काठमाडौं- ‘दुई तिहाइको मन्त्रिपरिषद् भनेर के गर्नु? हावाले पात हल्लाइरहने रहेछ,' अघिल्लो साता बहालवाला एक मन्त्रीले ठट्टा गर्दै भने, ‘मन्त्रिपरिषद् पुनर्गठनको मापदण्ड कसैले बुझ्न सक्दैन। मापदण्डका सूचकहरु नेताजीहरुले खोज्दै होलान्।’
हुन पनि मन्त्रिमण्डल पुनर्गठनको चर्चाले मौजुदा मन्त्रीहरुमा एकप्रकारको त्रास र नैराश्य पैदा गर्ने गरेको छ। नेकपा अध्यक्ष केपी ओलीले बलियो भनिएको सरकारको नेतृत्व गरेदेखि ११ पटकसम्म मन्त्रिपरिषद पुनगर्ठन भएको छ। कुनै पनि पुनर्गठन विवादरहित नभएकाले पनि मन्त्रीहरुमा आफ्नो कार्यकालप्रति विश्वासभन्दा बढी संशय देखिन्छ।
‘यसले मन्त्रिहरु मनोवैज्ञानिक रुपमा कमजोर हुन्छन् र त्यसको असर कुनै न कुनै रुपमा मन्त्रालयको कामकारवाहीमा देखिन्छ’, एकजना पूर्वसचिव भन्छन्, ‘वास्तवमा प्रधानमन्त्रीय पद्धती भए पनि हाम्रोमा यो एकप्रकारको रोगजस्तो बनेको छ।’
खासगरी सत्तारुढ दलभित्रको शक्ति सन्तुलनका नाउँमा मन्त्रिपरिषद् पुर्नगठनको अभ्यास र चर्चा निम्तिने गरेको छ। झण्डै दुई तिहाई बहुमत प्राप्त सरकारमा बारम्बार मन्त्रिपरिषद पुर्नगठनको चर्चाले सधैं मन्त्रिहरु त्राहीत्राहीमा काम गर्दै आएका छन्।
प्रधानमन्त्री केपीशर्मा ओलीले मन्त्रिपरिषद् पुनर्गठन गर्दा सर्धैं हल्ला फिँजाएर गर्न थालेपछि सर्धै अस्थिर सरकारकै मानसिकता हुने गरेको मन्त्रीहरुले गुनासो छ।
प्रधानमन्त्रीय पद्धतिमा मन्त्री मन्त्रिपरिषद् पुनर्गठन गर्दा मन्त्री हटाउने वा राख्ने सबै प्रधानमन्त्रीको क्षेत्राधिकार भएपनि यस्तो विषय सधैं गोप्यरुपमा राखिनुपर्ने राजनीतिक विश्लेषक कृष्ण पोखरेलले बताए। मन्त्री हटाउने/राख्ने विषय कर्मचारीले थाहा पाउन थालेपछि स्वयं कर्मचारीले समेत टेर्न छोड्ने उनको विश्लेषण छ।
‘राजनीति कितावका पानामा पढेजस्तो गरी सरसर्ती कहिले चल्दैन। राजनीति जहिलै बांङगोटिंगो चल्छ’ पोखरेलले भने, ‘प्रधानमन्त्री आफैंले पार्टीमा आफ्नो स्थिति कस्तो छ, आफूलाई अनुकूल छ कि छैन, पार्टीमा अरु नेताको इच्छा चहाना के छ भन्ने कुरालाई ध्यान दिएर कार्यसम्पादन गर्नुपर्छ।’
प्रधानमन्त्री आफ्नै मनमौजीमा हिँड्न थालेपछि पार्टीभित्रको विवादसँगै मन्त्री राख्ने र हटाउने विषय समेत बाहिर आउनु स्वभाविकै भएको पोखरेलको तर्क छ। प्रधानमन्त्रीले आफ्नो सानो कोटरीको सल्लाहकारबाट बाहिर नआउँदासम्म वास्तविक समस्याका नजिक नपुग्ने पोखरेलले ठोकुवा गरे।
मन्त्रिपरिषद् पुर्नगठन गर्ने हल्लाले ओली पक्षका भन्दा सबैभन्दा धेरै प्रचण्ड र माधव नेपाल पक्षका मन्त्रीहरुलाई पिरोल्दै आएको छ। प्रधानमन्त्रीले आफ्नो पक्षका मन्त्रीहरु विवादित भएपनि जोगाउने तथा अलग गुटका मन्त्रीले सानो गल्ती गरेपनि पाखा लाउने गरेकाले ढुक्कसँग काम गर्न नपाएको मन्त्रीहरुको गुनासो उहिल्यैदेखि छ।
प्रधानमन्त्री र उनी निकट मन्त्रीले मिडियामा ‘यो मन्त्री राख्ने, यो मन्त्री हटाउने’ हल्ला चलाउँदा कर्मचारीले समेत टेर्न छोडेको एक मन्त्रीले बताए। ‘प्रधानमन्त्री कार्यालयका कर्मचारी र सल्लाहकारले मन्त्रीलाई यो गर्नुस् त्यो गर्नुस भन्छन्। मन्त्रालयका सचिव र सहसचिवको हालिमुहाली हुँदा मन्त्रीले राम्ररी काम गर्नै पाएका छैनौँ’ ती मन्त्रीले भने, ‘प्रधानमन्त्रीले शक्ति केन्द्रीकृत गर्दा हो वा काम गर्ने शैली नभएर हो कार्यसम्पादनमा खुशी हुने ठाउँ छैन।’
प्रधानमन्त्री ओलीको क्याविनेट मन्त्री भई बिदाई भएका एक मन्त्रीले आफू मन्त्री नभई बुख्याचाजस्तो देखाउन डमी मन्त्री बनाएको भन्दै आक्रोस पोखेका थिए। ‘प्रधानमन्त्रीज्यूले सबै काम सचिवबाट गराउनुहुन्थ्यो। आफ्नो मन्त्रालयको क्षेत्राधिकारभित्र पर्ने नियुक्तसम्म थाहा हुँदैन थियो’ ती मन्त्रीले नेपाल लाईभसँग भनेका थिए, ‘मन्त्री हुँदासम्म मलाई मन्त्री नै हुँ भन्ने फिलै भएन। मन्त्रालयमा के भइरहेको छ भन्नेसम्म थाहा नहुने अवस्था भयो।’
भूमि व्यवस्था, गरिवी निवारण तथा सहकारी मन्त्री पद्माकुमारी अर्यालले भने मन्त्रिपरिषद पुनर्गगठनले आफूमा कुनै त्रास वा डर पैदा नभएको दाबी गरिन्। ‘मिडियाको काम समाचार लेख्ने हो लेख्छन्। म मन्त्री भएपछि काम गर्ने हो। एक दिन होइन एक घण्टासम्म मन्त्री हुँदा पनि जनताको काम गर्ने हो’ अर्यालले भनिन् ‘मन्त्रिपरिष पुनर्गठनले मलाई कुनै फरक पारेको छैन। कर्मचारीले भनेको खुरुखुरु मानेका छन् त्यो कुनै कमजोर फिल गरेकी छैन।’
मन्त्रिपरिषद पुनर्गठनका विषयमा दुई अध्यक्षबीच छलफल भइरहेका हुनाले यसको कार्यान्वयन छिटै हुने संकेत देखिएको अर्यालले बताइन्।
प्रधानमन्त्री ओली ३ फागुन २०७४ मा प्रधानमन्त्री भएपछि सबै मन्त्रीले आफूपनि पाँच वर्ष काम गर्नेगरी आ-आफ्नो पाँच वर्षीय कार्ययोजना घोषणा गरे। घोषणाअनुसार काम गर्न सबै मन्त्रीहरुले योजना तयार पारे। प्रधानमन्त्री ओलीले मन्त्रीहरुसँग करार सम्झौता गरेर मार्कसिट तयार गरी सफ्टवेरबाट निगरानी तथा मूल्याङकन गर्ने भनियो।
तर काम गर्दै जादा कतिपय मन्त्रीसंग र्याङका ठ्याङ मिल्न छोड्यो। प्रधानमन्त्रीले मन्त्रिपरिषद् पुनर्गठन गर्ने चर्चा लामो समयसम्म भयो। अर्का अध्यक्ष प्रचण्डसहित अरु नेतासँग सहमती हुन नसक्दा झण्डै १० महिनासम्म पुनर्गठन लम्बियो। अन्त्यमा पार्टीमा सहमति भएपछि गत ४ मंसिर ०७६ मा ६ मन्त्रीसहित तीन राज्य मन्त्रीलाई बिदाइ भए।
ओलीले अहिलेसम्म ११ औं पटक मन्त्रिपरिषद पुनर्गठन गरिसकेका छन्। उनले अहिले १२ औं पटक पुनर्गठन गर्न पार्टी अध्यक्ष प्रचण्डसँग छलफल चलाइरहेका छन्। ओली प्रचण्डबीच पुनर्गठनको मोडालिटीमा अझै कुरा मिलिसकेको छैन।
प्रधानमन्त्री ओलीले यसअघि मन्त्रिपरिषद् पुनर्गठन गर्दा काम गर्न नसकेको भन्दै ६ मन्त्रीसहित तीन राज्य मन्त्रीलाई हटाए। त्यही विषयलाई लिएर नेकपा र सत्ता साझेदार दल तत्कालीन समाजवादी पार्टीमा समेत रडाको मच्चियो। प्रधानमन्त्री पद्दती प्रधानमन्त्री सफल/असफल भएपनि प्रधानमन्त्री नै भागिदार हुन्छन्। तर, त्यहीँ प्रधानमन्त्रीय पद्दतीमा प्रधानमन्त्री सफल हुने मन्त्री असफल कसरी भयो भन्दै भन्दै कतिपय मन्त्रीले प्रतिप्रश्न गरे। प्रश्नप्रति प्रधानमन्त्री ओली मौन रहे पनि प्रश्न यथावत् छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
