काठमाडौं– नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (एमाले)मा दुई ध्रुव जस्तै बनेका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र वरिष्ठ नेता माधवकुमार नेपालबीच संवाद हुने सोमबारको खबर नै धेरैका लागि ‘सरप्राइज’ थियो। उनीहरुको संवाद्स्थलमा सञ्चारकर्मीको उपस्थिति परराष्ट्रमन्त्री तथा एमालेका सचिव प्रदीप ज्ञवालीका लागि समेत ‘सरप्राइज’ बन्यो। उनले त्यो उपस्थितिमाथि ठट्यौलो टिप्पणी गरे, ‘शान्तिवार्ता भएजस्तै महत्व दिएर उपस्थित हुनुभएको रहेछ!’
तत्कालीन नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा)को आन्तरिक रस्साकस्सीले झण्डै दुई वर्षदेखि अशान्त बनिरहेको नेपाली राजनीतिका लागि एमालेका दुई नेताको वार्ता ‘शान्तिवार्ता’ भन्दा कम थिएन।
तर, वार्ता सफल भएन। आफैं मिल्न नसकेका एमालेका नेताहरु परिस्थितिले सिर्जना गरेको ‘मिलन’को समेत उपयोग गर्न चुकेका छन्। त्यसैले नेपाली राजनीतिको अशान्ति अझै लम्बिने देखिन्छ।
पुस ५ पछि फरक पार्टी बनाउन हिँडिरहेका एमालेका अध्यक्ष ओली र वरिष्ठ नेता नेपाललाई फागुन २३ गते सर्वोच्च अदालतले एउटै पार्टीमा पुर्याएको थियो। एमाले र माओवादी केन्द्रको एकतालाई अदालतले ‘गैरकानुनी’ करार गरेपछि नेता नेपाल ‘पार्टीभित्रै संघर्ष’ गर्ने भन्दै फर्किए तर ‘भित्रिन’ पाएनन्।
फागुन २८ गते प्रधानमन्त्री ओलीले एकलौटी निर्णय गरेर एमालेको ढोका नेपाल पक्षका लागि खुला नरहेको सन्देश दिए। नेपाल पक्षले पनि ‘अपमान’ सहेर एमालेमै रहने भन्दा पार्टी ‘पुनर्गठन’ गरेर अघि बढ्ने नीति लियो। त्यसका लागि मैदान बनाउन चैत ४ र ५ गते देशभरका कार्यकर्ताको भेला काठमाडौंमा गर्ने घोषणा गर्यो। जुन ओलीको क्रिया बराबर नेपालको प्रतिक्रिया थियो।
वार्ताको वातावरण बनाउने त्यो फोन
आफ्ना कदमको अनपेक्षित प्रतिक्रियाले प्रधानमन्त्री ओलीलाई झस्कायो। त्यसको अघिल्लै दिन ओली पक्षले ‘चियापान’ले काउन्टर दिने नीति लिएको थियो। त्यहीअनुसार सवै केन्द्रीय सदस्यलाई निम्तो दिइयो। यही क्रममा नेपाल पक्षमा रहेका तर ‘आफ्नो पक्षमा रहिदिएको भए हुने’ भन्ने लागेको दोस्रो तहका नेतालाई ओली पक्षका तर्फबाट ‘निम्तो फोन’ गयो।
त्यो फोन उपमहासचिव विष्णु पौडेलको थियो, फोन गरिने व्यक्ति थिए सुरेन्द्र पाण्डे। उनले नेपाल पक्षमा रहेका ती नेतासँग फोन संवाद गर्ने क्रममा भने, ‘निर्णयमा फरक मत भएपनि केही फरक पर्दैन, चियापानमा आउनुहोला।’ ती नेताले सुझाए, ‘हामी ओली कमरेडले गरेको चियापानमा आउन मिल्दैन। आउने वातावरण बनाउने उहाँले नै हो। प्रधानामन्त्री ओलीले वरिष्ठ नेताद्वय झलनाथ खनाल र माधव नेपाललाई घरमै पुगेर हुन्छ कि कसरी हुन्छ, मनाउनुपर्छ।’
त्यसपछि पौडेलले वरिष्ठ नेता नेपाल र खनाल दुवैलाई फोन गरे। खनालको उठेन। नेपालले चियापानलाई सोझै अस्वीकार गरिदिए। बेलुकीपख वरिष्ठ नेता नेपाललाई प्रधानमन्त्री ओलीको फोन आयो। फागुन २३ गते जन्मदिनको शुभकामना दिन ओलीले फोन गरेका थिए। त्यसपछि एकैपल्ट आइतबार बेलुकी उनको फोन आएको थियो।
नेपालनिकट एक नेताका अनुसार ओली–नेपाल संवादको सारांश यस्तो थियोः
प्रधानमन्त्री ओलीः तपाईं पर्सीको चियापान कार्यक्रममा बालुवाटार आउनुपर्यो।
नेपाल : हामी चियापानमा सहभागी हुँदैनौं। तपाईंले गर्ने कुनै पनि गतिविधिमा हाम्रो सहमति छैन।
प्रधानमन्त्री ओलीः भोलि तपाईं र म छुट्टै भेटौं।
नेपाल : एक्ला–एक्लै हुँदैन। साथीहरु पनि राखेर कुरा गर्न केही समस्या छैन।
प्रधानमन्त्री ओली : साथीहरुसँगै राखेर पनि हुन्छ। बालुवाटारमा भेटौं । बालुवाटारबाट म निस्किन्नँ।
नेपाल : बालुवाटारमा म आउँदिनँ, भेट्ने नै हो भने धुम्बाराहीमा भेटौं। त्यहीँ छलफल गरौं।
सुरुमा बालुवाटारबाट निस्किन नमानेका ओली नेपालको अड्डीपछि धुम्बाराहीमा भेट्न राजी भए र बैठक समय सोमबार बिहान ११ बजे तय भयो।
मीठो सुरुआत, टर्रो अन्त्य
यो भेटमा नेपाल पक्षले प्रधानमन्त्री ओलीमा गल्तीको ‘रियलाइजेशन’को अपेक्षा गरेको थियो। त्यसैले बैठक सुरु हुनेवित्तिकै नेपाल पक्षका नेताहरुले प्रधानमन्त्री ओलीसँग भने, ‘बोलाउनु भएको तपाईंले हो। सुरुमा तपाईंकै कुरा सुनौं। त्यसपछि हाम्रा कुरा राखौंला।’
प्रधानमन्त्री ओलीले बोल्ने क्रममा अदालतले फेरि एकै ठाउँमा ल्याएकाले मिलेर जानुको विकल्प नभएको बताएका थिए। बाम एकता पनि समयक्रममा अघि बढाउँदै लैजानुपर्ने बताउँदै नमिलेका बिषयमा मिलाएर नेकपा एमालेलाई सुदृढ बनाउन लाग्नुपर्ने उनले बताए। बैठकमा सहभागी एक नेताका अनुसार उनको भनाइ थियो, ‘अहिलेसम्म भएका तीतामीठा भुलेर नयाँ ढंगले अगाडि बढौं।’
प्रधानमन्त्री ओलीले नेपाल पक्षले बोलाएको चैत ४ र ५ गतेको भेला स्थगित गरेर थप संवादको वातावरण बनाउनुपर्ने कुरामा समेत जोड दिए।
आफ्ना कुरा मिलाएर भन्न सिपालु ओलीको सुरुआती प्रस्तुति नेता नेपालको प्रतिक्रिया जस्तै ‘गुलियो र मीठो’ थियो। त्यसपछि वरिष्ठ नेता नेपालले आफ्ना कुरा राखे। त्यसक्रममा उनले भने, ‘हामी अब २०७५ साल जेठ २ गतेको अवस्थामा पुगेका छौं। त्यहीँबाट सुरु गरौं। त्यसपछि नमिलेका विषयमा मिलाउँदै जान सकिन्छ।’
नेता नेपालले फागुन २८ गते ओली पक्षले गरेको निर्णय खारेज हुनुपर्ने र त्यसलाई बैठकको गणनामा राख्न नहुने अडान राखेका थिए। नेपालका तर्फबाट बोल्ने नेताहरुले त्यसलाई अझ स्पष्ट पार्दै भने, ‘२०७५ जेठ २ अघि हामी पार्टीको नवौं केन्द्रीय समिति बैठक बसेका थियौं। अब आउने बैठकलाई दशौं बनाऔं। त्यो हामीलाई खबर नै नगरी बसिएको बैठक अवैधानिक हो।’
यहीबीचमा एमाले महासचिव ईश्वर पोखरेलले छोटो भनाइ राखे। उनको भनाइ थियो, ‘फागुन २८ गतेको बैठक त बैठक नै हो। बरु त्यहाँ रहेका असहमति अर्को केन्द्रीय कमिटी बैठकमा लैजाउँ।’
यसमा प्रधानमन्त्री ओलीको थप भनाइ थियो, ‘त्यसले गरेका निर्णय खारेज नै हुन सक्दैनन्।’
नेपाल पक्षका नेताहरुले एकीकरणदेखि आगामी बैठकसम्मको समयलाई ‘शून्य समय’ ठानेर अघि बढाउन जोड दिए।
प्रधानमन्त्री ओलीले ठाडै इन्कार गरे। नेपाल पक्षबाट पनि चैत ४ र ५ गते बोलाइएको भेला नरोक्ने जवाफ आयो। माहोल वरिष्ठ नेता नेपालले दिएको प्रतिक्रिया जस्तै ‘टर्रो’ बन्यो।
फेरि वार्ता गर्ने वा नगर्ने, कहिले गर्ने जस्ता विषयमा समेत प्रवेश गर्न नपाइ बैठकको समापन भयो।
बैठकबाट निस्किदै गर्दा प्रधानमन्त्री ओलीले ‘वार्ता सकारात्मक’ भएको बताए। तर, नेपाल पक्षका नेताहरुले त्यसको खण्डन गर्दै अपेक्षा अनुसार संवाद अघि नबढेको उल्लेख गरे। साथै वार्ताले आफू पक्षीय नेताकार्यकर्तामा भ्रम सिर्जना गर्न सक्ने ठानेर केन्द्रीय कमिटीका सदस्य र सांसदहरुको आकस्मिक भेला बोलाए। त्यहाँ मिल्ने सारसंकेत नदेखिएको स्पष्ट पार्दै भेलाको तयारीमा जुट्न आव्हान गरे।
संवादसँग जोडिएका ओलीका दुई रणनीति
एमालेमै फर्किने घोषणा गरेका नेता नेपाललाई पेलेर अघि बढ्ने नीति लिएका प्रधानमन्त्री ओली एकाएक संवादका लागि तयार हुनुमा नेपाल पक्षले दुई रणनीति देखेको छ। पहिलो, प्रधानमन्त्री तथा अध्यक्ष ओलीको एकलौटी निर्णयविरुद्ध ओर्लिएको नेपाल पक्षलाई रोक्नु। दोस्रो, आफूले पहल गर्दागर्दै नेपाल पक्ष विभाजनतर्फ लागेको एमाले कार्यकर्तामा सन्देश प्रवाह गर्नु।
प्रधानमन्त्री ओली एकलौटी रुपमा अघि बढेपछि नेपाल पक्षले आगामी ४ र ५ गते देशभरिका कार्यकताको काठमाडौंमा भेला गर्ने तयारी गरेको छ। उक्त भेलालाई नेपाल पक्षले आगामी कार्यदिशा तय गर्ने रणनीतिक जमघट बनाउने तयारी गरेको छ। अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री ओलीका कारण एमाले कहाँ पुग्यो ? भन्ने जानकारी तल्लो तहमा पुर्याउन यसलाई उपयोग गरिनेछ।
ओलीसँग एकसाथ हिँड्न नसकिने मनस्थितिमा पुगेको यो पक्षको केन्द्रीय नेतृत्वले तल्लो तहका नेताहरुसँग ‘पार्टी पुनर्गठन’ गर्ने बेला आएको भन्दै विभाजनको अनुमति लिनेछ। यसले गर्दा भोलि अर्कै पार्टी निर्माण गर्दा पनि शिर्ष नेताहरुले आफूसँग नसोधेको भन्न पाउने छैनन्। एमाले माथिदेखि तलसम्मै दुई चिरा हुनेछ।
प्रधानमन्त्री ओलीले नेपाल पक्षको यो रणनीति बुझेका छन्। त्यसैले उनी सकेसम्म यसलाई रोक्न चाहन्छन्। पालिका र जिल्ला तहमा नेपाल पक्षतिर रहेका कार्यकर्तालाई आफूतिर तान्न नपाइ कार्यकर्ता भेला पुगेर उता ‘क्लियर’ हुने यो परिस्थितिले पुर्याउने क्षति रोक्ने ओलीको यो उपाय थियो। त्यही ‘ब्रिफिङ’ उनीहरुले केन्द्रीय समिति र सांसदहरुमाझ गरेका छन्।
परिस्थिति आफूले नबिगारेको दर्शाउन अन्तिम समयमा सक्रिय हुने ओलीको पुरानै तरिका हो। यसअघि तत्कालीन नेकपा दुई टुक्रा हुने अघिल्लो दिन ओली सक्रिय भएका थिए। पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले अलग बाटो तय गरिसकेको थाहा पाएपछि ओली प्रचण्डलाई भेट्न खुमलटारस्थित निजी निवासमै पुगेका थिए। ओली पक्षीय कार्यकर्ताले अहिले पनि त्यसैलाई लिएर प्रचार गर्ने गर्छन्, ‘प्रधानमन्त्रीज्यूले पार्टीलाई एकढिक्का राख्न अधिकतम प्रयास गर्नुभयो। आफैं प्रचण्डहरुको दैलो चहार्नुभयो।’
यतिबेला पनि नेपाल पक्ष ओलीसँग बस्न नसकिने निक्र्योलका साथ अघि बढेको छ। आफूले रोक्न खोजेको सन्देश आम कार्यकर्तालाई दिन प्रधानमन्त्री ओलीले संवाद गरेको बुझाइ नेपाल पक्षको छ। आफूले गरेका निर्णयमा कुनै सम्झौता हुन नसक्ने प्रधानमन्त्री ओलीको अडानले त्यही पुष्टि गर्छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
