रोल्पा बम विस्फोट: मर्दै छ न्याय पाउने आशा

फिचर

महेश न्यौपाने सोमबार, जेठ १९, २०७७, ०९:३९

रोल्पा- रोल्पाको त्रिवेणी गाउँपालिका ७ गैरीगाउँमा चार अबोध बालिबालिकाको ज्यान जाने गरी भएको बम विस्फोटको घटनाले एक महिना पार गरिसकेको छ। वैशाख १८ गते भएको उक्त घटनाको अझैसम्म पनि सत्यतथ्य बाहिर नआएको भन्दै मृतकका आफन्तले असन्तुष्टि जनाएका छन्।

मृतकका परिवारलाई राज्यका तर्फबाट राहत दिने भनिए पनि हालसम्म कुनै प्रकारको सहयोग नपाएको मृतक गौरव नेपालीका मामा कृष्ण नेपालीले बताए। 'प्रदेश र संघीय सरकारले मृतकका परिवारलाई राहत दिने भनेको सुनिए पनि अहिलेसम्म आधिकारिक जानकारी छैन', नेपालीले भने, 'गाउँपालिकाले दिएको १५ हजार रुपैयाँले किरिया खर्च चलायौं।'

चार बालबालिकालाई सहिद घोषणा गर्नुपर्ने आफूहरुको माग भए पनि वास्ता नगरिएको नेपालीको भनाई छ।

उनले घटनाबारे छानबिन गर्न समिति गठन भएको भनिए पनि अहिलेसम्म समितिले स्थलगत अवलोकन गरेको पनि थाहा नपाएको बताए। 'छानबिनको सुस्तताले आफूहरुले न्याय पाउने कुरामा विश्वास घट्दै गएको छ', उनले भने।

सहिद घोषणाको माग

नेपाली कांग्रेस रोल्पाका कार्यवाहक सभापति किशोर आचार्यले घटना युद्धकालको निरन्तरता भएकाले सो बेलाका मृतकलाई जस्तै अहिलेका मृतकलाई पनि व्यवहार गर्नुपर्ने बताए। बम युद्धकालीन भएको बताउँदै विषयान्तर गर्न विप्लव नेतृत्वको नेकपामाथि आशंका गर्न खोजिएको उनले आरोप लगाए। 'विप्लव नेतृत्वको नेकपाको अहिलेसम्मका गतिविधि हेर्दा त्यो स्तरको बम प्रयोग गर्ने अवस्था देखिँदैन', आचार्यले भने।

सरकारले सत्यतथ्य छानबिन गरी आगामी दिनमा त्यस्ता घटना हुन नदिने वातावरण बनाउनुपर्ने आचार्यको तर्क छ। 'घटना सशस्त्र युद्धसँग सम्बन्धित भएकाले मृतक बालबालिकालाई सहिद घोषणा गर्दै परिवारलाई राहत र परिपुरणको व्यवस्था गर्नुपर्छ', आचार्यले भने।

जिल्लाका थुप्रै ठाउँहरुमा यस्ता बेवारिसे बम हुन सक्ने भएकाले ती क्षेत्रको खोजी गर्नुपर्ने आचार्यले बताए।

मृतक बालबालिकाहरु सशस्त्र द्वन्द्वसँग जोडिएको घटनाबाट मारिएको हुँदा उनीहरुलाई राज्यले सहिद घोषणा गर्नुपर्ने माग नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) रोल्पाका सचिव हरिप्रसाद घर्तीमगरको पनि छ। 'घटनामा भेटिएको बमका बारेमा अनेकन अड्कलवाजीहरु आइरहेका छन्। विज्ञ टोलीले त्यसको सत्यतथ्य छानबिन गर्नुपर्छ', उनले भने, 'भएको घटनाबाट शिक्षा लिँदै आगामी दिनमा यस्ता घटना नदोहोरिने वातावरण बनाउनु नै अहिले जनताको माग हो।'

रोल्पा दश वर्षे सशस्त्र द्वन्द्वको सबैभन्दा बढी प्रभाव क्षेत्र भएकाले यसरी बेवारिसे बम राखिएका वा छोडिएका ठाउँहरु धेरै हुन सक्ने भएकाले त्यतातिर सबैको ध्यान जान जरुरी रहेको घर्तीमगरले बताए।

'विगतबाट पाठ सिक्नु बुद्धिमत्तापूर्ण'

तत्कालीन विद्रोही र सरकारी पक्ष नै अहिले मिलेर सरकार चलाइरहेको हुँदा उनीहरुको अर्थपूर्ण अग्रसरताले मात्रै घटनाबारे सत्यतथ्य बाहिर आउन सक्ने रोल्पा उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष विश्वकुमार चन्दको भनाई छ। रोल्पाका अधिकांश स्थानीय तह र वडाहरुमा तत्कालीन विद्रोही माओवादीहरु नै जनप्रतिनिधि भएकाले आफ्नो स्थानीय तहको कुन ठाउँमा यस्ता हतियार र खरखजाना लुकाइएका हुनसक्छन् भन्ने कुराको खोजी गर्न सहज हुने उनले बताए।

त्यस्तै, पछिल्ला दिनमा यस्ता घटनाको शृंखला बढ्दै गएको नेपाल रेडक्रस सोसाइटी रोल्पा शाखाका सभापति डिबी घर्तीमगरले बताए। 'शान्ति सम्झौताको केही वर्ष द्वन्द्वकालीन बम विस्फोट र हतियारहरु भेटिए पनि बीचमा त्यो क्रम रोकिएको थियो। अहिले फेरि निरन्तरता भइरहँदा जनमानसमा निकै त्रासदीपूर्ण वातावरण सिर्जना भएको छ', घर्तीमगरले भने।

विगतमा नेपाल रेडक्रस सोसाइटीले माइन रिस्क एजुकेशन सञ्चालन गरे पनि पछिल्लो पिडित बालबालिकाले त्यस्ता शिक्षा नपाउँदा पनि बालबालिकाहरु नै यस्तो घटनाका शिकार भएका उनले बताए। विगतबाट पाठ सिक्दै भविष्यमा यस्ता घटना हुन नदिने गरी योजना बनाउनु नै बुद्धिमत्तापूर्ण काम हुने उनको बताए।

कुन बम? कसको बम?

घटनामा विस्फोट भएको र नभएको बम दुवै एकैखाले हो कि होइन भन्ने प्रश्न समेत उब्जिएको छ। विस्फोट नभएको बम ५१ एमएम मोटार बम भएको निष्क्रिय बनाउन संलग्न नेपाली सेनाको टोलीको रिपोर्टमा उल्लेख गरिएको छ।

'भुइँमा प्रेसर भएपछि मात्रै पड्कने भएकाले उक्त बम सामान्य ढंगले छुँदा वा ओसारपसार गर्दा पड्किँदैन। अलि बढी नै प्रेसर दिएर मात्रै पड्कने भएकाले बालबालिकाहरु खेल्ने क्रममा ढुंगाले थिचेर पड्केको अड्कल गर्न सकिन्छ', नेपाली सेनाका एक अधिकृतले भने।

टाढा असर नगर्ने प्रकृतिको बम भएकाले चारै जना बालबालिकाहरु एकै ठाउँ भेला भएर बम खेलाएको हुनसक्ने ती अधिकृतले अनुमान गरे।

बममा लट ९५ लेखिएको हुँदा नेपाली सेनाले त्यस्तो बम प्रयोग नगरेको सेनाको दाबी छ। 'सेनाले प्रयोग गर्ने बममा लट नम्बर हुँदैन', ती अधिकृतले भने।

बम विस्फोट भएको ठाउँदेखि माथिको डाँडामा माओवादी विद्रोही र सरकारी सेना बीच ठूलो भिडन्त भएका कारण सरकारी सेना वा विद्रोही कसैले छाडेको हुन सक्ने आशंका बढिरहेको बेला नेपाली सेनाले बम आफ्नो नभएको स्पष्ट पारेको हो।

द्वन्द्वकालीन हातहतियार छोडिएका वा लुकाइएका हुनसक्ने सम्भावित ठाउँहरुको खोजी कार्य भइरहेको प्रमुख जिल्ला अधिकारी लक्ष्मण ढकालले बताए। नेपाली सेना, नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरीको टोलीले पहिलो चरणमा चार बालबालिकाको ज्यान जाने गरी भएको घटनास्थल आसपासका क्षेत्र तथा गंगादेव गाउँपालिकाको शंखास्पद विभिन्न ठाउँहरुमा समेत खोजी गरेको थियो। 'पहिलो चरणमा खोजी कार्य गरिएका कुनै पनि ठाउँमा द्वन्द्वकालीन थप हातहतियार भेटिएको छैन', प्रमुख जिल्ला अधिकारी ढकालले भने।

त्रासमा रोल्पाली

दशक लामो सशस्त्र द्वन्द्वको समय त्रासैत्रासमा बिताएका रोल्पालीमा चार अवोध बालबालिकाको ज्यान जाने गरी भएको बम विस्फोटको घटनाले त्रास नै बल्झाइदिएको छ। सशस्त्र द्वन्द्व शान्ति प्रक्रियामा रुपान्तरण भएको डेढ दशक पुग्नै लाग्दा समेत बेवारिसे बम विस्फोटका घटना हुन थालेपछि उनीहरुमा त्रास बढ्न थालेको हो।

'पछिल्ला घटनाले रोल्पाको कुनै पनि भू-भाग सुरक्षित छैन भन्ने सन्देश प्रवाह भयो', महिला मानव अधिकार रक्षक सञ्जाल रोल्पाका अध्यक्ष तीर्था आचार्यले भनिन्, 'बम विस्फोटका घटनामा महिला र बालबालिका प्रभावित भइरहेका छन्।'

जंगलमा घाँस दाउरा तथा गोठालो जाने महिला र विद्यालय उमेरका बालबालिका नै प्रभावित भएको देखिएकाले यसको खोजी कार्य गरी निष्कृय बनाउने कार्यमा राज्य गम्भीर ढंगले लाग्नुपर्ने आचार्यको माग छ।