रोपाइँ क्षेत्र घट्दा पनि चार वर्षयताकै धान उत्पादन उच्च

कृषि

कल्पना घिमिरे सोमबार, पुस २३, २०८० १५:४०

काठमाडौं– चालू आर्थिक वर्षमा ५७ लाख २४ हजार २३४ मेट्रिक टन कूल धान उत्पादन भएको कृषि तथा पशुपक्षी विकास मन्त्रालयको तथ्यांक छ। जसमध्ये ५२ लाख ३ हजार ४२६ मेट्रिक टन वर्षेधान र बाँकी ५ लाख २० हजार ८०८ मेट्रिक टन चैते धान हो।

गतवर्ष ५४ लाख ८६ हजार ४७२ मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको थियो। जसअनुसार धानको कूल उत्पादन गत आर्थिक वर्षको तुलनामा ४.३३ प्रतिशतले वृद्धि भएको मन्त्रालयको भनाइ छ। चालू आर्थिक वर्षमा १४ लाख ३८ हजार ९८९ हेक्टर जमिनमा चैते र वर्षे धान रोपाइँ भएको थियो। यो गत वर्षको रोपाइँ क्षेत्रको तुलनामा ५ हजार ८ सय हेक्टरले कमी हो।

गत वर्षमा १४ लाख ४७ हजार ७८९ हेक्टर जमिनमा धान रोपाइँ भएको थियो भने गतवर्ष पनि २० हजार हेक्टर धान उत्पादन क्षेत्र घटेको मन्त्रालयको आकडा थियो।

यस्तै विगत ४ वर्षको औषत उत्पादनको तुलनामा चालू वर्षमा ५.०८ प्रतिशतले धान उत्पादन बढेको मन्त्रालयको तथ्यांक छ। गत आर्थिक वर्षको तुलनामा ०.६१ प्रतिशतले रोपाइँ क्षेत्र घटेको तर उन्नत जातको बीउको प्रयोग र बाढी पहिरोबाट धान बालीमा प्रभाव नपरेको, आवश्यक मलखादको उपलब्धताका कारण धान उत्पादन वृद्धि भएको मन्त्रालयकी प्रवक्ता सवनम सिवाकोटी बताउँछिन्।

‘चालु आर्थिक वर्षमा धान उत्पादन वृद्धि हुनुमा उन्नत जातको बिउ उपलब्धताले पनि हो। धानमा लाग्ने रोग, किराको प्रकोपमा कमी भएको छ। यस्तै बाढी पहिरोबाट धान बालीमा पर्नजाने नकरात्मक असरमा कमी, मलखादको उपलब्धतामा आएको सुधार, कृषि औजार र प्रविधिको प्रयोग र मौसमी अनुकुलताका कारण धान उत्पादन बढेको छ,’ उनले भनिन्।

तर, मधेश प्रदेशका केही जिल्लाहरुमा धान रोप्ने समयमा पर्याप्त वर्षा नभएको कारणले समग्र मधेश प्रदेशको उत्पादन र उत्पादकत्वमा गत आर्थिक वर्षको तुलनामा ह्रास आएको उनको भनाइ छ।

सबैभन्दा कम मधेशमा, कोशीमा उच्च
मधेश प्रदेशको उत्पादकत्व ३.४९ मेट्रिक टनमा सीमित भइ सबैभन्दा कम उत्पादन भएको छ। चालू वर्षमा १३ लाख ३७ हजार ६७२ मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको थियो। गत वर्ष मधेशमा १३ लाख ८८ हजार ८४१ मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको थियो। जसअनुसार गत वर्षको तुलनामा मधेशमा ३.६८ प्रतिशतले उत्पादन घटेको मन्त्रालयले जनाएको छ।

मधेश प्रदेशमा ३ लाख ८३ हजार १८३ हेक्टर क्षेत्रफलमा धान रोपाइँ भएको थियो भने गतवर्ष ३ लाख ७५ हजार ३४० हेक्टर क्षेत्रमा धान रोपाइँ भएको थियो। मुख्य धानको तुलनामा विगतका वर्षमा जस्तै चैते धानको उत्पादकत्व उच्च कायम रहेको छ।

कोशी प्रदेशमा धानको उत्पादन उच्च रहेको छ भने कर्णाली प्रदेशमा न्यून रहेको छ। चालु आर्थिक वर्षमा उत्पादकत्वतर्फ कोशी प्रदेश ४.४३ मेट्रिक टन प्रतिहेक्टर बढीले रहेको छ।

चालू वर्षमा कोशी प्रदेशमा १४ लाख ३५ हजार ५७८ मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको को छ। गत वर्ष कोशीमा १३ लाख ३६ हजार ५७ मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको थियो। गत आर्थिक वर्षको तुलनामा उत्पादन र उत्पादकत्व वृद्धिका हिसाबले लुम्बिनी प्रदेशभन्दा मधेश प्रदेशमा कमी आएको छ।

कुन वर्ष कति उत्पादन?
यो क्षेत्रफल गत ४ आर्थिक वर्षको तुलनामा ४.९७ प्रतिशतले वृद्धि भई ३.९८ मेट्रिक टन प्रति हेक्टर पुगेको छ। जुन गत वर्षको औषत उत्पादकत्वभन्दा ६.९२ प्रतिशतले बढी हो।

गत आर्थिक वर्ष (२०७९/८०) मा १४ लाख ४७ हजार ७८९ हेक्टर क्षेत्रफलमा रोपाइँ भएको थियो। सो क्षेत्रमा ५४ लाख ८६ हजार ४७२ मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको छ। आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा कूल १४ लाख ७७ हजार ३७८ हेक्टर क्षेत्रमा धान रोपाइँ भएको थियो।

सो वर्ष ५१ लाख ३० हजार ६२५ मेट्रिक टन मात्रै धान उत्पादन भएको थियो। यस्तै आव २०७७/०७८ मा १४ लाख ७३ हजार ४७४ हेक्टर जमिनमा ५६ लाख २१ हजार ७१० मेट्रिक टन धान फलेको थियो। आर्थिक वर्ष २०७६/०७७ मा १४ लाख ५८ हजार ९१५ हेक्टर जमिनमा ५५ लाख ५० हजार ८७८ मेट्रिक टन धान उत्पादन भएको थियो।