‘भारतले जनतालाई खाना पकाउने ग्यासमा अनुदान दिन्छ, नेपालले किन दिँदैन?’

समाज

कल्पना घिमिरे शुक्रबार, भदौ १५, २०८० २०:००

काठमाडौं– बुधबार भारत सरकारले खाना पकाउने एलपीजी ग्यास सिलिन्डर को मूल्य २ सय भारुले घटायो। मूल्य घट‍ेपछि भारतमा १४.२ किलोको एउटा खाना पकाउने ग्यास सिलिण्डरको मूल्य ९०३ भारतीय रुपैयाँ (नेपाली १ हजार ४४४.८ रुपैयाँ) भएको छ। उक्त निर्णयले भारतमा ३३ करोडभन्दा बढी उपभोक्ता लाभान्वित भएका छन्।

जबकि भारतमा मूल्य घटेकै दिन नेपालमा भने २३५ रुपैयाँले एलपीजी सिलिन्डर को मूल्यवृद्धि भयो। कारण- भारतबाट एलपीजी ग्याससहित पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य बढेर आएको थियो। अब ग्यास प्रतिसिलिन्डर १ हजार ८९५ रुपैयाँ पर्नेछ। भारतमा भन्दा नेपालमा एलपीजी ग्यास सिलिन्डर को मूल्य ४५० रुपैयाँ बढी रहेको छ।

भारतबाट मूल्य बढेर आएपछि नेपाल आयल निगमले बिहीबार राति १२ बजेदेखि लागू हुनेगरी एलपीजी ग्याससहित पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य वृद्धि गर्‍यो। इन्डियन आयल कर्पोरेशनले ग्यासमा प्रतिसिलिन्डर १८६ रुपैयाँ ४५ पैसाले वृद्धि गरेको भन्दै निगमले प्रतिसिलिन्डर २३५ रुपैयाँ मूल्य बढाएको छ। अब ग्यास प्रतिसिलिन्डर १८ सय ९५ रुपैयाँ पर्नेछ। निगमले पेट्रोलमा ४ रुपैयाँ र डिजेलमा ३ रुपैयाँ मूल्य बढाएको छ।

इण्डियन आयल कर्पोरेसनबाट प्राप्त नयाँ खरिद मूल्य अनुसार ग्यासमा १८६ रुपैयाँ ४५ पैसा, पेट्रोलमा ३ रुपैयाँ १७ पैसा, डिजेलमा २ रुपैयाँ ४८ पैसाले वृद्धि भएर आएपछि नेपालमा मूल्य बढाइएको निगमले जनाएको छ।

सर्वसाधारणबाट लुट, पाँचतारे होटललाई १३ प्रतिशत छुट
एलपीजी ग्यासको हकमा भारत सरकारले राष्ट्रिय रुपमा अनुदान दिने गरेको छ। जसकारण आम नागरिकले मूल्यवृद्धिको मार खेप्नुपर्दैन। यसैले बिहीबारबाट त्यहाँ खाना पकाउने ग्यासको मूल्य घटेको छ।

यस्तो अनुदानको व्यवस्थाले निम्नस्तरका उपभोक्ताहरूलाई राहत मिल्ने हुँदा नेपालमा पनि सो व्यवस्था हुनुपर्ने उपभोक्ता हित संरक्षण मञ्च नेपालका उपसचिव विष्णु तिमिल्सिना बताउँछन्।

‘नेपालमा पनि अनुदानको व्यवस्था हुनु पर्ने हो। तर सरकारले सर्वसाधारण उपभोक्तालाई मारमा पार्ने गरी मूल्य बढाउने गरेको छ। पर्यटनसँग सम्बन्धित होटल/व्यवसाय र राजदूतावासले प्रतिसिलिन्डर १३ प्रतिशत छुट पाउने व्यवस्था रहेको छ। तर आम उपभोक्ता मारमा परेका छन्,’ तिमिल्सिनाले भने।

पाँचतारे होटलले १३ प्रतिशत भ्याट छुट पाउने तर सर्वसाधारण उपभोक्ताले चर्को मूल्य तिर्नुपर्ने व्यवस्था रहेकोमा त्यो गलत भएको उनी बताउँछन्। यो व्यवस्था ठीक उल्टो भएको उनको मत छ।

‘जसले एकपटक ५० सिलिन्डर किन्ने गरेको छ, उसले १३ प्रतिशत छुट पाउँछ। जसले एउटा सिलिन्डर किन्न सक्दैन उसले चर्को मूल्य तिर्नुपर्ने बिडम्बना छ,’ तिमिल्सिनाले भने, ‘जो सरकारको पहुँचमा छ उसले फाइदा लिएको हुन्छ। यो कसैले पत्ता लगाउन सक्दैन। ५० वटा सिलिन्डर किनेको हुँदैन। तर बिलमा किनेको देखाएर लिने गरिन्छ।’

तर पर्यटन व्यवसाय क्षेत्रले १३ प्रतिशत छुट पाउने गरेको जानकारी आफूलाई नभएको दाबी निगमको छ। ‘यो त सरकारले बनाएको नीति होला। यसबारे हामीलाई जानकारी छैन। उपभोक्तालाइ त छुट छैन,’ ठाकुरले भने।

यसकारण ग्यासमा अनुदान दिँदैन सरकार
नेपालमा पनि एलपीजी ग्यासमा अनुदानको व्यवस्था हुनुपर्ने उपभोक्ता अभियन्ताको मत छ। तर ग्यासको मूल्य बढेर आउँदा बढाउने र घटेर आउँदा घटाउनेगरी कार्यविधि नै बनाइएको नेपाल आयल निगमका प्रवक्ता मनोज ठाकुर बताउँछन्।

‘हरेक देशको आफ्नै नियम छ। भारतले एलपीजी ग्यासमा राष्ट्रिय रुपमा अनुदान दिएको छ। जसले गर्दा सर्वसाधारण उपभोक्तालाई सहज भएको छ। नेपालमा पनि यो व्यवस्था लागू गर्नु पर्ने हो। तर आयातित वस्तुमा यस्तो गर्न असम्भव छ,’ उनले भने।

भारत सरकारसँग रिफाइनर रहेको र सो ग्यास आफै उत्पादन गर्ने भएकाले अनुदान दिइएको ठाकुरको भनाइ छ। नेपालमा आफ्नो उत्पादन भारतबाट ल्याउनुपर्ने भएकाले अनुदान भन्दा पनि विद्युतीय ऊर्जाको प्रयोगमा जोडदिनु पर्ने ठाकुर बताउँछन्।

‘नेपालमा विद्युत उत्पादन प्रशस्त छ। विद्युत भारत पठाएर ग्यास आयात गरिरहेको छ। बाहिर पठाउने विद्युत स्वदेशमै खपत गर्न सकियो भने ग्यास उपयोग कम गर्न सकिन्छ,’ ठाकुरले भने।

सरकारले ग्यास खपत कम गर्न विद्युतीय उपकरणमा अनुदान दिने व्यवस्था गर्नुपर्ने उनले बताए। अहिले ग्यासभन्दा विद्युतीय चुल्लोको प्रयोग सस्तो पर्ने ठाकुरको भनाइ छ।

एउटा ग्यास सिलिन्डर किन्दा ३५ सय रुपैयाँदेखि ४५ रुपैयाँसम्म पर्ने गरेकोमा एउटा विद्युतीय चुल्हो ३ हजारदेखि ३५ सय रुपैयाँमा आउने उनले बताए। ‘एक पटक किनेपछि पटक/पटक ग्यास भर्दा जस्तो खर्च लाग्दैन। त्यसकारण उपभोक्ताले पनि विद्युतीय चुल्हो रोज्नुपर्‍यो र सरकारले उपभोक्तालाई विद्युतीय उपकरणमा आकर्षण गर्न अनुदानको व्यवस्था गरिदिनु पर्यो,’ उनले भने।

यस्तै उपभोक्ता हित संरक्षण मञ्च नेपालका उपमहासचिव तिमिल्सिनाले पनि विद्युतीय चुल्होको प्रयोगमा जोड दिनुपर्ने बताउँछन्। सरकारले सहुलियतमा चुल्हो वितरण गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ।

‘एलपीजी ग्यासमा अनुदान दिन सक्दैन भने सरकारले विद्युतीय उपकरणमा जोड दिनुपर्छ। भारतलाई सस्तोमा विद्युत बिक्री गरेर भारतबाट मँहगो ग्यास ल्याउँछ। अनि जनतालाई चर्को मूल्यमा बिक्री गर्छ। यसरी सरकारले जनतामाथि अन्याय गरेको छ,’ तिमिल्सिनाले भने।

भारतबाट ग्यास ल्याउँदा नेपालको ठूलो रकम बाहिरिएको र ग्यास आयात रोक्न रकम बाहिरिन बन्द हुने उनले बताए।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।