काठमाडौँ- २ सय ३ वर्षअघि नेपाली फौजले अंग्रेज फौजलाई परास्त गरेको सम्झनामा बुटवलको जितगढीमा विजयोत्सव सम्पन्न भएको छ।
विजयोत्सव मनाउन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली रक्षामन्त्री इश्वर पोखरेलसहित बुटवल पुगे। त्यहाँ पुगेर उनले जितगढी किल्ला परिसरमा निर्माण गरिएको कर्णेल उजिरसिंह थापाको पूर्ण कदको सालिक अनावरण गर्नुका साथै नेपालकै ठूलो राष्ट्रिय झन्डा पनि फहराए।
९ फिट उचाइको कर्णेल उजिरसिंह थापाको पूर्ण कदको सालिक रहेको बताइएको छ।
कार्यक्रममा प्रधानमन्त्री ओलीले नेपाली सेनाको प्रशंसा गर्दै नेपाली सेनालाई वंश र व्यक्तिसँग जोडेर हेर्न नहुने धारणा राखे।
२ सय ४ वर्षअघि फागुन ७ गतेका दिन कर्णेल उजिरसिंह थापाको नेतृत्वमा रहेको नेपाली फौजले अंग्रेज सेनालाई हराएको दिनको सम्झना गर्दै विजयोत्सव मनाउन लागिएको हो।
नेपाल–अंग्रेज युद्धलाई सम्झाउँदै नेपाली सेनाले त्यतिबेलाकै युद्ध सामग्री र पोशाक प्रदर्शनसहित युद्ध कौशल प्रदर्शन गरिएको छ।
प्रधानमन्त्रीसँगै कार्यक्रममा नेकपा महासचिव विष्णु पौडेल, प्रदेश ५ का मुख्यमन्त्री शंकर पोखरेल, कांग्रेस प्रमुख सचेतक बालकृष्ण खांण, बुटवल उपमहानगरपालिकाका प्रमुख शिवराज सुवेदी लगायत पनि उपस्थित भए।
के हो जीतगढीको महत्व?
नेपाल र अंग्रेज फौजबीच २१ पुस १८७१ देखि १८७२ सम्म युद्ध भएको थियो। उक्त लडाइँको नेतृत्व कर्णेल उजिरसिंह थापाले गरेका थिए।
टिस्टा, मकवानपुरगढी, बुटवल जितगढी, कुमाउ–गढवाल लगायतका ठाउँमा युद्ध भएपनि जितगढीको लडाईमा जिरसिंहको रणकौशलका कारण नेफाली फौजको विजय भएको इतिहासकारहरुको भनाइ छ।
कर्णेल थापा नेतृत्वको नेपाली फौजले कुशल रणकौशल प्रदर्शन गरी विक्रम संवत् १८७२ वैशाख ७ गते यस किल्लाबाट अंग्रेज सेनालाई परास्त गरेको थियो।
बुटवलको तिनाउ नदीपारिको किनारमै पूर्वपश्चिम राजमार्गसँगै रहेको जितगढी किल्ला पुरातात्विक र ऐतिहासिक महत्व केको मानिन्छ।
यो गढी १६औँ शताब्दीतिर सेनकालमा निर्माण भएको मानिएको छ।
इतिहासविद् बिमलबहादुर शाक्य जीतगढीबारे यसरी व्याख्या गर्छन्-
साम्राज्यवादी अंग्रेज भारतमा आए। त्यहाँ उनीहरुले आफ्नो प्रभुत्व स्थापित गरे। नेपालमा पनि उनीहरुको कुदृष्टि रहेको थियो। त्यसका लागि विभिन्न चलखेल गरेको पाइन्छ।
अंग्रेजहरु चिसो ठाउँमा आएका हुन् त्यसैले चिसो उनीहरुलाई ठाउँ चाहिएको थियोे। त्यो नेपाल हुन सक्थ्यो।
अर्को, उनीहरुलाई भोटसँग व्यापार पनि गर्नु थियो त्यसैले उनीहरुले नेपालसँग व्यापार सन्धी गर्न चाहेका थिए। किनभने इस्ट इन्डिया कम्पनी व्यापार गर्ने भनेरै आएको हो। नेपाल उपयुक्त स्थल हुन सक्छ भन्ने उनीहरुलाई लाग्यो।
१७९२ र १८०१ मा पनि व्यापार गरेको पाइन्छ। धेरै इतिहासकारले यसलाई जीतगढ भनेर नै उल्लेख गरेको पाइन्छ। यो कहिले बनेको थियो भन्ने कुरा चाहिँ स्पस्ट छैन्।
जहाँसम्म मलाई लाग्छ सेन वंशको शासनका सुरु भइसकेपछि पाल्पा राज्य नेपालमा विलय नभएसम्म सेनहरुकै वर्चश्व थियो।
सेन राजाकै पालामा खासगरी पाल्पाकै सुरक्षाका लागि बनेको किल्ला हो भन्ने मलाई लाग्दछ।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।