युक्रेनमा युद्ध घमासान भएर बारूदले ध्वंश मच्चाइरहेको छ। ‘यूरोभिजन साङ्गीतिक प्रतिस्पर्धा २०२२’ मा युक्रेनले पनि प्रतिनिधित्व गरेर प्रथम पुरस्कार जित्यो। उक्त सहभागितालाई ‘युद्ध साहित्य’ भनेर बुझ्न मन लाग्छ। वीर रसको प्रतिरोध विरूद्धमा श्रृङ्गार रसको हतियार पनि हो। म भने टीभीको स्क्रिनमा फूटबल क्लबहरूबीचका गोल ठोकाठोकभन्दा बढी सङ्गीतका प्रतिस्पर्धा मन पराउँछु।
बारूदको युद्धले तर्साउँछ। तर, मञ्चमा लड्ने योद्धा मन पर्छ। न सबै युद्ध मन पराएर लडिन्छन्, न त बाघ र हरिणबीचको युद्ध टारेर टारिन्छ। मान्छे बाघप्रति टीठ मान्छ र बाघ संरक्षणको अभियान चलाउँछ। तर, बाघ बाँच्न अर्को प्राणीको ज्यान जानु पर्छ। हिंसा तथा अर्को प्राणीको नास पनि मान्छे मन पराउन बाध्य छ।
गोविन्द बेल्बासे
बेलाबखत नाति र मेरोबीचमा पनि युद्ध चल्छ। स्पेसको स्पिकरमा बसेर हात उठाएपछि पालो पर्खिएकै बेला स्कूलबाट फर्किएको हुन्छ ऊ। गार्डेनमा खेल्ने साथी बनाउन मेरो औँला समाउँदै तान्दै गर्छ। मेरो मस्तिष्क मेरो बोल्ने पालो तर्किन्छ भनेर नातिलाई टार्न खोज्छ। कहिले म स्पिकरबाट झरेर उसको खेल्ने साथी बनिदिन्छु। कहिले यता बोल्ने पालो पाएका बखत नातिलाई पर्खाइरहेको हुन्छु।
यस्ता युद्ध हाम्रा दैनिकी हुन्छन्। बारूद युद्ध आवधिक हुन्छ। कहिले छोटो समय लडिन्छ, कहिले वर्षौँ लम्बिन्छ। जित हारमा रोकिन्छ। बारूद त सलाइको काँटीको टुप्पामा पनि हुन्छ। पधेँराबाट फर्किएपछि आमाले गाग्री सधैँ राख्ने ठाउँमै राख्नु हुन्थ्यो। सलाइका काँटीको बारूद कोर्दै अगेनामा आगो सल्काउनु हुन्थ्यो। बुवाले गोठबाट भरेर ल्याएको दुध कराइमा खनाएर भल्काइन्थ्यो।
माघ महिनामा अगेनाको डिलमा बसेर दिदीले स्वस्थानी कथा वाचन गर्नु हुन्थ्यो। हजुरआमा दुई हातका माझी औँलका बीचमा फूल पर्ने गरेर नमस्करको भावमा शिर झुकाएर ‘नमों नमः’ गर्दै हुनुहुन्थ्यो। अनि, त्यो कथा तारकासुरसँगको युद्धबाट सुरू हुन्थ्यो। हाडबाट पहाड, रगतबाट समुन्द्र, मासुबाट माटो बनेको पृथ्वीबारेको अन्धविश्वास मेरो हार्ड ड्राइभमा भरिइरहेको थियो। मेरो सबै जस्तो स्पेश खाली रहेको मेमोरी खै कति एम्बी वा जीबी पो थियो कुन्नि? त्यस्तै डेटाहरू मेमोरीबाट मेरो गिदीका हार्ड डिस्कमा भरिँदै गए। त्यसै गरी रामले रावणलाइ बध गरेको युद्धको कथाले पनि एउटा फोल्डर बनाएर कुनामा थन्कायो। कौरव र पाण्डवहरूको युद्धको विवरण, त्यो युद्ध हुनुको कारण, महाभारतको कथाका रूपमा अर्को फोल्डर बनाएर गीदीको अर्को कुनामा थन्किन पुग्यो।
मोदनाथ प्रश्रीतले लेखेको ‘मनोहरादेखि मानवसम्म’ भन्ने पुस्तक पढेपछि गिदीभित्रको युद्धको स्वरूप परिवर्तन भयो। विज्ञान सरले व्याख्या गरेको डार्बिनको विकासवादले ‘स्वस्थानी कथा’ले ओगटेको अन्धविश्वास फोल्डर डिलिट गर्न हम्मे हम्मे पर्यो।
म ६ वर्षको हुँदा ठूला पधेँरामाथिको कोलमा भूत देखेँ। भूत हुँदैन भन्छन्न् कोही। म भने ‘आफैंले देखेको छु तैँले भनेर हुन्छ!’ भनेर जोरका तोर गर्ने गर्थेँ। उमेरले सिकाएर होला त्यस्तो जोरका तोर हुने वाक युद्धमा संयमित हुन अलिअलि सिकेको छु। तर, कहिलेकाहीँ ब्लड प्रेसरले पारा चढाउँछ र त्यस्ता वाकयुद्ध त कति चल्छन् कति!
हुँदाहुँदा भूतबारे अनेकखन्ड पढेँ। प्रोफेसरहरूका लेक्चर सुनेँ। विभिन्न चलचित्र हेरेँ। त्यसपछि आफैँले देखेको भूत हुँदैहुँदैन भन्ने विश्वासको लडाइ जितेँ।
उहिले ‘भूत हुन्न’ भन्नेहरूसँग ‘भूत हुन्छ’ भनेर आफ्नो तर्क माथि पार्ने हठ ओकल्ने गर्थेँ। हिजोआज भूत हुँदैन भन्ने तर्क जित्न हठ गर्ने गर्छु। भूत हुन्छ कि हुँदैन भन्ने गिदीभित्रको युद्धले सेतो झण्डा देखाएर शान्ति कायम गरेको छ। र, विश्वस्त भएको छु, भूत हुँदै हुँदैन।
उति बेला मेरो गिदीको हार्ड डिस्क पूरै खाली थियो। छन त अपरेटिङ सिस्टमका केही डेटा पहिलेदेखि थिए होलान्, तर खाली नै भन्दा हुन्छ। दिदीहरूले सुनाएका भूतका कथाहरू एउटा फोल्डरमा भरिँदा स्वस्थानीको कथा पनि रेकर्ड भएको थिएन। पधेँरामा सिद्ध भूत छन् भनेर सुन्तली दिदीले सुनाउनु भएको थियो। कतिपय भूत आक्रामक भए पनि कतिपय सोझा हुने बताउनुहुन्थ्यो। सिद्ध भूतमा पनि भलाद्मी आचरण हुन्छ भन्नु हुन्थ्यो। अनि सेता कपडा लगाएका अग्ला हुन्छन् भनेर राति ‘सुताउने कथा’ सुनाउनु भएको थियो।
सानै उमेरदेखि मलाई हिन्दी सिनेमा हेर्ने लत पनि बसेको छ अलिअलि। कतिपय भूतका कथा भएको फिल्म हेर्दा पनि रमाइलै लाग्छ। त्यही क्रममा ‘लगेरहो मुन्ना भाइ’ हेरेँ। त्यो फिल्ममा नायक सञ्जय दत्तले सन् १९४८ मै मरिसकेका महात्मा गान्धीलाई ६० वर्षपछि देख्ने गरेको प्रसङ्ग छ। एक प्रकारले भन्ने हो भने गान्धीको भूत देख्थे भन्न पर्ला। रेडियोमा श्रोताले सोधेको प्रश्नको उत्तर गान्धीले नायकलाई सिकाउँछन्। फिल्मको अन्त्यतिर एउटा प्रश्नको उत्तर दिन गान्धी आउँदैनन्। नायकले गान्धीले दिएका ज्ञानको निकै अध्ययन गरेका कारण सबै कुराको उत्तर गान्धीले दिएको रहस्य चिकित्सकले बताउँछन्। नायकले पढेका किताबमा नलेखिएको विषयको प्रश्न दिन गान्धी नदेखिनु नायकको गिदीको मेमोरी हार्ड डिस्कमा रेकर्ड नभएकोले रहेछ भन्ने सन्देश बुझेँ मैले।
त्यसपछि मैले देखेको सिद्ध भूत विषयको गिदीभित्र वर्षौ चलेको युद्ध पनि रोकियो। त्यो भूत मैले साँझमा देखेको थिएँ। ठ्याक्कै दिदीले पधेँराको भूतको विवरण सुनाएजस्तै भूत देखेको थिएँ।
त्यस दिन, स्कूलबाट फर्किएर घरमा पुग्दा आमालाई नदेखेपछि दिदीलाई सोधेँ। दिदीले आमा तेल पेल्न जानु भएको बताउनुभयो। मलाई थाहा भएको तेल पेल्ने काठको कोल त्यही पँधेरानिर थियो। म अरू केही नभनी आमालाइ भेट्न कोलमा गएँ। तर, त्यो कोलमा राम्रोसँग तोरी नपेलिने तथा तेल कम निस्कने हुनाले आमाहरू अलि टाढको कोलमा जानु भएको रहेछ।
जाडो महिना भएकोले दिन छोटा थिए। पहेँली घाममा बारीको डिलै डिलको गोरेटो मोडिएर कोल देखिने ठाउँमा आमाहरू कोही नभएर सुनसान देखेँ। त्यो कालो भएको कोलको तेर्सो काठ र बीचको मुढे भागको शून्यताबीच मेरो गिदीको फोल्डर खुलेछ। दिदीले सुनाएको सिद्ध भूतको फोल्डरको फाइल खुलेकोले मेरा आँखाले त्यही इमेज फाइल देखेको भ्रम भयो। वास्तवमा मेरा आँखाले हैन दिमागले मात्र त्यो दृष्य देखेको थियो।
जब मेरो गिदीको भूत युद्ध सकियो, त्यसपछि अँध्यारोमा भूतले छल्ने डरले सताउन पनि छाड्यो। भूत देख्नै छाडेँ। पहिला पहिला त यति डर लाग्थ्यो कि, सबै जना तल्लो तलामा बसेको समयमा माथि कोठामा पुगेर बिजुलीको स्वीच थिचेर उज्यालो नपार्दासम्म कुन भूतले छल्छ अब भन्ने डर लाग्थ्यो।
अधिवक्ता बेल्बासे बेलायतमा बसोबास गर्छन्।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
