काठमाडौं– ‘दूध तथा दुग्ध पदार्थ सेवन, दुग्ध व्यवसायको प्रवर्धन’ भन्ने मूल नाराका साथ सरकारले विश्व दूध दिवस मनाइरहेको छ। राष्ट्रिय दुग्ध विकास बोर्डको प्रमुख आयोजनामा शुक्रबार झापामा दिवसका लागि विशेष कार्यक्रम आयोजना गरिएको छ।
दूध दिवस मनाउँदा दूध तथा दुग्धजन्य वस्तु खानुपर्छ भन्ने जनचेतना फैलाउन सघाउ पुग्ने दुग्ध विकास बोर्डका प्राविधिक हर्षना श्रेष्ठ बताउँछिन्। ‘दूध कुन अवस्थामा के छ भन्ने विषयमा थाहा हुन्छ। दूध तथा दुग्धजन्य पदार्थको उपयोग बढाउँ जाड रक्सी कोल्ड ड्रिंक नखाउँ बरु दूध खाउँ भन्ने सन्देश जान्छ। यसले मानिसमा दूध तथा दुग्धजन्य वस्तु खानु पर्छ भन्ने जनचेतना फैलाउन सघाउ पुग्छ। जसले दूध उद्योगको क्षमता अभिवृद्धि हुन्छ’ उनले भनिन्।
उता सरकारले दूध दिवस मनाइरहँदा हजारौं दूध तथा दुग्धजन्य पदार्थ उत्पादक किसान लामो समयदेखी भुक्तानी नपाएर मर्कामा छन्। दैनिक ७० लाख मेट्रिक टन दूध उत्पादन गर्ने हजारौँ किसानलाई सरकारले नै वेवास्ता गरेको केन्द्रीय दुग्ध सहकारी संघका अध्यक्ष कृष्णप्रसाद सापकोटा बताउँछन्।
‘सरकारले बाहिरी रुपमा किसानका लागि जति राम्रा कुरा गरेपनि भित्री रुपमा काम गरेको छैन। कूल साढे ४ अर्ब किसानको भुक्तानी बाँकी छ। डीडीसीले पौने २ खर्ब भुक्तानी गर्न बाँकी छ तर दूध किसानको पक्षमा बजेटमा कतै आएन,’ उनले भने।
सरकारी तथ्यांक अनुसार ४३ जिल्लाका किसान दूधको रकम भुक्तानी नपाएर अहिले निराशजनक अवस्थामा रहेको उनी बताउँछन्। सो बारे सरकारले वेवास्ता गरिरहेको उनको गुनासो छ।
अहिले देशैभरका किसानको करिब साढे ४ अर्ब रकम भुक्तानी हुन बाँकी रहेको सरकारी तथ्यांकले देखाउँछ। नेपाल दुग्ध विकास संस्थानले भुक्तानी गर्नुपर्ने मात्रै १ अर्ब रुपैयाँ बाँकी रहेको संस्थानका निमित्त उपमाहा प्रबन्धक राजेन्द्र अधिकारी बताउँछन्।
बिक्रीभन्दा संकलन बढि हुँदा दूध तथा तुग्धजन्य पदार्थ ठूलो परिमाणमा स्टक रहेको उनको भनाइ छ। अहिले डिडिसीमा मात्रै करिब १ हजार ५० मेट्रिक टन धूलो दूध र ८५० मेट्रिक टन बटर रहेको अधिकारीले बताए। सो धुलो दूध र बटर करिब १ अर्ब ५० करोड मूल्य बराबरको रहेको उनको भनाइ छ।
‘यतिखेर दूध उत्पादन बढि भएको छ। निजी डेरीले खरीद नगरेपछि सरकारी भएकाले डीडीसीले खरिद गर्नैपर्छ। अहिले बिक्रीभन्दा संकलन बढेको छ। किसानहरुले पनि बिक्री नभएकाले भुक्तानी जहिल्य गर्दा पनि हुन्छ। हाम्रो दूध खरीद गरिदिनु भनेर आउँछन्। विस्तारै भुक्तानी गर्ने प्रयास गर्दै छौं,’ उनले भने।
हाल किसानको ३५ करोड रुपैयाँ भुक्तानी गरिसकेको बताए। दुग्ध पदर्थ व्यवसायी सुमित केडिया एसएमपी र बटर ४ अर्ब ६० करोड रुपैयाँको दुग्धजन्य पदार्थ बाँकी रहेको दावी गर्छन्। दूध तथा दुग्धजन्य पदार्थ मौज्दात रहेका कारण नै किसानलाई भुक्तानी दिन नसकेको बताए।
‘हाल किसानलाई ३ अर्ब ४० करोड भुक्तानी दिन बाँकी छ। यसको अर्थ स्टक भएकै कारण किसानको भुक्तानी गर्न नसकेको हो। तर भुक्तानी गर्ने प्रयास गरिरहेका छौँ,’ केडियाले भने। आर्थिक वर्ष २०८१÷०८२ को बजेटमा पनि दूध व्यवसायीको समस्या समाधान गर्ने कुनै कुरा उल्लेख नभएको उनको भनाइ छ।
‘यसपालीको बजेटमा यसका केही न केही राहतका कुरा आउँछन् सोचेका थियौं तर केहि आउन सकेन। पछिल्लो समय किसानको दूध उत्पादन घटेकाले एसएमपी प्रयोग गरेर दूध तयार गरेका छौ। अहिलेको समस्या भनेको बटरको हो,’ उनले भने।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
