कसरी दिइन्छ बाढी पहिरो आउने ‘पूर्व सूचना’?

समाचार

कल्पना घिमिरे सोमबार, साउन २९, २०८० २०:४५

काठमाडौं– आइतबार बेलुका मुस्ताङको बारागुङ मुक्तिक्षेत्र गाउँपालिका–४ कागबेनीमा बाढी पस्यो। बस्ती बगायो, तर मानवीय क्षति भएन। ठूलो भौतिक क्षति भए पनि पूर्व सूचनाका कारण मानवीय क्षति भने नभएको बारागुङ मुक्तिक्षेत्र गाउँपालिका–४ का वडाध्यक्ष कर्मघ्यचो गुरुङले बताए।

‘गाउँपालिकाको केन्द्र, प्रहरी चौकीसमेत बगायो। खोलाको छेउछाउमा रहेको करिब २९ वटा घर र होटलका साथै १३ वटा सवारी साधन पूर्णरुपमा क्षति भयो। तर पूर्व सूचनाका कारण करिब चार सय मानिसको ज्यान बच्यो,’ उनले भने।

कागबेनीमा बाढी पस्नुअघि स्थानीयहरुलाई आफैंले फोनमार्फत् पूर्वसूचना दिएको उनले जानकारी दिए। त्यसपछि स्थानीयहरु साँझ साढे सात बजेतिर सुरक्षित स्थानमा सरेका थिए। यसरी स्थानीय तह, जल तथा मौसम विज्ञान विभाग, मौसम पूर्वानुमान महाशाखालगायतले बाढी पहिरो जस्ता विपत्‌बारे पूर्वसूचना दिएर थुप्रै मानवीय क्षति हुनबाट बचाएका घटनाहरु छन्।

गतवर्ष सिन्धुपाल्चोकको मेलम्चीमा बाढी आउनुभन्दा अघि बाढी आउँदैछ भन्ने साइरनमार्फत् सूचना प्रवाह गरिएको थियो। जसले ठूलो मानवीय क्षति हुनबाट जोगाएको थियो।

कसरी दिइन्छ पूर्वसूचना?
जल तथा मौसम विज्ञान विभागका प्रवक्ता सुमनकुमार रेग्मी बाढीपहिरो आउनुअघि पूर्वसूचना प्रणालीका आधारमा सूचना प्रवाह गर्ने गरेको बताउँछन्। विभागले देशका प्रमुख नदीनालाहरुमा पूर्वसूचना प्रणाली (उपकरण) हरु जडान गरेको छ।

पूर्वसूचना प्रणालीको माध्यमबाट जलको स्तरसम्बन्धी सूचनाहरु र अन्य सूचनाहरुको तथ्यांक केन्द्रीय प्रणालीमा आइपुग्ने उनी बताउँछन्। ‘विभिन्न क्षेत्रमा जडान भएका उपकरणले जलको स्तर, वर्षा, तापक्रम कति छ भन्ने तथ्यांक मापन गर्छ। सो तथ्यांक केन्द्रीय प्रणालीमा आएपछि हेरेर त्यहाँको अवस्था के छ भन्ने हेरिन्छ। जोखिमपूर्ण हो वा होइन पुष्टि गर्छौं। पुष्टि गरिसकेपछि ठीक हो भनेदेखि कुनै पनि अवस्थामा हाम्रो 'वार्निङ लेबल' र 'डेन्जर लेबल' भन्ने डिफाइन गर्छौं,’ उनले भने।

बाढी पहिरो आउन लागेको हो भन्ने तथ्यांक पुष्टि भइसकेपछि कुन स्थानमा बाढी पहिरो आउन लागेको छ त्यो स्थानको क्षेत्रभित्र सूचना प्रवाह गर्न नेपाल टेलिकम र एनसेलसँग सहकार्य गर्ने गरेको उनले बताए। ‘सूचना प्रवाह गर्ने एउटा प्रणाली छ, त्यहाँ एउटा मेशिन राख्छौं र कुन क्षेत्रमा बाढी पहिरो आउन लागेको हो, त्यो क्षेत्रका नेपाल टेलिकम र एनसेलका सीम प्रयोगकर्ताको मोबाइलमा एसएमएस जाने सिस्टम छ। यस्तै सञ्चारका माध्यममा वेबसाइटमार्फत् पनि हामी सूचना प्रवाह गराउँछौं,’ उनले भने।

आफ्नो क्षेत्रमा हुने जोखिमबारे जानकारी लिन जल तथा मौसम विज्ञान विभागको शुल्क नलाग्ने फोन नम्बर ११५५ र आपतकालीन सेवाका लागि राष्ट्रिय आपतकालीन कार्यसञ्चालन केन्द्रको ११४९ नम्बरमा चौबीसै घण्टा जुनसुकै समयमा फोन गर्न सकिने व्यवस्था गरिएको रेग्मीले बताए।

उनले वर्षापछि बाढी र डुबानको जोखिम हुने स्थानबारे सरकारका विभिन्न निकायले वेबसाइटका साथै फेसबुक पेज र ट्विटर खाताहरुमा पूर्वसूचना राख्ने गरेको बताए। राष्ट्रिय विपत् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणले जल तथा मौसम र बाढी पहिरोका सूचना प्रवाह गर्ने स्मार्ट सूचना उपकरण जडान गरिरहेको प्रवक्ता ध्रुबबहादुर खड्काले जानकारी दिए।

ती स्मार्ट उपकरण सप्तरी, रौतहट, बाँके, बर्दिया, कैलाली र कञ्चनपुर गरी ६ जिल्लाका ३४ स्थानमा जडान भएका छन्। ‘स्थानीय सरकार, प्रदेश सरकारले पनि यस्ता उपकरण जडान गरेका छन्। जसको माध्यमबाट तथ्यांक केन्द्रीय सूचना प्रणालीमा आइपुग्छ। कुन स्थानमा कस्तो मौसम छ, जलसतह कस्तो छ, कुन स्थानमा बाढी पहिरो जाने जोखिम छ वा छैन भन्नेबारे पुष्टि हुन्छ। र केन्द्रबाटै सूचना प्रवाह गराउन सकिन्छ,’ खड्काले भने।

ती स्मार्ट उपकरणहरुबाट कुनै साइरन बजाएर अथवा त्यहाँको स्थानीय भाषामा र नेपाली भाषामा ‘यो क्षेत्रमा बाढी पहिरो आउँदैछ। यस क्षेत्रबाट सुरक्षित स्थानमा सर्नुहोला’ भन्ने जस्ता सूचना प्रवाह गर्न सकिने खड्का बताउँछन्। यी स्मार्ट उपकरणले प्रवाह गरेका सूचना २ किलोमिटरसम्म पुग्ने खड्काको भनाइ छ।

पूर्वसूचनाको बेवास्ताले मानवीय क्षति
बाढी पहिरो आउँदैछ भन्ने उपकरणबाटै थाहा पाउन सकिन्छ। तर पनि बाढी पहिरोका कारण नै मानवीय क्षति भइरहेको पाइन्छ। गत वैशाख १ गतेदेखि साउन २८ गतेसम्म (चार महिनामा) बाढीका १३० घटनाहरु भएको उल्लेख प्राधिकरणले गरेको छ। तिनमा परेर ५१ जनाले ज्यान गुमाएका र २० जना बेपत्ता रहेको जनाइएको छ। ८ जना घाइते भएका छन्।

सो अवधिमा ४२६ वटा पहिरो गएको छ, जसमा ३९ जनाको मृत्यु भएको छ भने १० जना बेपत्ता भएका छन् र ४६ घाइते छन्। बाढीले तीन सयभन्दा बढी परिवार प्रभावित बनेको र पहिरोबाट १८ सयभन्दा बढी परिवार विस्थापित भएको प्राधिकरणले जनाएको छ।

पूर्व सूचनालाई बेवास्ता गर्दा र सूचनाको पहुँचमा नपुगेका क्षेत्रहरुमा बाढी पहिरोबाट मानवीय क्षति हुने गरेको खड्का बताउँछन्। ‘सबै स्थानमा बाढी पहिरो आउने भन्ने जानकारी दिने उपकरण छैनन्। जहाँ पूर्वसूचना पुग्दैन त्यहाँ त मानवीय क्षति हुने नै भयो। तर उपकरण भएका क्षेत्रमा पूर्वसूचना दिए पनि कसैले त्यो सूचनालाई बेवास्ता गर्नाले मानवीय क्षति हुने गरेको छ,’ खड्काले भने।

दुई हजारभन्दा बढीले ज्यान गुमाए
देशैभर बाढी पहिरोका कारण विसं २०७० वैशाख १ देखि २०८० वैशाख १ गतेसम्म २ हजार ४३ जना मानिसले ज्यान गुमाएका छन्। ७७८ जना मानिस बेपत्ता भएका छन्। १ हजार २८७ जना मानिस घाइते भएका छन्।

बाढी पहिरोका कारण १० वर्षसम्मको मानवीय क्षति

वर्ष	मृत्यु	बेपत्ता	घाइते
२०७०	२१०	५८	१५५
२०७१	२४५	१३२	२६२
२०७२	१३५	९५	१६
२०७३	२४९	१६१	४५
२०७४	२४१	८८	५७
२०७५	१०५	१६३	५
२०७६	१५६	१०३	३८
२०७७	३४३	२३७	१०१
२०७८	२४५	१५४	६७
२०७९	११४	१०५	३२
जम्मा	२०४३	१२९३	७७८