सेन्टर फर साउथ एसियन स्टडिजका निर्देशक डा. निश्चलनाथ पाण्डे भू–राजनीति र कूटनीतिक मामिलाका ज्ञाता हुन्। उनी परराष्ट्र मामिला र भू–राजनीतिबारे त अध्ययन गर्छन् नै विभिन्न साहित्यिक कृति र गैरआख्यानहरू पनि उनको रोजाइमा पर्ने गरेका छन्। उनी पाण्डेसँग नेपाल लाइभका लागि ईश्वर बरालले गरेको पुस्तकवार्ताः
तपाईं अहिले कुन पुस्तक पढिरहनु भएको छ?
अहिले म कृस्चियान एस्ले र मेघा शर्माद्वारा सम्पादित ‘एक्सेलेरेटिङ प्रोग्रेस एन्ड इक्विटी इन एजुकेसन’ भन्ने पुस्तक पढिरहेको छु। कोभिड महामारीका कारण एसिया महादेशभरि विद्यार्थीले स्कुल जान मात्र होइन पढ्नै पनि पाएनन्। अनलाइन पढाइको आफ्नै समस्या रहेछ। डाटाको चर्को मूल्य, कमजोर इन्टरनेट सिग्नल र साथीभाइ भेट्न नपाइने अनौठो अनुभव उनीहरूले गरे। यसको शारीरिक, मानसिक प्रभाव भविष्यमा देखिने छ। यो पुस्तक सिङ्गापुरस्थित कोनराड अडनौर स्टिफ्टुङ्गले प्रकाशित गरेको हो।
तपाईं विचारमा पढ्नैपर्ने पुस्तक कुन हो?
बीपीको ‘जेल जर्नल’ सबैले पढ्नै पर्छ जस्तो लाग्छ। त्यसमा राजनीति, कूटनीति, वैराग्य, आशा, भरोशा र तिक्तता सबै पाइन्छ। तत्कालीन परिवेशको डायरी भए पनि बीपीले अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिहरूबाट पाएको धोका राम्ररी अध्ययन गर्नु भावी पुस्ताका राजनितिज्ञलाई राम्रो हुन्छ।
पुस्तक प्रायः कुन समयमा पढ्नुहुन्छ?
काम विशेषले धेरैजसो बाहिर गइरहेको हुन्छु। आकाशमा उडिरहेको हुन्छु। विमानमै पुस्तक पढ्ने मेरो बानी छ। घरमा हुँदा भने प्रायः राति पढ्छु।
बाल्यकालमा पढेको कुनै पुस्तक फेरि दोहोर्याएर पढ्नुभएको छ?
स्कुलमा सेक्स्पियरका कतिपय नाटक र कविता पढ्नै पर्ने हुन्थ्यो। टोल्स्ट्यायदेखि रवीन्द्रनाथ टैगोरका कृति स्कुलमै पढेको हो। टैगोरको ‘काबुलीवाला’ र टोल्स्ट्यायको कथा ‘हाउ मच ल्यान्ड डज अ म्यान निड’ अहिलेसम्म सान्दर्भिक छन्। यी पुस्तक दोहोर्याएर पढेको छु।
तपाईं परराष्ट्र मामिलाको ज्ञाता हुनुहुन्छ। हामीले हाम्रो परराष्ट्र मामिलाबारे बुझ्न पढ्नै पर्ने पुस्तक कुन–कुन हुन्?
पररास्ट्र मामिलामा रुची राख्ने विद्यार्थीले केही किताब पढ्नै पर्छ। जस्तो, पल केनेडीको ‘प्रिपेरिङ फर द ट्वान्टीफस्ट सेन्चुरी’, मदनजित सिंहको ‘कल्चर अफ द सेपुल्कर’ रमेशनाथ पाण्डेको ‘क्रान्ति र प्रतिक्रान्ति’, माइकल निकोल्सनको ‘इन्टरनेशनल रिलेसन्स’ हन्टिङ्टनको ‘द थर्ड वेभ’ पढ्नुपर्ने पुस्तक हुन्।
तपाईं कस्ता खालका पुस्तक छनोट गर्नुहुन्छ?
आफ्नो विषयअनुसारको पुस्तक छनोट हुँदोरहेछ। मेरै संस्था दक्षिण एशियाली अध्ययन केन्द्रले प्रत्येक वर्ष केही पुस्तक निकाल्छ। गत वर्ष हामीले कोभिड महामारीमा परेको प्रभावबारे अध्ययन गरेर एउटा गहकिलो पुस्तक निकालेका थियौँ। वेबसाइटबाटै डाउनलोड गरेर यसलाई पढ्न सकिन्छ।
नेपालबारे विदेशीले लेखेको पररास्ट्र मामिल र नेपालको राजनीतिबारेका पुस्तक त बजारमा आउने बित्तिकै किन्छु। रन्जित रेको ‘काठमान्डू डिलेमा’ पुस्तक दिल्ली जाँदा किनिसकेको थिएँ। त्यस्तै, भारतका पूर्वप्रमुख निर्वाचन आयुक्त नवीन चावालाको ‘एभ्री भोट काउन्ट्स’ पुस्तक राम्रो छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
