काठमाडौं– न्याय परिषद्को फागुन २६ गतेको बैठकले सर्वोच्च अदालतका मुख्य रजिष्ट्रार लालबहादुर कुँवरलाई उच्च अदालत पाटनको न्यायाधीशमा सिफारिश गरेको थियो। तर, महिना दिन पुग्न लाग्दा पनि निर्णय कार्यान्वयन नगरेपछि न्याय परिषद् अध्यक्षसमेत रहेका कामु प्रधानन्यायाधीश दीपककुमार कार्कीले कुँवरलाई शुक्रबार पाटन उच्च अदालतमा हाजिर हुन निर्देशन दिएका छन्।
यसअघि कुँवरले आफू न्यायाधीश भएर नजाने बताएका थिए। उनले प्रधानन्यायाधीश कार्कीलाई निवेदन नै दिएर न्यायाधीश भएर जान अस्वीकार गरेको जानकारी दिएका थिए। तर, प्रधानन्यायाधीश कार्की निकट रहेका सर्वोच्चका एक न्यायाधीशका अनुसार अब तीन दिनभित्र उच्च अदालत हाजिर हुन नगए कुँवरमाथि परिषद्ले कारबाही थाल्ने तयारी गरेको छ। कुँवरले निलम्बनमा रहेका प्रधानन्यायाधीश चोलेन्द्रशमशेर राणाको उक्साहटमा आफूलाई अटेर गरेको कामु प्रधानन्यायाधीश कार्कीको बुझाइ रहको ती न्यायाधीशले बताए।
‘कामु प्रधानन्यायाधीशले न्याय परिषद्को निर्णय कार्यान्वयन गर्नैपर्छ, उहाँ बाध्य हुनुहुन्छ,’ ती न्यायाधीशले भने, ‘परिषद्को अध्यक्षको रुपमा उहाँले गरेको निर्णय सर्वोच्चकै मुख्य रजिष्ट्रारले टेर्दैन भने देशभरका न्यायाधीश र कर्मचारीले कसरी र किन टेर्ने भन्ने प्रश्न उठ्छ। त्यसैले उहाँ कारबाही थाल्ने मुडमा हुनुहुन्छ।’
कुँवर भने विगतमा मुख्य रजिष्ट्रारहरू उच्च अदालतको मुख्य न्यायाधीशमा सिफारिस हुने गरेकोमा आफूलाई अपमान गर्नकै लागि न्यायाधीशमा सिफारिस गरिएको भन्दै असन्तुष्ट बनेका हुन्। तर, कार्कीले आफू मुख्य रजिष्ट्रार पद न्यायाधीशको लिस्नो बनाउने पक्षमा नभएको बताउने गरेका छन्। ‘विगतमा को–को मुख्य रजिष्ट्रार उच्चको मुख्य न्यायाधीश हुनुभयो, त्यसमा मेरो असहमति थियो। आज पनि छ,’ कार्कीको भनाइ उधृत गर्दै सर्वोच्चका ती न्यायाधीशले भने, ‘चोलेन्द्रशमशेर राणाले नृपध्वज निरौलालाई सिफारिस गर्दा पनि मैले नोट अफ डिसेन्ट लेखेको हुँ।’
आफू पाँच महिना सर्वोच्चमा कामु रहँदा अदालतलाई सही विधि र थितिमा हिँडाउन मात्र खोजेको र त्यसमा मुख्य रजिष्ट्रार कुँवर बाधक देखिएको कार्कीले आफू निकट न्यायाधीशहरुसँग गुनासो गर्ने गरेका छन्। निलम्बनमा रहेका प्रधानन्यायाधीश राणाले बसालेको विकृति र बेथितिलाई छानबिन गर्न र त्यसमा संलग्नहरुलाई कारबाही गर्न पनि मुख्य रजिष्ट्रार कुँवर सर्वोच्चबाट हटाउनु परेको कार्कीले बताउने गरेका छन्।
किन कुँवरले कामु प्रधानन्यायाधीशको निर्णय अस्वीकार गरे?
खटाएको ठाउँमा जान लिखित निर्देशन दिएपछि कार्की र कुँवरबीचको टसल झन् बढ्ने देखिन्छ। कुँवरले प्रधानन्यायाधीशलाई दिएको निवेदनमा मुख्य न्यायाधीश पाए जान तयार रहेको बताएका छन्।
‘मुख्य न्यायाधीश पाए जाने नत्र नजाने मुख्य रजिष्ट्रारको अडान नै गलत छ,’ सर्वोच्चका अर्का एक न्यायाधीशले भने, ‘मागेकै पदमा नियुक्ति गर्ने र सर्वोच्च अदालत आएर प्रधानन्यायाधीश हुने सोच राखेर कसैको पनि नियुक्ति हुन सक्दैन। यसले न्याय प्राणाली ध्वस्त हुन्छ।’
यो मामिला निलम्बित प्रधानन्यायाधीश राणासँग पनि जोडिन्छ। गएको कात्तिक ८ गतेदेखि प्रधानन्यायाधीश राणाविरुद्ध सर्वोच्चका सबै न्यायाधीशले आन्दोलन शुरु गरेका थिए। तर, राणालाई सर्वोच्चका मुख्य रजिष्ट्रार र केही कर्मचारीले साथ दिएका थिए। प्रमुख प्रतिपक्षी नेकपा एमालेले पनि साथ दिएको थियो। जसकारण सर्वोच्चमा प्रधानन्यायाधीश र न्यायाधीशहरूको टसल बढ्दै गयो। न्यायाधीशहरूले करिब ४० दिन आन्दोलन गरे। राणा ‘बदनाम’ भएर पनि सर्वोच्च धाइरहे। उनले आफू एक्लैको इजलासबाट सुनुवाइसमेत गरे।
आफू कोरोना संक्रमित भएर सशस्त्रको अस्पताल भर्ना हुँदासमेत त्यहीँबाट सर्वोच्च अदालत चलाए। अस्पतालमा भर्ना हुँदा राणाले अघिल्लो दिन नै भोलिपल्टको मुद्दाका पेशीसमेत तोके। यसबाट सर्वोच्चका न्यायाधीशहरु झन् चिढिए । राणाले विगतमा पनि आफूले भनेको मान्ने न्यायाधीशको इजलासमा पेशी तोकेर ठूला आर्थिक चलखेलका मुद्दामा सेटिङ गरेको आरोप लाग्ने गरेको छ।
यी सबै सेटिङमा सर्वोच्चका कतिपय कर्मचारीको साथ भएको अन्य न्यायाधीशले आरोप लगाउने गरेका छन्। त्यही कारण राणाले कुँवरलाई भावी प्रधानन्यायाधीशका रूपमा अगाडि बढाउन मुख्य रजिष्ट्रार बनाउँदै उच्च अदालतको मुख्य न्यायाधीश बनाउने बाटो खोलेको बताइन्छ। ‘आफू अप्ठ्यारो अवस्थामा सहज हुन तथा सर्वोच्च अदालत र जिल्ला अदालत भक्तपुरको भवनको ठेक्कामा भ्रष्टाचार गर्न कुँवरलाई पालो मिचेर मुख्य रजिष्ट्रार बनाइएको थियो,’ सर्वोच्च स्रोतले भन्यो, ‘राणाले कुँवरलाई मुख्य न्यायाधीश हुँदै नृपध्वजपछि प्रधानन्यायाधीशमा ल्याउने नियतका साथ काम गरेका थिए।’
सर्वोच्च अदालतको प्रशासनिक संरचनाको प्रमुख नै मुख्य रजिष्ट्रार हुन्छ। निलम्बित प्रधानन्यायाधीशले नियुक्त गरेको मुख्य रजिष्ट्रार भएका कारण काम गर्न नसकिने ठानेर कार्कीले कुँवरलाई उच्च अदालतको न्यायाधीशमा सिफारिस गरेका हुन्। तर, न्यायाधीशमा नियुक्ति लिन अस्वीकार गरेर कुँवरले कार्कीलाई चुनौती दिएपछि सर्वोच्च नयाँ विवादमा फसेको हो।
खटाएको ठाउँमा जाने निर्देशन कुँवरले पालना गर्लान्?
कार्कीले तीन दिनभित्र खटाएको स्थानमा हाजिर हुन लिखित निर्देशन दिएपछि कुँवर त्यहाँ हाजिर हुन्छन् वा हुँदैनन् टुंगो लागेको छैन। न्याय परिषद्को निर्णय पछि असन्तुष्ट बनेका कुँवर सुरूमा बिदामा बसेका थिए। तर, केही दिनअघि उनी सर्वोच्चमा हाजिर भएर काम गरिरहेका छन्। उनी आफूलाई मुख्य न्यायाधीश नबनाए सर्वोच्च नछाड्ने अडानमा छन्। यसअघिका मुख्य रजिष्ट्रारहरू नहकुल सुवेदी र नृपध्वज निरौला उच्च अदालतको मुख्य न्यायाधीशमा नियुक्त भएका थिए भने राजनप्रसाद भट्टराई न्यायाधीश भएका थिए।
‘उहाँ उच्च अदालतको मुख्य न्यायाधीशका रूपमा जहाँ सिफारिस भए पनि जान खोजिरहनुभएको छ। तर, न्यायाधीशमा सिफारिस गर्ने निर्णयमा असन्तुष्ट हुनुहुन्छ,’ कुँवर निकट एक कर्मचारी भन्छन्, ‘बरु मुख्य रजिष्ट्रारमा नै बस्ने, तर न्यायाधीशमा नजाने भन्ने नै हो उहाँको अडान।’ ती कर्मचारीका अनुसार कुँवरले आफूमाथि प्रतिशोध साँध्ने काम गरिएको बताउने गरेका छन्।
भवनको अनियमितता छानविन गर्न मुख्य रजिष्ट्रार बाधक!
कामु प्रधानन्यायाधीश कार्कीले केही दिनअघि आफू निकट न्यायाधीशहरुसँग सर्वोच्चको अवस्थाबारे छलफल गरेका थिए। उक्त छलफलामा सर्वोच्च र भक्तपुर जिल्ला अदालतको भवन निर्माणमा भएको अनियमितता पनि छानबिन गर्नुपर्ने कार्कीले बताएका थिए। तर, उक्त छानबिनका लागि मुख्य रजिष्ट्रार कुँपर वाधक हुने उनको बुझाइ छ।
कुँवरले उक्त समयमा प्रशासनको नेतृत्व गरेर राणालाई अनियमिततामा साथ दिएको कार्कीले बताउने गरेका छन्। जसविरुद्ध छानबिन गर्ने हो उसैलाई सर्वोच्च अदालतको प्रशासनको नेतृत्वमा राख्न नसकिने उनको तर्क छ। ‘जसको बारेमा छानबिन गर्ने हो उसैलाई राखेर म कसरी काम गर्नसक्छु? म वहाँसँगै कामै गर्न सक्दिन,’ कार्कीको भनाई उधृत गर्दै एक न्यायाधीशले भने।
कुँवरलाई मुख्य रजिष्ट्रार बनाउँदा पनि वरीयता मिचिएको कार्की पक्षको तर्क छ। त्यति बेला नारायण पन्थी, नारायण रेग्मी, भीम श्रेष्ठजस्ता केही व्यक्तिमाथि ‘अन्याय’ भएको उनको बुझाइ छ। त्यस्तै न्याय परिषद् सदस्य रहेका देबेन्द्र ढकाल, सरकारी वकिल समूहमा रहेका पदमप्रसाद पाण्डे र विश्वराज कोइरालामाथि पनि ‘अन्याय’ गरिएको कार्कीले बताउने गरेका छन्। अहिले कुँवरलाई मुख्य न्यायाधीश बनाउँदा पनि लामो समय न्यायाधीशको रुपमा काम गरेका न्यायाधीशमाथि अन्याय हुने कार्कीको तर्क छ।
सर्वोच्चकै अन्य न्यायाधीश कुँवरको पक्षमा
सर्वोच्चकै अन्य न्यायाधीश भने कुँवरलाई उच्च अदालतको न्यायाधीश मात्र सिफारिश गर्ने कामु प्रधानन्यायाधीश कार्कीको निर्णयप्रति असन्तुष्ट छन्। उनीहरूले यो विषयमा कार्कीसँग पनि असहमति राखेको स्रोतले बताएको छ। कुँवरले उच्च अदालतको न्यायाधीश बन्न अस्वीकार गरे मुख्य रजिष्ट्रारमै थमौति गर्नुपर्ने ती न्यायाधीशहरूले कार्कीसँग बताएका छन्।
तर, कामु प्रधानन्यायाधीश कार्की भने कुँवरले परिषद्को निर्णय मान्नै पर्ने बताउने गरेका छन्। जसकारण कुँवरको विषयलाई लिएर सर्वोच्च अदालतका न्यायाधीशबीच नै मतभेद देखिएको छ। ‘कुँवरलाई मुख्य रजिष्ट्रारमा नै थमौति गर्नुपर्छ भनेर एकथरी न्यायाधीश साथीहरुको भनाइ छ,’ सर्वोच्चका एक न्यायाधीशले भने, ‘यही कारणले निर्णय कार्यान्वयनमा नआउँदा उहाँ (कामु प्रधानन्यायाधीश) लाई अप्ठ्यारो भएको छ।’
कामु प्रधानन्यायाधीश कार्की मुख्य रजिष्ट्रार आफ्नो अनुकूल नभए छोटो समय भए पनि काम गर्न नसकिने आफू निकटसँग बताउने गरेका छन्। ‘प्रधानन्यायाधीशको फेबरको मान्छे मुख्य रजिष्ट्रार भएन र सहयोग गरेन भने त कसरी काम गर्न सकिन्छ?’ कामु प्रधानन्यायाधीशले आफू निकटका सँग भन्ने गरेका छन्।
लिखित रुपमा दिइएको निर्देशन पनि कुँवरले अटेरी गरे छानबिनका लागि निलम्बन गर्नेसम्मको ‘मुड’मा कार्की छन्। खासगरी सर्वोच्चमा विगतमा पनि राणासँग नजिक देखिएका र केही मुद्दामा नाम नै जोडिएका न्यायाधीशहरुले कुँवरको पक्षमा लबिङ गरेको एक न्यायाधीशले बताए।
‘अहिले नाम नै नलिउँ, तर वहाँहरुले विगतमा पनि राणाका विषयमा नरम हुनुपर्ने कुरा गर्नु भएको थियो, अहिले कुँवरलाई मुख्य बनाइदिउँ न त भन्नु भएको छ। तर, यो सम्भव छैन भनेर कामु प्रधानन्यायाधीशले जवाफ दिनु भएको छ,’ ती न्यायाधीशले भने। अहिले देखिएको विवाद गुट कै रुपमा नरहेको, तर न्यायाधीशहरु दुई पक्षमा बाँडिएको सर्वोच्च स्रोतले दाबी गरेको छ।
स्रोतका अनुसार कामु प्रधानन्यायाधीश कार्की यो विवाद लामो समयसम्म लम्ब्याउने पक्षमा छैनन्। स्रोतले भन्यो, ‘तीन दिनभित्र मुख्य रजिष्ट्रारले निर्देशन मान्नु भएन भने उहाँ निलम्बित हुने निश्चित छ।’
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
