मनोविद्को सुझाव : लकडाउनमा शरीर र मन सन्तुलित राखौँ

कोरोना अपडेट

प्रजु पन्त बुधबार, चैत १९, २०७६, १५:३९

तस्बिर : नेपाल योगा इन्स्टिच्युट

काठमाडौं- पहिलो लकडाउनको छैटौं दिन मनोविद् गोपाल ढकाललाई ललितपुरबाट एक महिलाको फोन आयो। ती महिलाले आफूलाई जतिबेला पनि टिभी हेरिरहन मन लाग्ने, अत्यास लाग्ने, निद्रा नपर्ने, खाना नरुच्ने लगायतका समस्या रहेको सुनाइन्। आफैंलाई कोरोना लाग्ने हो कि भन्ने डर लागेको बताइन्।

त्यस्तै, पेप्सीकोला बस्ने ४८ वर्षीय एक पुरुषले ढकाललाई पहिलो लकडाउनको सातौं दिन फोन गरे। पहिल्यैदेखि डर र चिन्ताको औषधि सेवन गरिरहेका उनलाई ती औषधिले काम गर्न छाडेको अनुभव सुनाए।

‘उहाँ मेरो नियमित पेसेन्ट। उहाँलाई डर र चिन्ताको समस्या हट्दै गएको कारण औषधिको मात्रा घटाइएको थियो’, मनोविद् ढकाल भन्छन्, ‘फेरि डर र चिन्ता थपिएको कारण औषधिको मात्राले पुगेन। सायद थप्नुपर्छ।‘

कोरोनाको महामारी फैलिएपछि बढ्दै गएपछि मानिसमा नयाँ खालका डर र समस्या बढ्न थालेको ढकाल लगायतका मनोविद्सम्म आउने फोनले संकेत गर्छ।

लकडाउन सुरु हुनुभन्दा अघि नै मनोविद् सजिना ढुंगाना लगायतका केही साथीहरुले फोन मार्फत निशुल्क मनोपरामर्श गरिने निणर्य गरे। कारण एउटै थियो, महामारीको रुपमा फैलिएको कोरोना भाइरसको कारण कोही कसैलाई मानसिक समस्या नथपियोस्।

ढुगांनाका अनुसार अहिले उनीहरुले एसइई दिन तयार भएर बसेका तर परीक्षा दिन नपाएका बालबालिका, गर्भवती महिला, सुत्केरी महिला तथा जागिर गुमाइएला कि भन्ने संशयमा रहेकाहरुलाई मनोपरामर्श दिइरहेका छन्। मेसेन्जर, भाइबर, ह्वाट्स एप, स्काइपमार्फत काउन्सिलिङ गरिरहेको उनले बताइन्।

ढुगांनाका अनुसार, एसइई दिने बालबालिकाहरुको मनमा एसइई कहिले हुन्छ अथवा हुँदैन कि, राम्रो गर्न सक्दिनँ कि, घरमा शान्त वातावरणको अभाव महसुस गर्ने तथा अब के होला, कसो होला भन्ने खालका भयजन्य समस्या आउन थालेका छन्। उनी भन्छिन्, ‘एसइईकै कारण तनावले काउन्सिलिङमा आउनुभएकालाई हामीले धेरै समाचार नहेर्ने, घरमा भनेर पढ्नको लागि वातावरण मिलाउने, तनाव नलिई थोरैथोरै रिभिजन गर्ने, खाना र निद्रामा ध्यान दिने भनी काउन्सिलिङ गरेका छौँ।‘

गर्भवती तथा भर्खरै सुत्केरी भएकाहरुलाई परिवारले विशेष ध्यान दिनुपर्ने ढुंगानाको सुझाव छ।

‘विषम परिस्थितिमा डर लाग्नु स्वभाविक’
गोपाल ढकाल, मनोविद्
रोगको महामारी, प्राकृतिक प्रकोपजस्ता समस्याको बेला शारीरिक स्वास्थ्यलाई मात्र होइन, मानसिक स्वास्थ्यमा पनि असर र प्रभाव पर्छ। अहिले देखा परेको कोरोनाको महामारीले व्यक्तिमा मानसिक तनाव, डर चिन्ता, भय, नैराश्यता तथा अन्य चिन्ताजन्य तथा तनावजन्य समस्याहरु बढेर गएको छ। आफूलाई कोरोना भाइरस सर्‍यो कि? भन्ने लाग्छ।

कोरोनाले मरिने पो हो कि भन्ने सोच बारम्बार आइरहने, शरीर तातेको महसुस हुने, मुटु ढुकढुक हुने, सास फेर्न गाह्रो हुने, टाउको दुख्ने, जिउ गल्ने, थाक्ने कोरोनाका लक्षणहरु सबै आफूलाई मिले जस्तो लाग्ने हुनसक्छ।

कोरोनासँग सम्बन्धित समाचार सुन्दा, मुत्यु भएको कुरा सुन्दा डर लागेर आउने, राति निद्रा नपर्ने, छट्पटी हुने, झर्को लाग्ने, रिस उठ्ने आदि जस्ता समस्याले दैनिक जीवनमा असर पनि पर्न सक्छ। तनावको बेला पुरानो समस्या पनि बल्झन सक्छ।

खाइरहेको औषधिले काम गर्न छोड्न पनि सक्छ। यस्तो विषम परिस्थितिमा संयमित हुँदै दैनिक जीवनलाई सन्तुलित बनाउनु, तनाव व्यवस्थापनका तरिकाहरु अपनाउनु नै बुद्धिमानी हुन्छ।

प्रतिकूल परिस्थितिसँग जुध्नका लागि लागि हामी मानसिक रुपमा पनि स्वस्थ हुनू जरुरी छ। विपत्तिका बेला एकअर्कोको भावनात्मक सहयोगको जरुरत पर्छ।

विपत्तिका बेला हाम्रो निर्णय लिने क्षमता पनि कम भएर जान्छ। के गर्ने सोच्नै सक्दैनौं। हामी चाहिनेभन्दा बढी अलर्ट हुन पुग्छौं। यस्तो बेलामा मानसिक रुपमा शान्त भई दैनिक कार्यमा व्यस्त हुनुपर्छ। डर चिन्ता बढाउने समाचार सुन्नु तथा पढ्नु हुँदैन।

रोगको संक्रमित भएको अवस्थामा त झन् धेरै ढाडस र सहानुभूतिको जरुरत पर्छ। जसले रोगसँग लड्न मद्दत गर्छ। तर, रोग लाग्यो भनेर हेला, घृणा गर्नाले समस्या झनै बढ्छ।

यस्तो विषम परिस्थितिमा सामान्य डर चिन्ता, तनाव हुनुलाई सामान्य नै मानिन्छ। यस्तो प्रायः सबैलाई हुन्छ। समय बित्दै जाँदा बिस्तारै कम भएर जान्छ। तर, समस्या बढ्दै गएर दैनिक जीवनमै असर पुग्यो भने विज्ञको सहयोग पनि लिनुपर्ने हुनसक्छ।

कोरोनाको कारण डर त्रास बढेको भएमा लकडाउनको अवधिभर ९८१३५२७७३२ हटलाइनमा फोन गरेर सहयोग लिन सकिन्छ।