'पुस्तक हेरौं, पुस्तक हेरौं।’
‘पुस्तक लैजानुस्‚ ज्ञान बढाउनुस्।’
न्युरोडस्थित भूगोल पार्कको पछाडि फुटपाथमा केही थान अंग्रेजी र नेपाली पुस्तकका नाम भनेर ग्राहक तान्ने प्रयासमा थिए, पुस्तक बिक्रेता राजेश गजुरेल। दिउँसो १२ बजेदेखि नै ग्राहक पर्खेर बसेका उनी साँझ ५ बजेसम्म ९/१० जना मात्रै आएकोमा खिन्न देखिन्थेँ। उनले अंग्रेजी र नेपाली ‘बेस्ट सेलर’ पुस्तक राखेका छन्।
‘लकडाउन अघिसम्म यहाँ राखेभन्दा तेब्बर बढी पुस्तक राख्थेँ,’ गजुरेलले भने, ‘लकडाउनपछि थोरै राख्दा पनि बिक्री हुन्न।’ उनीमात्रै होइन, अर्का बिक्रेता रोशन पोखरेल पनि निराश देखिन्थे।
बिहानदेखि साँझ ५ बजेसम्म जम्मा ११ वटा पुस्तक बेचेको बताउने उनले पुस्तक बिक्री नभएर समस्यामा परेको बताए। ‘लकडाउनले हाम्रो त गरिखाने कामै लुट्यो,’ पोखरेलले भने, ‘कोरोनाको डरले हो कि के हो पाठकहरुले किताबमा खासै ध्यान दिँदैनन्।’
लकडाउन अघिसम्म न्युरोड, प्रदर्शनीमार्ग, रत्नपार्क तथा जमलका फुटपाथमा थुप्रै पुस्तक पसल देखिन्थे। तर आजकाल न्युरोडबाहेक अन्यत्र फुटपाथ पुस्तक व्यापारी देखिँदैनन्।
लकडाउन खुलेलगत्तै न्युरोड गेटको आडैमा पुस्तक बिक्रीमा राखेकी अर्की व्यापारी सविता खड्काले पुस्तक व्यापार निराशाजनक रहेको बताइन्। ‘लकडाउन अघिसम्म त राम्रै पुस्तक बिक्री हुन्थ्यो,’ खड्काले भनिन्, ‘लकडाउनपछि त उभिएरसमेत हेर्दैनन्।’
राजेश गजुरेलको परिवारले न्युरोड धर्मपथमै बसेर पुस्तक बेच्न थालेको ३० वर्ष भइसक्यो। जतिसुकै अप्ठ्यारोमा अवस्थामा पनि पुस्तक बेचेर गुजारा चलाइरहेका उनले करिक चार महिनाको लकडाउनले भने गुजारा टार्न धौ–धौ भएको बताए।
‘असार १ गतेदेखि केही थान पुस्तक राखेर बिक्रीमा राखेँ,’ गजुरेलले भने, ‘लकडाउन अघिसम्म दिनकै १५ सय जति कमाउथें, अहिले त ५ सय पनि हुन्न। यतिले के खान पुग्नु र?’
उनी मात्रै होइन, सविता खड्काले पनि दिनहुँ हजार जति कमाउँथिन्। लकडाउन भएपछि ४ महिनायता उनको आम्दानी ठप्प भएको छ। ‘ज्यामी काम केही पाउन थालेर श्रीमान् त्यता जानुहुन्छ,’ उनले भनिन्, ‘पुस्तकको खासै बिक्री हुन्न।’
फुटपाथ व्यापारीले केही पुस्तक प्रकाशन गृहबाट र केही न्युरोडको झोँछेबाट ल्याँउछन्। एकैचोटी धेरै पुस्तक ल्याउँदा होलसेल पसलमा एक लाखभन्दा धेरै ऋण लागेको पुस्तक व्यापारी गजुरेलले बताए। ‘भन्न त ऋण लागोस् दिन नलागोस् भन्छन्,’ उनले भने, ‘कोरोनाले ऋण लागे पनि दिन नलागोस्, होलसेल पसलमा लाख रुपैँया ऋण कटिसक्यो।’
फुटपाथ व्यापारीले होलसेलबाट ३० प्रतिशतदेखि ३५ प्रतिशतसम्म छुटका पुस्तक ल्याउँछन्। उक्त पुस्तक उनीहरुले पाठकलाई २५ प्रतिशत छुटमा बेचेर बचेको ५ प्रतिशत नाफा राखेर जीविका चलाउँछन्।
‘आफूलाई ५ प्रतिशत राखेर पुस्तक बिक्री गर्छौं,’ सविता खड्काले भनिन्, ‘धेरै पुस्तक बिक्री भए पो! आम्दानी पनि धेरै हुन्थ्यो अहिले त २/३ सय पनि हुन्न। किनिसकेको पुस्तक नबेची पनि भएन।’
किताब व्यापार २५ प्रतिशतमात्रै छ
न्युरोडका होलसेल व्यापारी बालकृष्ण प्याकुरेलले १५ वर्ष भइसक्यो पुस्तकको होलसेल व्यापार गर्न थालेको। आख्यान तथा गैरआख्यान पुस्तक बिक्री गर्ने गरेका उनी लकडाउन खुलेपछि २५ प्रतिशतमात्रै पुस्तक बिक्री भएको बताउँछन्। ‘असार १ गतेदेखि नै पसल खालेको हो,’ प्याकुरेल भन्छन्, ‘लकडाउन खुलेपछि मुस्किलले २५ प्रतिशत व्यापार भएको छ।’
नेपाल राष्ट्रिय पुस्तक बिक्रेता तथा प्रकाशक संघका अध्यक्ष लिखत पाण्डेले गत वर्षको तुलनामा ५५ प्रतिशत पुस्तक व्यवसायमा गिरावट आएको बताए। ‘मेरो आफ्नो व्यापारमा पोहोरको तुलनामा ५५ प्रतिशत कमी आएको छ,’ पाण्डेले भने, ‘मेरो अनुमानमा समग्र पुस्तक व्यवसायमा ६० प्रतिशतले गिरावट आएको छ होला।’
बैसाख महिनामा शैक्षिक सत्र सुरु हुन्थ्यो, लोकसेवा आयोग, बैंकहरुको तयारीका लागि पनि पुस्तक बिक्री उस्तै हुन्थ्यो। लकडाउनले परीक्षाहरु स्थगित हुने, कक्षा सञ्चालन नहुने भएपछि लोकसेवा तथा बैंकको मात्रै पुस्तक विक्री गर्ने पुस्तक व्यवसायी तथा बेस्ट सेलिङ पुस्तक व्यवसायीको अवस्था दयनीय भएको पाण्डेको भनाइ छ।
याे पनि
कोरोनाले बदल्दै पुस्तक व्यवसाय, छाप्न छाडेर इ-बुकतिर नजर
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।
