कस्तो आउनुपर्छ मौद्रिक नीति? के अपेक्षा छन् निजी क्षेत्रका?

अर्थ समाचार

सुमित्रा कार्की शुक्रबार, असार ३, २०७९ २०:००

काठमाडौं–नेपाल राष्ट्र बैंक आगामी आर्थिक वर्षको मौद्रिक नीतिको तयारीमा जुटेको छ। यही बेला निजी क्षेत्र भने मौद्रिक नीतिले आफ्ना समस्या समाधान गर्ने आशामा छ।

अहिले देशमा देखिएको तरलता अभाव, वैदेशिक व्यापार घाटा, घट्दो विदेशी सञ्चिति र महँगीलगायतका समस्याको समाधान गर्ने खालको मौद्रिक नीति आउनुपर्ने राष्ट्र बैंकका पूर्वनिर्देशक रमेशकुमार पोखरेल बताउँछन्। निजी क्षेत्रका व्यवसायीले पनि सरकारसँग यस्तै अपेक्षा राखेको नेपाल उद्योग वाणिज्य संघका उपाध्यक्ष दिनेश श्रेष्ठ बताउँछन्।

समष्टिगत आर्थिक स्थायित्व कायम राख्दै आर्थिक क्रियाकलाप विस्तारमा सहयोग पुर्‍याउन देशको केन्द्रीय बैंकले तर्जुमा गर्ने मौद्रिक नीति हरेक आर्थिक वर्षको पहिलो महिनाको पहिलो साता सार्वजनिक गर्ने गरेको पोखरेल बताउँछन्। ‘मौद्रिक नीतिले राष्ट्रको मुद्रा प्रदाय, कर्जा र व्याजदरको व्यवस्थापनमार्फत् आर्थिक स्थायित्व कायम राख्दै आर्थिक वृद्धि तथा रोजगारी सृजनामा सहयोग पुर्‍याउने उद्देश्य राष्ट्र बैंकले राखेको हुन्छ,’ पोखरेल भन्छन्।

मौद्रिक नीति अहिले देशमा देखिको अर्थतन्त्रको समस्या समाधानमा केन्द्रित हुनुपर्ने पोखरेलको भनाइ छ। उनी भन्छन्, ‘अहिले नेपालमा तरलता अभावको समस्या एकदमै जटिल बनेको छ। यसले बैंकहरुको व्यवसाय त घटेको छ नै, उद्योग कलकारखानालाई पनि ठूलो असर गरेको छ।’

यस्तै मुलुकको ढुकुटी बचाउन बजेटले सकारात्मक भूमिका निर्वाह गर्न नसके पनि त्यो कुरा मौद्रिक नीतिमा आउनुपर्ने पोखरेलको सुझाव छ। ‘अहिले बाह्यक्षेत्रको अर्थतन्त्रमा जस्तो खालको समस्या देखिएका छन्। मुद्रा सञ्चितिको तथ्यांक महिनैपिच्छे घट्दो छ। यसरी ढुकुटी निरन्तर घट्दै जाने हो भने यसले मुलुक खाद्यान्न आयात गर्न पनि नसक्ने अवस्थामा पुग्ने देखिन्छ,’ पोखरेल भन्छन्। विदेशी मुद्राको सञ्चिति घट्दै गए आउँदा दिनमा नेपालको अवस्था पनि श्रीलंकाकै जस्तो हुने उनको दाबी छ।

तरलता अभावको समस्या चर्कँदा अहिले सञ्चालनमा रहेका उद्योगकलकारखाना नै संकटपूर्ण अवस्थामा आइरहेकाले यस्ता कुरा सुधार गर्न मौद्रिक नीतिले भूमिका निर्वाह गर्न आवश्यक रहेको पोखरेल बताउँछन्। ‘अहिले नेपालमा मात्र नभएर विश्वव्यापी रुपमा महँगी बढेको छ। अबको मौद्रिक नीति नागरिकलाई सहुलियत हुने खालको हुनु आवश्यक छ,’ उनी भन्छन्। मौद्रिक नीतिले देशमा देखिएको व्यापार घाटालाई पनि सम्बोधन गर्नुपर्ने पोखरेलको बुझाई छ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका पूर्वगभर्नर दीपेन्द्रबहादुर क्षेत्री भने राष्ट्र बैंक एक्लैले अर्थतन्त्रमा भएका कुरालाई सुधार गर्न नसक्ने बताउँछन्। उनी भन्छन्, ‘बजेट आइसकेको छ। बजेटको स्वरुप के हो भन्ने कुरा पनि स्पष्ट छ। आकार ठूलो भयो भन्ने कुरा आएको छ। गत वर्ष पनि सरकारले कूल गार्हस्थ उत्पादनको ३७ प्रतिशतको हाराहारीमा बजेट ल्याएको छ।’

यस पटक पनि सरकारले त्योभन्दा कम वा बढी भएर बजेट नल्याएको उनी बताउँछन्। ‘सरकारले लिएको मुलुकको ८ प्रतिशतको आर्थिक वृद्धि र ७ प्रतिशतको मूल्यवृद्धि दुवै त्योभन्दा तलमाथि मौद्रिक नीतिले ल्याउन सक्ने भएन,’ क्षेत्री भन्छन्। सरकारले तय गरेको कुरा राष्ट्र बैंकले परिवर्तन गर्न नसक्ने उनको भनाइ छ।

राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिमा गर्न सक्ने सम्बोधन भनेको आयातमा कडाइ, विदेशी मुद्रा सञ्चिति जोगाउने, व्यापार घाटालाई कम गर्ने रहेकाे र त्यस्ता कुरालाई कसरी सहज बनाउन सकिन्छ भन्ने रहेकाले त्यस्तो खालको मौद्रिक नीति ल्याउन आवश्यक रहेको क्षेत्री बताउँछन्।

मौद्रिक नीतिमा निजी क्षेत्रका अपेक्षा
नेपाल चेम्बर अफ कमर्सका अध्यक्ष राजेन्द्र मल्ल मौद्रिक नीतिमा दुई वटा प्रमुख कुरा समेटिनुपर्ने बताउँछन्। उनी भन्छन, ‘पहिलो कुरा अहिले बैंकले आधार दरमा प्रिमियम जोड्दा कतिसम्म जोड्न पाउँछन् भन्ने निश्चित छैन। जसले गर्दा बैंकले दिने कर्जाको ब्याजदर एकदम महंगो हुन पुगेको छ। यसलाई सुधार गर्नका लागि मौद्रिक नीतिले केही पहल गर्नु आवश्यक छ।’

यसैगरी, तरलता अभावको समस्या समाधान गर्नुपर्ने उनी बताउँछन्। ‘अहिले बैंकिङ क्षेत्रमा देखिएको तरलता अभावले गर्दा निजी क्षेत्रलाई एकदमै ठूलो असर पुगेको छ। त्यसैले मौद्रिक नीतिमा तरलताको समस्या समाधान हने खालको नीति ल्याउन आवश्यक छ।’ उनी भन्छन्।

श्रेष्ठका अनुसार हाल व्यवसायीलाई ब्याज तिर्नका लागि पनि पैसा अभाव छ। क्लोजिङ समयमा व्यापारीले ऋणको ब्याज तिर्न सक्ने अवस्था छैन। यसकारण मौद्रिक नीतिमा ब्याजदर तिर्ने समय थप गरिदिनुपर्ने विषय उल्लेख गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ।

‘व्यवसायी कसरी व्यवसाय जोगाउने भन्ने तनावमा छन्, त्यसकारण मौद्रिक नीति व्यवसायलाई जोगाउन सहयोग पुग्ने खालको हुनुपर्छ,’ उनी भन्छन्।

कसैले गलत तरिकाले पैसाको प्रयोग गरिरहेको छ भने त्यस्तो मानिसलाई कानुनी दायरामा ल्याउनुपर्ने उल्लेख गर्दै अध्यक्ष श्रेष्ठ त्यसमा आफू्हरुको पनि साथ रहने बताउँछन्। ‘तर, अहिले तरलता अभाव लगायतका कुराले मारमा परेका व्यवसायीलाई केही राहत हुने खालको बजेट आउने अपेक्षा छ,’ उनी भन्छन्।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।