तस्करको फन्दामा परेको।
एक हप्तासम्म भातको टुंगो भएन। तीन दिनमा काम हुन्छ भनेर एजेन्टले प्रलोभन देखाएका थिए। तर समयसीमा गुज्रँदा पनि कुनै प्रक्रिया नभएको सुभद्राले थाहा पाइन्।
केही उपाय नलागेपछि एउटा योजना बनाइन्- तस्करका एजेन्टसँगै प्रेमको नाटक गर्ने।
त्यसपछि उनी नजिक भएझैं गर्न थालिन्। एक दिन एजेन्टसँगै बाहिर घुम्न गएका बेला नेपाली केटा देखेपछि आखाँको सहाराले बोलाइन्। एजेन्ट ट्वाइलेट गएको मौका पारेर आफू दलालको फन्दामा परेको सुनाइन्। ती नेपाली युवाले उनको सलमा मोबाइल नम्बर लेखिदिए।
नक्कली प्रेमी बनेका एजेन्ट मख्ख थिए। यस्तैमा एकदिन सुभद्रा योजनामुताबिक उनीसँग घुम्न निस्किइन्। पछि तिनै नेपालीलाई भेटिन् र उनको सहयोगमा भाग्न सफल भइन्।
दिल्लीमा आफूजस्ता धेरै महिला तस्करीको जालमा फसिइरहेको उनको भनाइ छ। 'मभन्दा तीन महिनाअघि दिल्ली पुगेकी एकदिदीले भनेअनुसार त्यहाँ करिब खाडी, मलेसिया, युरोप र अफ्रिका लैजान लागिएका १० हजारभन्दा धेरै महिला र युवती रहेका छन्,' उनी भन्छिन्।
उनीहरु साइप्रस, पोल्यान्ड, पोर्चुगल, क्यानडा, रसिया, जापान र अन्य देश जान त्यहाँ पुगेका हुन्।
तेस्रो देश रोजगारीका लागि लैजानका लागि दिल्लीमा करिब २० हजार महिला पुरुष रहेको अनुमान गरिएको छ।
पहाडगन्ज, मनरिका, दिल्ली रोड, मुम्बाईकज भने ठाँउमा धेरै नेपाली महिलालाई तेस्रो देश रोजगारीमा पठाउने भनेर राखिएको उनको भनाइ छ। दिल्लीका भित्री होटल र लजमा प्राय: तस्कारीमा परेका नेपाली महिला र पुरुष भेटिने गरेका छन्।
बाटैपच्छिे एजेन्ट, मुख्य दलालको पत्तो हुन्न
सुभद्राका अनुसार नेपालबाट दिल्ली पुग्दा करिब पाँच जना एजेन्ट बाटोमै भेटिन्छन्। उनीहरुले हरेक सीमाक्षेत्रमा फरक–फरक तरिका सिकाउदै लैजाने गर्छन्। प्रत्येक पाँच जनाका साथमा दुई पुरुष एजेन्ट हुने गरेको सुभद्रा बताउँछिन्।
मुख्य एजेन्ट को हो भन्ने उनीहरु कसैलाई थाहा हुँदैन। तस्करी रुट मिलाउनेसँग एजेन्टको पनि खासै भेट नहुँदो रहेछ। 'हामीलाई प्रलोभनमा पारी लैजाने मुख्य एजेन्ट दिल्लीमा होइन थाइल्यान्ड र हाइटीमा बसेर सेटिङ मिलाउने काम गर्छ रे,’ उनले भनिन्, 'हरेक एजेन्टले युवतीलाई रुट परिवर्तनपिच्छे फरकफरक लजमा लैजान्छन्। रोजगारीमा जाने अधिकांश महिला एजेन्टमार्फत बाटोमै बलात्कृतसमेत हुने गरेका छन्।’
सेटिङ मिलाउने मुख्य नाइके टीकाराम मोटेबसाई ठकुरी हाइटीमा बसेर नेपाल र भारतमा एजेन्टमार्फत काम गराउने गरेको उनको भनाइ छ।
म्यानपावरभन्दा व्यक्तिगत सम्पर्कमा वैदेशिक रोजगारमा जाने धेरै महिलाको तस्करी हुने गरेको पाइन्छ। एजेन्टले वास्तविक नाम-थरसमेत ढाँट्ने भएकाले उनीहरु झन् समस्यामा पर्छन्।
मोटेबसाई विरुद्ध त महानगरीय प्रहरी अपराध महाशाखामा उजुरीसमेत परेको छ। ७० लाखभन्दा बढी रुपैयाँ ठगी गरेको भन्दै तीन दर्जनभन्दा बढी पीडितले उजुरी गरेका हुन्।
'सरकारको आँखा छलेर जाँदा रोजगारीका नाममा धेरैजसो पीडित भइरहेका छन्,' श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयका प्रवक्ता नारायणप्रसाद रेग्मीले भने, 'तेस्रो देश भएर जाने कामदारका विषयमा सरकारलाई जानकारी हुँदैन। जसलाई नियन्त्रण र रोक्न पनि गाह्रो पर्छ।'
नो अब्जेक्सन लेटरपछि नयाँ रुट श्रीलंका र बंगलादेश
भारतको दिल्ली हुँदै खाडी र अफ्रिकी मुलुक पुर्याउन कठिन हुन थालेपछि मानव तस्करीमा सक्रिय समूहले पछिल्लो समय श्रीलंका र बंगलादेशलाई नयाँ रुट बनाउन सुरु गरेका छन्।
नेपाली महिलालाई दिल्ली पुर्याएर प्रतिबन्धित मुलुकमा पठाउने क्रम बढेयता नेपाल-भारतबीच दुई वर्षअघि 'नो अब्जेक्सन लेटर' अनिवार्य गर्ने सहमति भएको थियो। त्यसपछि तस्करले उनीहरुले नयाँ रुटका क्रममा श्रीलकांलाई प्रयोग गर्न थालेका हुन्।
स्थलमार्ग प्रयोग गरी दिल्ली विमानस्थलबाट हवाईमार्ग हुँदै ९ मुलुक जाने नेपालीका लागी दिल्लीमा रहेको नेपाली दूतावासको नो अब्जेक्सन लेटर अनिवार्य गर्न नेपाल-भारत गृह मन्त्रालयका अधिकारी सहमत भएका थिए। उक्त सहमतिपछि भारतीय प्रशासनले दिल्ली हुँदै साउदी अरेयिबा, बहराइन, कतार, इराक, कुबेत, ओमान, लेबनान, लिबियार युएई जान चाहने नेपालीका हकमा नेपाली दूतावासको पत्र अनिवार्य गरेको छ। यो व्यवस्थापछि मानव तस्करीमा संलग्न समूहले रुट बदलेर स्थलमार्गबाट दिल्ली हुँदै श्रीलकां र बंगलादेशबाट खाडी मुलुक अथवा अफ्रिकी मुलुक पठाउने गरेका छन्। दिल्ली हुँदै श्रीलंका र बंगलादेशका लागि नो अब्जेक्सन लेटर आवश्यक पर्दैन।
महानगरीय प्रहरी अपराध महाशाखाका प्रवक्ता नरेन्द्रप्रसाद उप्रेतीका अनुसार हाउसमेड कामदार लैजान तस्करले आवश्यकता अनुसार रुट परिवर्तन गर्दै आएका छन्। नेपाल–भारत खुल्ला सिमानाको प्रयोग गरी भारतको दिल्ली, बनारस, कोलकाता, लखनउ, चेन्नई विमानस्थलबाट भिजिट भिसाको माध्यमबाट लैजाने गरिएको उनले बताए।
खाडी देशमा सिधै जान रोकिएको अवस्थामा ती विमानस्थलबाट नक्कली प्रहरी रिपोर्ट बनाई श्रीलंका र बंगलादेश हुँदै युएई पठाउने गरिन्छ।
उद्धार हुन्छ, कारबाही हुँदैन
सरकारी निकायको फितलो अनुगमनको फाइदा उठाउँदै दलालहरुले महिलालाई रोजगारीका नाममा नक्कली कागजात तयार पारेर विदेशी भूमिमा बेचिइरहेकाले मानव तस्करी डरलाग्दो रुपमा मौलाइरहेको छ।
सरकारले केही समययता खाडी मुलुक, अफ्रिका, मलेसिया लगायत विदेशी मुलुकमा महिलाहरुलाई घरेलु कामदारको रुपमा पठाउन रोकेको छ। घरेलु कामदारको रुपमा विदेश पुगेका महिलामाथि शारीरिक तथा मानसिक यातना र यौनजन्य हिंसाको क्रम बढेपछि सरकारले महिला कामदार पठाउन रोक लगाएको थियो। तर दलालहरुले विभिन्न नाकाको प्रयोग गर्दै महिलालाई भारतको बाटो भई विदेश तस्करी गरिरहेका छन्।
सरकारले मानव तस्करी हुने देशसँग समन्वय गरेर काम गर्ने सकिरहेको छैन। जसको फाइदा तस्करलाई पुगिरहेको छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
