खेलअघिको ‘युद्ध मैदान’ : हेसेलमा युभेन्टस भर्सेस लिभरपुल

फिचर

ऋग्वेद शर्मा शुक्रबार, जेठ १६, २०७७, १५:३६

सन् १९८५, मे २९। ३५ वर्षअघि ठीक आजकै दिन। बेल्जियम ब्रसेल्सको हेसेल रंगशाला। युरोपियन कप फाइनलमा इटालियन क्लब युभेन्टस र इंग्लिस क्लब लिभरपुलबीचको खेल सुरु हुनुअघि युद्धभूमि जस्तो बनेको फुटबल मैदान। ३९ जनाको मृत्यु। सयौँ घाइते। फुटबल खेल हेर्नु जीवन र मृत्युबीचको कारण हुनसक्ने त्यो घटना अहिलेको पुस्ताले के सोच्ला?

तर त्यसलाई भोग्नेहरु, देख्नेहरु, टेलिभिजनमा हेर्नेहरु या इतिहासका पानाबाट केही जानेकाहरु ‘हेसेल’ शब्दलाई पनि भुल्न सक्ने छैनन्। पीडा र वेदनाको मायालाग्दो सम्झनाले सताइने त्यही पुस्ताका फुटबल समर्थकलाई त हेसेलले अहिलेसम्म झस्काइरहेकै छ।

ब्रसेल्समा त्यो दिन घाम राम्रै लागेको थियो। साँझका अन्तिम किरणहरु छाडेर घाम ओझेल पर्दै जाँदा नसोचेको घटना अगाडि आइलाग्यो। महत्वपूर्ण फाइनल खेल सुरु हुनै लाग्दा दर्शक बस्ने स्थानमा त्यस्तो हताहती होला भन्ने कल्पनासम्म पनि थिएन।

एकैछिनमा माहोल यस्तो बन्यो कि लाग्थ्यो त्यहाँ खेल हुँदै छैन। केही क्षणमै लिभरपुलका समर्थकले युभेन्टस समर्थकमाथि गरेको आक्रमण, ढलेको पर्खाल, भागदौड, चिच्याहट र डर। लिभरपुल समर्थकहरु दुई समर्थकको स्थान छुट्याउने बीचको बार भाँचेर युभेन्टस समर्थकतिर भिड्न पुगेका थिए। यसैले घटना सम्झँदा अहिले पनि युभेन्टस समर्थक हत्याका रुपमा लिन्छन् भने लिभरपुल समर्थकहरु दुर्घटना।

मर्नेहरुमा ३२ जना इटालीका, चार जना बेल्जियमका, दुई जना फ्रान्सका र एक जना उत्तरी आयरल्याण्डका थिए। घटनाको अनुसन्धानबाट लिभरपुलका १४ समर्थकलाई नरसंहारमा दोषी मानिएको थियो। जसका कारण हरेकलाई तीन वर्षको जेल सजायसमेत गरियो।

त्यस्तो भयानक घटनापछि पनि खेल रोकिएन र युभेन्टस मिसेल प्लाटिनीको गोलमा १–० ले विजयी भयो। तर त्यही घटनापछि युरोपियन फुटबलको प्रशासकीय निकाय युइएफएले इंग्लिस क्लबहरुलाई युरोपियन प्रतिस्पर्धाबाट पाँच वर्ष प्रतिबन्धमा राखिदियो। घटनाका कारण खाली राख्नुपर्ने ‘न्युट्रल’ भागको समेत टिकट बिक्री गरेको आरोपमा बेल्जियन फुटबल एशोसियसनका महासचिव अल्बर्ट रुसेन्स निश्कासनमा परेका थिए।

फुटबल चलिरहँदा मैदानबाहिर लहरै राखिएका लाशहरु, जसमा युभेन्टसको झन्डा ओढाइएको थियो, आत्तिएका मानिसहरु सबैले खेलको उत्सव दुःखमा बदलिएको थियो। तर पनि खेल रोकेमा एक अर्काका ढुँगा हान्न थालेका दर्शकहरु भड्किएर अर्को दुःखद घटना घट्न सक्ने भन्दै खेल रोकिएको थिएन।

त्यही घटनामा निधन भएका उत्तरी आयरल्याण्डका प्याट्रिक राडकिल्फ त फुटबल मन पराउने दर्शकसम्म थिएनन्। ब्रसेल्समा नै कामको शिलशिलामा रहेका उनी साथीले नै टिकट किनिदिएपछि समय बिताउन मात्र रंगशाला गएका थिए। उनका जुम्ल्याहा भाइ जर्जले घटनापछि भनेका थिए- ‘उनी गलत समयमा गलत ठाउँमा पुगेछन्।’

तर सबैको संयोग त्यस्तो थिएन। फुटबल मन पराउने जमातले नै रंगशाला भरिएको थियो। फुटबल मन पराएर खेलको अनुशासन हेर्नेहरु कसरी एक्कासी हिंशामा लागे अनौठो छ। त्यो जोशको उन्माद फुटबल मैदानमा अरु समय पनि देखिएका हुन्, झगडाका कतिपय किस्साहरु अहिलेसम्म पनि छँदै छन्। तर विध्वंशकारी त्यो घटनाले दुई देशबीचको फुटबल समर्थकमा आज पर्यन्त पनि मनको दुरी बनाइराखेको छ।

घटनाका एक प्रत्यक्षदर्शी एड भुलिएमीलाई उद्धृत गर्दै गार्जियनले लेखेको छ- ‘त्यो घटनाको कारण रक्सीले मातेका केही लिभरपुल समर्थकको गुण्डागर्दी शैली नै हो।’

हुन पनि सन् १९८० ताका इंग्लिस क्लब संलग्न फुटबल खेल हुने रंगशाला वरपर स्थानीय प्रशासनकै आदेशमा रक्सी पसलहरु बन्द गरिन्थ्यो। तर त्यो दिन ब्रसेल्समा रंगशाला वरपर नै रक्सी पसलहरु खुला थिए। रंगशाला प्रवेशको जाँच छल्ने उपाय पनि समर्थकले खोजि नै हाल्छन्। त्यसैले पनि समस्या अझ बढेको थियो। ५० हजार दर्शक क्षमताको रंगशालामा समर्थक त्योभन्दा बढी थिए।

घटनापछि रंगशालको दृश्य कुनै युद्धभूमिको सुटिङ गर्न तयार पारिएको फिल्मसेट जस्तो थियो। प्रहरीको संख्या बढेको थियो। एम्बुलेन्सको आवतजावत निरन्रत थियो। आत्तिएका मानिसहरु सुरक्षित ठाउँ खोज्दै यताउति गरिरहेका थिए। हेलिकोप्टर उडिरहेका थिए।

खेलका लागि तयार भएर बसेका खेलाडीहरु दुःखमा थिए। लिभरपुलका केही खेलाडीले दर्शकलाई शान्त बनाउने प्रयास नगरेका पनि होइनन्। तर भड्किसकेको भिडलाई बोलीले नियन्त्रण गर्न सम्भव थिएन।

अहिले पनि इटालियन फुटबल समर्थकको मनमा इंग्लिस क्लब त्यसमा पनि विशेष गरी लिभरपुलको समर्थन नहुनुको कारण हेसेल घटना नै हो। त्यही घटनापछि युभेन्टस र लिभरपुुलबीच सन् २००५ मा च्याम्पियन्स लिग क्वाटरफाइनलमा भेट हुँदा पनि दर्शकबीचको मनमुटाव राम्रै देखिन्थ्यो। लिभरपुल समर्थकहरु ‘मित्रता’ लेखेर युभेन्टस समर्थकतिर देखाइरहेका थिए भने युभेन्टसका समर्थक माझि औँला देखाइरहेका थिए।