सुनमा चाँदी मिसाउने व्यवसायी नै अनुगमन रोक्न 'लविङ'मा, जर्तीका नाममा १० प्रतिशसम्म ठगी

अर्थ समाचार

हेमन्त जोशी शुक्रबार, कात्तिक १, २०७६ १४:०२

काठमाडौं- सुनमा चाँदी मिसावट गर्दै व्यापार गर्न 'पल्केका' सुन व्यापारीले बजार अनुगमन रोक्न 'लविङ' थालेका छन्। व्यवसायीले लविङसँगै बजार अनुगमन रोक्न सो क्रममा लिएको सुनसमेत फिर्ता नपाएको भन्दै नयाँ प्रोपोगान्डा रचेका छन्।

सुनचाँदी पसलहरुमा सरकारी अनुगमन नभएको र उपभोक्ता ठगिएको गुनासो आएको भन्दै मंगलबार वाणिज्य, आपूर्ति तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले उपभोक्ता अधिकारकर्मी र सुनचाँदी व्यवसायीलाई बोलाएर छलफल गरेको थियो।

छलफलमा विभागका महानिर्देशक योगेन्द्र गौचनले सुन खरिद तथा बिक्रीमा लिइने ज्याला तथा जर्तीको विषयमा गुनासो आएको हुँदा अनुगमनमा सहयोग गर्न व्यवसायीलाई आग्रह गरेका थिए।

गौचनको भनाइ पुरा हुन नपाउँदै अनुगमन टार्न छलफलमा सहभागी सुनचाँदी व्यवसायीले यसअघिको अनुगमनका क्रममा सरकारी पक्षले लिएको सुन फिर्ता नपाएको भन्दै नयाँ फन्डा रचेको छलफलमा सहभागी एक उपभोक्ताकर्मीले बताए।

‘विभागले सुुनचाँदीको गहना खरिदमा ग्राहकले तिर्नुपर्ने ज्याला तथा जर्तीमा एकरुपता ल्याउँदै मूल्यसूची सार्वजनिक गर्नुपर्ने नियम अगाडि सार्न खोजेपछि व्यवसायीलाई छटपटी सुरु भएको हो,’ छलफलमा सहभागी ती उपभोक्ता कर्मीले भने, ‘तिहारको समयमा बजार अनुगम भएको अवस्था र ज्याला तथा जर्तीको मूल्य एकरुपता ल्याउँदै मूल्यसूची सार्वजनिक गर्नुपरेमा व्यापार चौपट हुने उनीहरुमा डर थियो।’

सोही कारण व्यवसायीले ७/८ वर्ष अगाडिको भएको अनुगनमको विषय अगाडि सारेको स्रोत बताउँछ।

सुनचाँदीको गहनामा मिसावट भएको भन्दै उपभोक्ताबाट गुनासो आएपछि नेपाल गुणस्तर तथा नापतौल विभाग, बालाजुको संयोजनमा वाणिज्य तथा आपूर्ति व्यवस्थापन विभाग, बबरमहलसहित सरोकारवाला निकायबाट विसं २०७० सालमा ८ पटक विशेष अनुगमन भएको थियो।

अनुगमनका क्रममा काठमाडौं उपत्यका, पोखरा, धरान, विराटनगर, इटहरीलगायत देशमा मुख्या सहरमा रहेका सुनचाँदी पसलहरुको अनुगमन गरी परीक्षणका लागि नमूना लिने काम भएको थियो।

अनुगमनका क्रममा लिइएको सुन तथा चाँदीको नमूना परीक्षण गरी व्यवसायीलाई सुन तथा चाँदी फिर्ता गरेको प्रमाण नेपाल लाइभले प्राप्त गरेको छ।

हेरौं केही नमूनाः

गुणस्तर तथा नापतौल विभागमा महानिर्देशक विश्वबाबु पुडासैनीले पनि नमूना परीक्षणका लागि लिएको सुन परीक्षणपछि लिनको हस्ताक्षर र प्रमाणपत्र लिँदै बुझाएको बताउँछन्। तर, व्यवसायीले भने अनुगमन भएको करिब ६ वर्षपछि सुन नपाएको भन्दै बजार अनुगमनलाई प्रभावित पार्न विषयान्तर गरेको हुनसक्ने उनको भनाइ छ।

बजार अनुगमनका क्रममा जुनसुकै समय परीक्षणका लागि गुणस्तर तथा नापतौल विभागमा आएको सुन परीक्षण गरी एकै दिनमा फिर्ता गर्नेगरी काम भएको पुडासैनी दाबी गर्छन्।

तर, साविकको आपूर्ति व्यवस्थापन तथा उपभोक्ता हित संरक्षण विभाग र अहिलको वाणिज्य, आपूर्ति, तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागले कसरी बजार अनुगमन गरिरहेको छ, आफूहरुलाई थाहा नभएको उनको भनाइ छ। तर, गुणस्तर विभागमा अनुगमनपछि आएको सुनको परीक्षण गरी फिर्ता गर्ने काम भइरहेको र कुनै पनि पसलको सुन बाँकी नरहेको पुडासैनी बताउँछन्।

तर, व्यवसायी भने वाणिज्य, आपूर्ति, तथा उपभोक्ता संरक्षण विभागका कर्मचारीले नमूना परीक्षणका लागि भन्दै संकलन गरेको सुन कार्यालयमै नल्याई गायब बनाएको आरोप लगाउँदै बजार अनुगमन रोक्ने प्रयासमा छन्।

आरोप लगाउने व्यवसायीले पनि ४ दिन हुँदासम्म सरकारी कर्मचारीले संकलन गरेको सुनको परिमाण र प्रमाण पेस गर्न सकेका छैनन्। तर, सुनको नमूना परीक्षण गर्ने निकायले भने व्यवसायीले सुन फिर्ता लगेका प्रमाण आफूहरुसँग सुरक्षित भएको दाबी गरेको छ।

जर्तीको नाममा ठगी
सुनचाँदी व्यावसायीले पछिल्लो समयमा सुन तथा चाँदीमा मिसावट गर्न नपाएपछि जर्ती र ज्यालाको नाममा १० प्रतिशतभन्दा बढी रकम उपभोक्ताबाट असुली गरिरहेको गुणस्तर तथा नापतौल विभागका एक ल्याव अधिकृत बताउँछन्। २०७२/०७३ अघिसम्म व्यवसायीले सुनमा चाँदी, तामा तथा कपर र चाँदीमा जिङ, पित्तल तथा तामा जस्ता धातु मिसाउने गरेका थिए।

तर, २०७० को बजार अनुगममा ५० प्रतिशतभन्दा बढी सुनमा कैफियत देखा परेपछि उनीहरुलाई कारबाही थालिएको थियो। कतिपय व्यवसायीको मुद्दा अझै विचाराधीन छ भने पोखराका व्यवासयीले त कारबाही समेत भोगिसकेका छन्। तर, काठमाडौंको चावहिलका व्यवसायीको भने मुद्दा पनि नचलेको गुणस्तर विभाग स्रोत बताउँछ।

सुनचाँदीमा मिसावट गर्न पाउँदासम्म व्यवसायीले ४ देखि ५ प्रतिशत जर्ती र अतिनै न्यून ज्याला लिन्थे। तर, मिसावट गर्न नपाएपछि जर्ती र ज्यालाको नाममा व्यावसायीले उपभोक्तासँग बढी रकम असुली गरिरहेको स्रोत बताउँछ।

‘सुनका गहनामा जर्ती कति जान्छ भन्ने यकिन कुनै प्रमाण छैन। व्यवसायीले जे भन्यो त्यहीमा विश्वास गर्नुपर्ने अवस्था छ। व्यवसायीले अहिले ग्राहक हेरिकन १० देखि १६ प्रतिशतसम्म जर्ती लिने गरेका छन्। यो सररासर लुट हो। बढी डिजाइनमा निर्माण गरेको गहनामा बढीमा ६ प्रतिशत जर्ती जाने गरे पनि अन्य गहनामा ४ प्रतिशतभन्दा बढी खेर जाँदैन। जर्तीका नाममा ठगी गर्न व्यवसायीलाई सरकारले नै छुट दिएको छ’, स्रोतले भन्यो।

सरकारले पनि व्यवसायीले कुन-कुन गहना तयार गर्दा कति जर्ती खेर जान्छ भनेर मापन गर्न सकेको छैन। गहना भत्काएर जर्ती मापन गर्दा पहिले गहना बनाउँदाको ज्याला र पछि बनाउँदाको ज्याला गरी झन्डै २० प्रतिशत रकम तिर्नुपर्ने अवस्था रहँदा पनि सुनमा ठगी बढेको स्रोत बताउँछ। सुन व्यवसायीले वार्षिक रुपमा जसरी पनि १० प्रतिशत नाफा जर्ती र ज्यालाबाट राखिरहेको स्रोतको दावी छ।

२०७२ को अनुगमनका क्रममा कुन-कुन पसलले गरे सुनमा चाँदी मिसावट?
ओमलक्ष्मी ज्वेलर्स विराटनगरले २४ क्यारेटको सुनको औँठीमा ९९ दशमल ५ प्रतिशत सुन भएको दावी गरे पनि अनुगमनको क्रममा ९० दशमलब १६ प्रतिशत मात्रै सुन राखेको फेला परेको थियो। उक्त सुनमा ६ दशमलव ३४ प्रतिशत चाँदी मिसाएको फेला परेको थियो।

यसैगरी धरानको महालक्ष्मी आभुषण केन्द्र, गौरी गणेश भण्डारले पनि सुनमा चाँदी मिसावट गरेको फेला परेको थियो।

साथै काठमाडौंको विशालबजारस्थित शालिमार ज्वेलर्सले सुनमा चाँदी तथा रिद्धि-सिद्धि ज्वेलर्सले भने २४ क्यारेटको सुनमा क्याडमियम मिसावट गरेको फेला परेको थियो।

२०७० मा ८ पटक गरिएको विशेष अनुगमनमा ४० भन्दा बढी पसलबाट संकलित ७० भन्दा बढी नमूनामा ५० प्रतिशत कैफियत फेला परेको रिर्पोट नेपाल लाइभसँग सुरक्षित छ।

हेरौं कैफियत देखिएका पसलसम्बन्धी केही रिपोर्टहरुः