रोल्पा- अघिल्लो वर्षायाममा रोल्पाको रुन्टीगढी गाउँपालिका सखीमा गएको पहिरोमा १ घर पुरिँदा सुत्केरी महिलासहित ३ जनाको ज्यान गयो। घरमाथि सडकबाट आएको पहिरोमा पुरिएर उनीहरुको मृत्यु भएको थियो।
सोही वर्ष सुनिल स्मृति गाउँपालिका-७ अरेशमा गएको पहिरोमा परी गोठमा सुतिरहेका ३ जनाले ज्यान गुमाए। सडकसँगै सटेको गोठ पहिरोमा पुरिँदा उनीहरुले ज्यान गुमाएका थिए।
यस वर्ष समेत यो क्रम रोकिएको छैन। भाद्र १८ गते सुनछहरी गाउँपालिका-१ फुलिवनका १४ वर्षीय शुकबहादुर घर्तीको पहिरोले च्यापिएर ज्यान गयो। तीजको नाच हेरेर भाद्र १८ गते बिहान घर फर्कँदै गरेका घर्ती एक्कासी पहिरोमा परेका थिए। बिहानै पहिरोमा परेका घर्तीलाई दिउँसो मात्रै उद्धार गरिएको थियो।
स्थानीय फुलिवन बजारमा सुतेर बिहानै घर जान हिँडेका उनी फुलिवन नजिक रहेको झंकी खोलाबाट आएको पहिरोमा परे पनि घटनाको जानकारी दिउँसो मात्रै भएपछि प्रहरी घटनास्थल पुगेको थियो। घटना भएको लामो समयसम्म पहिरोमा फसेका शुकबहादुरको तत्काल उद्धार हुन सकेन। घटनास्थलमै उनको मृत्यु भएको बताइयो। सो स्थानमा अझै पनि पहिरो लडिरहेको हुँदा थप दुर्घटना हुन सक्ने भयले स्थानीय त्रसित छन्।
अविरल वर्षासँगै भाद्र २६ गते राती गएको पहिरोमा परी थवाङ गाउँपालिका-२ छेर्लोबाङमा ६ जनाको ज्यान गयो। पहिरोमा पुरिएर २८ वर्षीया फिरकुमारी बुढामगर र उनका ४ वर्षीय छोरा असल बुढामगर, ४० वर्षीय जय बुढा, उनकी श्रीमती मूलज्योति बुढा, छोरीहरु दिविष्टि बुढा र तिरङ बुढाको ज्यान गएको छ।
ईलाका प्रहरी कार्यालय थवाङको एक टोलीले उद्धारको काम गरेको थियो। उक्त टोलीलाई थप सहयोग र उद्धार गर्न प्रहरी चौकी रानागाउँ र खरिबोटबाट समेत थप प्रहरीले समेत उद्धार कार्यमा सहयोग गरेका थिए। पहिरोमा परी २ वटा घर र केही गोठ पनि पुरिएको छ।
000
यी घटनामध्ये अधिकांश घटनासँग सडक जोडिएर आएको छ। अव्यवस्थित ढंगले निर्माण गरिएका सडकका कारण पहिरोको प्रकोप बढ्दै गएको छ। स्काभेटर प्रयोग गरेर सडक निर्माण गर्दा ठाडो जमिनमा छिटै पहिरो जाने गर्दछ। जिल्लामा स्थानीय सरकार, प्रदेश सरकार र संघीय सरकारबाट समेत बजेट ल्याई सडकमा खर्च गर्ने गरेको देखिएको छ।
रोल्पाका सबै स्थानीय सरकारको प्राथमिकतामा सडक परे पनि अधिकांश सडक मापदण्डअनुसार नहुँदा धनजनको क्षति हुँदै आएको छ। उपभोक्ता समितिले आफूखुसी सडक निर्माण गर्ने प्रवृत्तिले जिल्लामा निर्माण भएकामध्ये अधिकांश सडक गुणस्तरीय र अध्ययन गरी निर्माण गरिएका छैनन्।
गाउँ जोड्ने नाममा डोजर आतंक बन्द नहुँदासम्म सवारी दुर्घटना नियन्त्रण तथा भूक्षय न्यूनीकरण समेत हुन नसक्ने नेपाल निर्माण व्यवसायी संघ रोल्पाका अध्यक्ष मानबहादुर खत्रीको भनाइ छ। सडक संजाल प्रायः सबै वडासम्म पुगे पनि वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन बिना बनाईएका कारण प्राकृतिक प्रकोपको खतरा रहेको अध्यक्ष खत्रीको भनाई छ। वर्षको अन्ततिर बजेट आएकाले वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन र ईन्जिनियरिङ अध्ययन बिना नै सडक खनिएका कारण अहिले नकारात्मक प्रभाव देखिन थालेको छ।
अराजक ढंगले बाटो खनिएका कारण मलिलो माटो बग्नुका साथै भूक्षय बढेको जिल्ला समन्वय समिति रोल्पाका प्रमुख राजबहादुर बुढाले बताए। 'वन विनासको हिसाबकिताब छैन, खोलाहरु उराँठलाग्दा बगर भएका छन। पानीका मुहानमा समेत असर गरेको छ,' प्रमुख बुढाले भने। गाउँ चिराचिरा भएकाले जमिनभन्दा बाटाहरु धेरै देखिन थालेको बुढाको भनाइ छ। योजनाविहीन ढंगले विकासको नाममा अनावश्यक बाटाहरु खनिएको समन्वय प्रमुख बुढाको भनाइ छ।
'एउटै बस्तीमा ३/४ वटा बाटाहरु खनिए पनि बाटाहरू प्रयोगमा छैनन्,' प्रमुख वुढाले भने, 'विकासको गलत ढंगले प्रयोग भइरहँदा यसले भविष्यमा निम्त्याउने अनिष्टको कल्पनासमेत गर्न सकिँदैन,' प्रमुख बुढाले भने।
डोजर प्रयोग गरी जथाभावी खनिएका सडकमा वर्षाको समयमा पहिरो खस्ने गरेको छ। धेरै स्थानमा पहिरो खसेकाले सडक अवरुद्ध हुँदा आवतजावतमा सास्ती हुने गरेको छ। डोजर प्रयोगले सडक थर्किएर दायाबाँयाको भाग कमजोर हुँदा सानो वर्षाले समेत ठुलै विनाश गर्न थालेको छ। 'जिल्लामा निर्माण गरिएका धेरै सडकको वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन गरिएको छैन। वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन गर्दा लामो समय लाग्ने भएकाले अधिकांश सडक त्यतिकै खनिएका छन्,' रोल्पा नगरपालिकामा कार्यरत एक प्राविधिकले भने।
वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन बिना सडक खनिएकाले जिल्लामा प्राकृतिक प्रकोपका घटना बढ्दै जान थालेको सामुदायिक वन उपभोक्ता महासंघ नेपाल रोल्पाका अध्यक्ष मानसिं डाँगीको भनाई छ। 'सामुदायिक वनको स्वायत्ततामाथि नै हस्तक्षप गर्दै सडक निर्माण गरिएका छन्,' अध्यक्ष डाँगीले भने, 'विना मापदण्ड यसरी सडक निर्माण भए आगामी दिनमा झनै ठूलो जोखिम आउन सक्छ।'
हाल ट्र्याक खोलिएका समेत गरी जिल्लामा ४ सय ४७ किलोमिटर सडक संजाल विस्तार भएको जिल्ला समन्वय समिति रोल्पाको अभिलेखमा उल्लेख छ। ती सडकमध्ये अधिकांश हिउँदमा मात्र चल्छन्। पहिरोका कारण वर्षायाममा यातायात अवरुद्ध हुने गरेको छ। पक्की सडकको रुपमा प्यूठान र रोल्पाको सिमाना चतुर्भुजदेखि सिमलवाङ सडक र होलेरी खुम्वास सडक गरी जम्मा ४८ किलो मिटर मात्रै ओटासिल गरिएको छ।
पक्की सडकबाहेक अन्य सबै सडक बाह्रै महिना संचालन गर्न सकिँदैन। जिल्लामा रहेका राष्ट्रिय र रणनैतिक सडक मात्र बाह्रै महिना चल्ने गर्दछन्। गाउँ गाउँसम्म पुग्ने सबैजसो सडक तोकिएको मापदण्ड नभएका कारण सवारी दुर्घटना समेत बढिरहेको बताइएको छ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।
