नेपालजस्तो विकासशील देशमा "रोकथाम उपचारभन्दा उत्तम हो" भन्ने सिद्धान्त निकै महत्त्वपूर्ण छ। तर, हाम्रो स्वास्थ्य नीति अझै पनि क्युरेटिभ मेडिसिन (उपचारात्मक चिकित्सा) मा केन्द्रित छ, जबकि कम्युनिटी मेडिसिन (रोकथाममुखी दृष्टिकोण) लाई प्राथमिकता दिइएको छैन।
प्रमुख प्रश्नहरू
के नेपालका प्रत्येक अस्पतालमा कम्युनिटी मेडिसिन विशेषज्ञ अनिवार्य हुनुपर्छ?
के नेपालले भारतजस्तै सार्वजनिक स्वास्थ्य विशेषज्ञहरूको संरचित प्रणाली विकास गर्न सक्छ?
नेपालमा कम्युनिटी मेडिसिन विशेषज्ञको अवस्था: चुनौतीहरू
सीमित अवसर: प्रतिवर्ष ३०–४० जना डाक्टरले एमडी (कम्युनिटी मेडिसिन) गरेपनि सरकारी अस्पतालमा यस्ता विशेषज्ञका लागि पदहरू छैनन्। फलस्वरूप, धेरैजसो विदेश पलायन हुन्छन् वा एनजीओ/मेडिकल कलेजमा सीमित हुन्छन्।
संरचनागत अभाव: ओ एन्ड एम सर्वेक्षणमा 'कम्युनिटी फिजिसियन'को पद समावेश गरिएको छैन।
कमजोर रोकथाम प्रणाली: महामारी (जस्तै: कोभिड, डेंगु) र गैर-संक्रामक रोग (मधुमेह, मुटुरोग) नियन्त्रणमा कठिनाइ छ।
किन कम्युनिटी मेडिसिन विशेषज्ञ आवश्यक छन्?
महामारी नियन्त्रण र संक्रमण रोकथाम
अस्पतालमा इन्फेक्सन कन्ट्रोल कमिटी, टीकाकरण अभियान र प्रकोप अनुसन्धान सञ्चालन गर्न विशेषज्ञ चाहिन्छ।
कोभिड, डेंगु, हैजा, टिटनसजस्ता रोगको प्रसार रोक्न महत्त्वपूर्ण भूमिका।
स्वास्थ्य शिक्षा र जनचेतना
टीबी, एचआइभी, मधुमेहजस्ता रोगहरू जनचेतनाको कमीले फैलिन्छन्।
IEC/BCC (सूचना-शिक्षा-संचार) मार्फत् स्वास्थ्य साक्षरता बढाउन सकिन्छ।
सामुदायिक स्वास्थ्य कार्यक्रम
स्वास्थ्य बीमा, खोप (ईपीआई), गर्भवती हेरचाह (एएनसी), गैर-संक्रामक रोग (एनसीडी) कार्यक्रमको प्रभावकारी व्यवस्थापन।
प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र (पीएचसी) र स्वास्थ्य चौकीलाई सशक्त बनाउन आवश्यक।
अनुसन्धान र डाटा विश्लेषण
महामारी विज्ञानको डाटा विश्लेषणले रोगको फैलावट र नियन्त्रण रणनीति तय गर्न सहयोग गर्छ।
सरकारलाई स्वास्थ्य नीति निर्माणमा तथ्यपरक आधार प्रदान गर्छ।
भारतको मोडेल: नेपालले के सिक्न सक्छ?
भारतले युपीएससी र राज्य पीएससीएस मार्फत् कम्युनिटी मेडिसिन विशेषज्ञहरूलाई विभिन्न पदमा नियुक्त गर्छ। नेपालले यस्तो संरचनाबाट प्रेरणा लिन सक्छ।
भारतमा एमडी (कम्युनिटी मेडिसिन) विशेषज्ञका लागि अवसरहरू:
नेपालका लागि सुझाव
प्रत्येक प्रादेशिक अस्पतालमा कम्युनिटी मेडिसिन विभाग स्थापना गर्ने।
लोक सेवा आयोगमार्फत् "कम्युनिटी फिजिसियन" पद सिर्जना गर्ने।
टीकाकरण, एनसीडी, जोड दिनुपर्छ
रोकथाम उपचारभन्दा सस्तो, दिगो र प्रभावकारी छ।
कम्युनिटी मेडिसिन विशेषज्ञबिना अस्पताल अपूर्ण हुन्छ।
सरकारले ओएन्डएम सर्वेक्षणमा यो पद समावेश गरी नीतिगत सुधार गर्नुपर्छ।
"स्वस्थ नागरिक राष्ट्रको सम्पत्ति हो। नेपालले अब क्युरेटिभ मात्र होइन, रोकथाममुखी चिकित्सामा लगानी गर्नुपर्छ।"
एमडी (कम्युनिटी मेडिसिन), लेक्चरर, किष्ट मेडिकल कलेज
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
