काठमाडौं- नेपालीभाषी भारतीय लेखक छुदेन काविमोको उपन्यास 'फातसुङ' सार्वजनिक भएको छ। काठमाडौंमा शुक्रबार आयोजित कार्यक्रममा लेखक खगेन्द्र संग्रौला, युवा लेखक भूषिता वशिष्ठ र उपन्यासकार काविमोले सार्वजनिक गरे।
भाषाका लागि गरिएको गोर्खाल्यान्ड आन्दोलनको पृष्ठभूभिमा उपन्यासको कथा बुनिएको छ। काविमोले सन् २०१८ मा नेपाली भाषाका लागि भारतीय 'युवा अकादमी पुरस्कार' प्राप्त गरेका छन्।
कार्यक्रममा वशिष्ठले पुस्तकले आफ्नो बाल्यकाल सम्झाएको बताइन्। उनले भाषा जातीयताको पहिचान रहेको र 'फातसुङ'ले त्यसलाई प्रस्ट्याउने उनको भनाइ छ। 'तिनले मात्र क्रान्ति गर्न सक्छन्, जोसँग पेट छैन' भन्ने दृष्टिकोणलाई समेत पुस्तकले उजागर गर्न खोजेको वशिष्ठले बताइन्। जुन क्षेत्रमा निजी सम्पत्तिको प्रभाव परिरहन्छ, त्यति बेलासम्म क्रान्तिले पूर्णता नपाउने पनि उनको भनाइ छ।
'भाषा र क्रान्तिको सम्बन्ध धेरै गहिरो छ। राजनीतिक चेतनाको सूत्रधार हो, भाषा', उनले भनिन्, 'कतिपय अवस्थामा जनताको राजनीतिक चेतना अपूर्ण रहेकै कारण क्रान्तिहरु तुहिएका छन्। त्यसैले गर्दा फातसुङ जस्ता लोकभाषी पुस्तकको महत्ता दूरगामी छ।'
लेखकले पुस्तकमा ठेट भाषालाई महत्व दिएका छन्। भाषामा समृद्धिका लागि 'फातसुङ' जस्ता पुस्तकले महत्वपूर्ण योगदान दिनसक्ने उनले तर्क गरिन्। यसले लोकभाषालाई जीवन्त राख्न पनि सघाउने उनको भनाइ छ। 'यो पुस्तकले त्यस्तो कथा बोक्छ, जसले धारा-१४४ र गाउँमा आउने धाराको फरकपन छुट्याउन सक्दैनन्', वशिष्ठ भन्छिन्।
अर्को वक्ता संग्रौलाले सानो कलेवरमा आएको यो पुस्तकले धेरै ठूलो कथा बोकेको बताए। दार्जिलिङको माटोको कथालाई जीवन्त रुपमा देखाएको उनको भनाइ छ।
‘यो पुस्तकमा बोल्न नपरेको भए, म आज अपरेसन थिएटरमा हुने थिएँ’, संग्रौलाले भने, ‘तर पुस्तकमा बोल्नुपर्ने भएपछि मैले सोमबारलाई अपरेसनको समय मिलाएँ।’ दार्जिलिङको कथा बोके पनि उपन्यासले नेपालको अवस्थालाई समेत बुझ्न सघाउने संग्रौलाको दाबी छ।
सानो समुदाय, लेप्चा यो पुस्तकको नायक हो। नेपालमा राजनीतिक क्षेत्रमा चटके रहे जस्तै गोर्खाल्यान्ड आन्दोलनमा पनि त्यस्ता पात्र रहेको उनले बताए। पुस्तकले यहाँका पात्रहरुको पहिचानलाई पनि उत्तिकै प्राथमिकतासाथ समेटेको संग्राैलाकाे बुझाइ छ। 'यहाँ ठूलो पात्र अर्थात् गोर्खाल्यान्डको नेतालाई मात्र प्राथमिकता दिइएको छैन', उनले भने, 'छुदेन काविमोको फातसुङ गोर्खाल्यान्ड आन्दोलनका रक्तरञ्जित सपनाहरुको कारुणिक र त्रासद अभिलेख हो। आकारमा सानो, अर्थमा ठूलो आम मानिसको एक जीवन्त कथा। सरल वृत्तान्त र चित्रमय भाषाको सुन्दर समिश्रण। रुचिकर र आनन्दमयी।'
उपन्यासको पृष्ठभूमिबारे बताउँदै लेखक काविमोले गोर्खाल्यान्ड आन्दोलनपछि विकसित राजनीतिक संस्कार र यसकाे प्रभावलाई समेटेकाे बताए।
'फातसुङ दार्जिलिङको कथा हो। १९८६ मा पहिलोचोटि अलग राज्यको माग गर्दै दार्जिलिङमा गोर्खाल्यान्ड आन्दोलन भएको थियो। त्यस आन्दोलनमा सयौं मान्छे मारिए। त्योभन्दा ठूलो कुरा हजाराैं मान्छेको सपना भत्काइयो। फातसुङ त्यही सपनाहरुको कथा हो', उनले भने, '१९८८ सालमा गोर्खाल्यान्ड आन्दोलन दार्जिलिङ गोर्खा हिल काउन्सिलसँगको सम्झौतामा पुगेर टुङ्गियो, त्यसपछि जुन राजनीतिक संस्कार दार्जिलिङमा सुरू भयो, त्यो निकै भयानक छ। अनि म त्यही राजनीतिक संस्कारबीच हुर्किएको मान्छे हुँ। यो कथा त्यही समाजको कथा हो।'
उनले पुस्तकमार्फत दार्जिलिङकाे नचिनिएकाे पाटाेलाई उजागर गर्न खाेजेकाे जिकिर गरे। ‘नेप्टी चेप्टी दार्जिलिङ कस्तो छ? दार्जिलिङ सहर बत्तीको लहर वैकुण्ठ जस्तै छ’ के आजको दार्जिलिङ यो गीत जस्तै छ ता? वा दार्जिलिङको कथा अरु नै केही छ ता? त्यही देखाउने कोसिस उपन्यासमार्फत गर्न चाहेको छु।'
प्रकाशक अजित बरालले काविमाेकाे लेखनशैलीबाट आफू प्रभावित भएकाे विचार राखे। 'काविमोको लेखनशैली यति विशिष्ट, यति पृथक छ कि पहिलाे दुई पेज पढ्नेबित्तिकै अति उत्साहित भएर मैले लेखकलाई फोन गरेको थिएँ र भनेको थिएँ 'उपन्यास राम्रो होला जस्तो छ!’ अनि पछि पढ्दै गएपछि त कायलै भएको थिएँ।'
उनले उपन्यासले नेपालीभाषी भारतीय लेखकहरुको पुस्तकप्रति नेपाली प्रकाशकहरुकाे रुचि जगाउने दाबी गरे।
लेप्चा शब्द 'फातसुङ'को अर्थ 'माटोको कथा' हुन्छ।
उपन्यास फाइनप्रिन्टले प्रकाशन गरेको हो।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
