ध्यान साधनामा परमाणुतत्त्वको महत्त्व

जीवनशैली

दुर्गा मगर शनिबार, असार ३०, २०८० ०६:२९

साधक भित्रहरु। मैले पटक–पटक आफ्नो सीमा यहाँहरुलाई भन्दै आएको छु। मेरो औपचारिक शिक्षाको सीमाले ध्यानका गहिरा–गहिरा अनुभवहरुलाई लेखनका माध्यमद्वारा छिटोछिटो पस्किन सक्दिनँ। तैपनि तपाईंहरुले पटक–पटक आग्रह गरेपछि सानो प्रयास गरेको छु।

दशौं वर्ष ध्यान गर्दा पनि खै किन तनाव, अशान्ति, छट्पटी हटेन। सुख, शान्ति आएन भन्ने यहाँहरुको जिज्ञासालाई म यति मात्रै भन्न सक्छु कि साधनामा कसैले दिँदैन। मलाई पनि कसैले दिएको होइन, आफूले पाएको ध्यानको विधिमा आफैं गहिरिँदै आनन्दानुभूतिमा पुगेको हुँ।

अरुले देलान् र मैले पाउँला भन्ने भ्रममा यहाँहरु दौडिरहनुभएको छ जस्तो लाग्यो। स्वयं भगवान् शिव र बुद्ध आए पनि उहाँहरुले पनि विधि मात्रै दिएर जाने हो, गन्तव्यमा त आफैं हिँड्नैपर्छ। सन्त, महन्तहरुले तपाईं, हामीलाई मुक्त गरिदिने होइन। तथास्तु भनिदिने होइन, भनिदिए पनि त्यसको कुनै कामै छैन। ध्यान साधनाको शब्दकोशमा तथास्तु भन्ने शब्द नै छैन, प्रयास भन्ने शब्द मात्रै छ। साधक स्वयंले गहिरो प्रयास गर्नैपर्छ। त्यसैले अरुका पछाडि दौडिन छाडेर आफैं विधिपूर्वक अगाडि बढ्ने बानी बसाल्नुभयो भने निश्चित रुपमा यहाँहरुको ध्यान साधनाको तह गहिरिँदै जान्छ र परमानन्दमा पुग्नुहुनेछ भन्नेमा म विश्वस्त छु।

मलाई फोन गर्ने सबै जसो मित्रहरुले मनमा भयङ्कर डरत्रास, तनाव रहेको र कति ध्यान गर्दा पनि नहटेको गुनासो गर्नुहुन्छ।

साधनामा के–कस्ता अवस्थिति हुन्छन् भन्ने विषयमा यो लेखमा सानो प्रयास गरेको छु, जुन यहाँहरुकै फाइदाका लागि र जिज्ञासा मेट्न सहयोगी हुनेछ भनेर आफूले भोगेको सानो अनुभव बाँड्न चाहेको हुँ।

रामायणका सय करोड कोटि सेना र महाभारतका अठार अक्षौहिणी महासेनाहरुलाई हाम्रा अध्यात्मिक तत्त्ववेता सन्त महात्मा ऋषिहरुले कठोर तपस्या र भयबाट अभयको प्रयोगात्मक अन्वेषणबाट प्राप्त उपलब्धिहरुलाई पूर्वीय दर्शनका बुद्धिजीवी, विद्वान्हरुले सामान्य राक्षस सेना र चुलबुले बाँदर सेनाहरुलाई कथा शास्त्रमा मात्र सीमित चित्रण गरी राखेको हो कि भन्ने जिज्ञासा मनमा उब्जियो।

यी सामान्य सेना नभएर ग्रह, नक्षत्र, तारा मण्डल आदि विश्व ब्रह्माण्डलाई नै आफ्नो अधीनमा राख्न सक्ने परमाणु तत्त्व हुन्। पश्चिमा देशका दार्शनिक र बुद्धिजीवीहरुले यसको अन्वेषण र विश्लेषण गरेर आज भौतिकवादले सम्पन्न र समृद्धि देश बनाउन सफल भएका छन्। आध्यात्मिक ध्यान साधना, धर्मका लागि परमाणु तत्त्व मूल स्रोत हुन्। हिजोआजको ध्यान साधनाका पद्धतिमा परमाणु तत्त्वलाई बेवास्ता गरेर अलौकिक दिव्यताको अनुभूतिलाई विशेष पहल गरेको पाइन्छ। कोही आकार, निराकार अद्वैत ब्रह्मको दर्शन पाएको सुनाउँछन्। कसै–कसैले निर्विकल्प समाधि घटित भएको अनुभव सुनाउँछन्। म को हुँ, यहाँ किन आएको रहेछु भनी सङ्क्षिप्त व्याख्या दिन्छन्। सुन्न र सुनाउन खुब आनन्द आउँछ। यी र यस्ता घटनाहरु घटित हुनु अत्यन्तै कल्याणका कुरा हुन्।

यस्तो अखण्ड अलौकिक दिव्यताले साधकको जीवनशैली परिवर्तन हुन्छ।

ध्यान साधनाका मुमुक्षुहरुलाई माथिका परमाणु तत्त्वका अनुभूतिहरुका बारेमा जिज्ञासा उठ्नु स्वाभाविक लाग्दो हो। यो विश्व ब्रह्माण्ड परमाणु तत्त्वको पुञ्ज हो। जगत् क्षणभङ्गुर छ। यो भौतिक संसारमा उपलब्ध विषयवस्तुहरु सबै परमाणुबाट निर्माण भएका हुन्। हाम्रो शरीरले परमाणु तत्त्वबाट नै पूर्णता पाएको छ। शरीरको बहिर्मुखी र अन्तर्मुखी आयामहरु परमाणुले बनेको छ।

पाँच प्राण, पाँच ज्ञानेन्द्रिय, पाँच कर्मेन्द्रिय, मन र बुद्धि– यी १७ तत्त्व परमाणुबाट बनेका हुन्। यी तत्त्वबाट बन्ने जीवको सूक्ष्म शरीरको समष्टि ईश्वरको सूक्ष्म शरीर हो। स्थूल ब्रह्माण्ड नै ईश्वरको स्थूल शरीर हो।

जस्तै, कान, नाक, मुख, छाला र आँखा यी पाँच ज्ञानेन्द्रियहरुका आ–आफ्नै कार्य क्षेत्र छन्। पाँच इन्द्रियद्वारा विषयवस्तुहरुलाई थाहा पाउनेवाला मन, बुद्धि हो। यी पाँच प्राण, पाँच ज्ञानेन्द्रिय र पाँच कर्मेन्द्रिय तत्त्व र शरीरसँग मन, बुद्धि लिसोझैँ टाँसिएर बसेको छ। इन्द्रिय बन्ने परमाणु तत्त्वको इकाईभन्दा पनि सूक्ष्म इकाईले मन, बुद्धि बनेको छ। जति सूक्ष्म इकाईले बनेको तत्त्व हुन्छ, त्यति नै विराटभन्दा विराट, सूक्ष्मभन्दा अति सूक्ष्म र थाहा पाउने क्षमता विशद् र द्रूतगतिमा चल्ने हुन्छ।

कुनै विषयवस्तुको एकाग्रतामा इन्द्रियहरु सक्रिय भई भाव, विचार उत्पन्न भएर विषयप्रति समग्रतामा भावातीत हुन पुगियो भने मन, बुद्धिको तहले जुन भाव विचारले विषय उठान गरेको छ, त्यही विषयवस्तुहरु प्रक्षेपण भएर आकारमा र दृश्यमा सल्बलाउन थाल्दछन्। यसरी नै दृश्य–द्रष्टाको प्रादुर्भाव हुन्छ। शरीरबाट मन, बुद्धि अलग छुट्टिएको प्रक्षेपणमा जीवबाट आत्मा बाहिर निस्केको महसुस हुन्छ।

यहाँसम्मको यात्रामा म, मेरोको स्मृति रहिरहन्छ। जब इन्द्रियहरु सक्रिय भइरहेको अवस्थामा विचार, भाव पनि चलिरहेको प्रतिकूल हुँदाहुँदै स्वस्फूर्त विचार, भाव विलय भएर त्यहाँ शुद्ध चित्त मात्र शेष रहन्छ। जहाँ अलौकिक दिव्यतामा अखण्ड सत्, चित् परमानन्दको अनुभव हुन्छ। म, मेरो अहङ्कारको भाव स्वस्फूर्त विलय भएर निर्मल चित्तले समग्रतामा निराकारै–निराकार अद्वैत मार्गको आभास हुन्छ। आभाससँगै पूर्ण आकाशको बादलभित्र चित्त समाहित भएको प्रतीत हुन्छ। त्यहाँ पुगेर ध्यानी बहिर्मुख भएपछि शरीर वातानुकूलित कक्षबाट बाहिर निस्केझैं बिझाउने, पोल्ने, असहज वातावरणमा स्पर्श भएको महसुस हुन्छ। साधक एक क्षण अलमलमा टोलाएर चिन्तन गर्छ। साधक त्यहाँ पुग्नुलाई सिद्धिको अवस्था भन्न सकिन्छ।

भक्तिभावमा शरणागत भएर यी दिव्य अवस्था चुम्न सफल भए पनि परमाणु तत्त्वलाई जानिएन, बुझिएन, साक्षात्कार भएन भने राग, द्वेष, अहङ्कार, आशक्ति जस्ताको तस्तै रहन्छ। भगवान् बुद्धलाई परमाणु तत्त्वको राम्रोसँग जानकारी थियो भने यी पङ्क्तिकारलाई विश्वास छ। जरामरण, उदय–विलय उहाँको मूल मन्त्र नै हो नि, परमाणुहरु पनि उदय–विलय, जन्मने मर्ने क्रम तीव्र रुपले हुने हो।

परमाणु तत्त्वको दर्शन दुर्लभ छ। भाग्यमानी सन्त, योगीले मात्र जीवित हुँदै यसको दर्शन पाउँछ। परमाणु तत्त्व भयानक कहालीलाग्दो डरत्रास, भययुक्त छ। ब्ल्याक होलझैं देखिन्छ। त्यो अनकन्टार ब्ल्याक होलभित्र खसिन्छ कि भन्ने भयले हायलकायल बनाइदिन्छ। यी परमाणु कपालझैँ मसिनो तीन चार इन्चको हुन्छ। उदय हुँदै नष्ट हुने मसिनो जुनकीरी जस्तो मिलिकमिलिक बत्ति बल्ने, मसिनो ध्वनिसहित चलाचलन हुन्छ। सामान्य रुपको भए पनि भयानक डरलाग्दो छ। पछि–पछि त यी परमाणु तत्त्व आउँदै गरेको यसरी थाहा हुन्छ, टन्टलापुर घाम लागेका बेला घामलाई दौडिरहेको बादलले छेक्दा धर्तीमा छाया सरर हिँड्दै आएझैँ परैबाट भययुक्त आवाज गर्दै आएको आभास हुन्छ। तमो गुणले भरिएको व्यक्तिमा त्यस्तै प्रकृतिको परमाणु तत्त्व शरीरमा हावी हुनाले भय, डर, त्रास उत्पन्न हुने हो। सतगुणी स्वभावको शरीरमा परमाणु तत्त्व पनि सतगुणी स्वभावको हुनाले भय, डर, त्रास कम हुँदै जाने हो।

तत्त्ववेता सद्गुरुको सत्सङ्ग र सान्निध्यमा परमाणुको हाउभाउ, चालचलन, गतिविधिहरुको अनुशरण अर्थात् बोध भए मात्र अनेकौं दीक्षाहरुबाट ओमकार ध्वनि प्रादुर्भावको महसुस हुन्छ। मन, बुद्धिसँग स्वयंले पुरुषार्थ गरे राग, द्वेष, अहङ्कार आशक्ति इत्यादि आयामहरु अखण्ड समभावमा स्थित शान्त जीवन मुक्तिको पथमार्गमा अग्रसर हुन सकिन्छ। परमाणु तत्त्वले नै पूर्ण शरीरभरि सत्, चित्त, परमानन्द र अखण्ड आनन्दको रोमाञ्चित वृष्टि भइरहन्छ।

नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा पठाउनु होला।