प्रतिकात्मक तस्बिर
काठमाडौं– सरकारी तथ्याङ्कअनुसार नेपालमा सवारी दुर्घटनाका कारण हरेक वर्ष सरदर २ हजार बढी मानिसको मृत्यु हुन्छ। र, पछिल्लो समय नेपालमा सवारी दुर्घटनाको तथ्याङ्क झन् कहालीलाग्दो तरिकाले बढेको छ।
नेपाल प्रहरीको तथ्याङ्कअनुसार देशभर गरेर वार्षिक ३५ हजारदेखि ४० हजारसम्म सवारी साधन दुर्घटनामा पर्छन्। दुर्घटनामा परेका सवारीसाधनमध्ये झण्डै आधा संख्या मोटरसाइकलको रहेको तथ्याङ्क छ।
आर्थिक वर्ष २०७८/०७९ मा नेपालमा ३९ हजार ३७९ वटा सवारीका साधन दुर्घटना परे। जसमध्ये मोटरसाइकलको संख्या १९ हजार ९७४ रहेको प्रहरीको तथ्याङ्क छ।
त्यसो त नेपालमा अरु सवारीको तुलनामा मोटरसाइकलको संख्या बढी छ। र, प्रयोग पनि मोटरसाइकलको नै बढी हुने भयो।
बाध्यात्मकदेखि रोमाञ्चक यात्राका लागि मोटरसाइकलको प्रयोग भइरहेको हुन्छ। सँगै यसको दुर्घटनाको जोखिम पनि बढी नै हुन्छ।
भनिन्छ दुर्घटनाबारे पूर्वानुमान गर्न सकिँदैन। तर, सावधानी अपनाइयो भने अवश्य नै दुर्घटनाबाट बच्न सकिन्छ। यहाँ केही सावधानीका टिप्सहरु उल्लेख गरिएको छ, जसलाई अपनाउँदा मोटरसाइकल दुर्घटनाबाट बच्न सकिन्छ।
सीमित गति
जोखिमपूर्ण ग्रामिण क्षेत्रमा मात्र होइन, शहरी क्षेत्रका चिल्ला सडकमा हुने दुर्घटनामा पनि मोटरसाइकलको संख्या अगाडि नै आउँछ। त्यसको प्रमुख कारण ओभरस्पडिङ भएको पनि विभिन्न अध्ययनबाट देखाएको छ।
तीव्र गतिमा चलाउँदा मोटरसाइकल अनियन्त्रित भइ दुर्घटना भएको धेरै उदाहरणहरु छन्। केही दिन अगाडि मात्रै बिजुलीको पोलमा ठोक्किँदा पोखरामा मोटरसाइकल दुर्घटना भयो र १ जनाको ज्यान गयो। प्रहरीका अनुसार तीव्र गतिको मोटरसाइकल अनियन्त्रित भएर बिजुलीको पोलमा ठोक्किएको थियो।
सडकको अवस्थाअनुसार आफ्नो स्पिड निर्धारण गर्नु उपयुक्त हुन्छ। खाल्डाखुल्डीयुक्त सडकमा उच्च गतिमा मोटरसाइकल हाँक्दा दुर्घटनाको जोखिम बढी हुन्छ। अहिले देशका विभिन्न ठाउँमा हल्कादेखि मध्यम वर्षा हुने सिजन छ। वर्षा भएर सडक चिप्लो हुन्छ, जसले गर्दा दुईपाङ्ग्रे सवारीसाधन चिप्लिएर दुर्घटना हुने जोखिम पनि हुन्छ।
शहरी क्षेत्र तथा राजमार्गमा सरकारले नै स्पिड लिमिट तोकेको हुन्छ। तोकिएको स्पिड लिमिटको पालना गरेर, उपयुक्त गतिमा मोटरसाइकल चलाउँदा दुर्घटनाबाट बच्न सकिन्छ।
ब्रेकिङ सिस्टम
सवारी साधनको गतिलाई नियन्त्रणमा लिन ब्रेकको प्रयोग गर्नुपर्छ। तर आफ्नो सवारीको ब्रेकिङ सिस्टम कस्तो छ, कस्तो प्रकारका ब्रेकहरु प्रयोग भएका छन् भन्ने पनि सवारी (मोटरसाइकल) चालकले ध्यान पुर्याउनुपर्छ।
केही मोटरसाइकलमा अगाडि र पछाडि नै ड्रम ब्रेक हुन्छ भने केहीमा अगाडि डिस्क र पछाडि ड्रम ब्रेक हुन्छ। केहीमा भने अगाडि र पछाडि नै डिस्क ब्रेक हुन्छ। अहिले धेरैजसो मोटरसाइकल कम्पनीले एन्टिलक ब्रेकिङ सिस्टम (एबीएस) पनि प्रयोगमा ल्याएका छन्। सिंगल च्यानल र डबल च्यानल एबीएसको सुविधासहित मोटरसाइकलहरु उपलब्ध छन्।
खास गरेर पिच सडकका लागि एबीएस सिस्टम ब्रेकिङका लागि धेरै राम्रो मानिन्छ। कच्ची र हिलाम्य सडकहरुमा भने यसले त्यति धेरै प्रभावकारी काम नगरेको अनुभव पनि राइडरहरुले सुनाउने गर्छन्। मोटरसाइकलबाट लामो दूरीको यात्रा गर्नु छ भने आफ्नो साधनको ब्रेकिङ सिस्टम, त्यसको प्राविधिक पक्षबारे पहिले नै चेक–जाँच गरेर यात्रा सुरु गर्दा सुरक्षित भइन्छ।
सिटी तथा नियमित राइडिङमा मोटरसाइकलको प्रयोग गर्ने चालकले पनि समय–समयमा आफ्नो ब्रेकिङ सिस्टमको परीक्षण र त्यसले उपयुक्त तरिकाले काम गरे, नगरेकोबारे जाँच गरिरहनु पर्छ।
ह्यान्डलिङ
मोटरसाइकल चालकले अर्को ध्यान पुर्याउनुपर्ने पक्ष हो, सवारीको ह्यान्डल तथा ह्यान्डलिङ। सही तरिकाले ह्यान्डलिङ गर्न सकिएन भने मोटरसाइकललाई नियन्त्रणमा लिन सकिँदै। उकाली–ओराली तथा घुम्तीहरु भएको पहाडी क्षेत्रको सडकमा त ह्यान्डलिङ बिग्रिँदा दुर्घटना हुने सम्भावना धेरै हुन्छ।
ह्यान्डलिङसँगै मोटरसाइकलमा गियर सिफ्टिङ र ब्रेकिङको पनि अनुपात मिलाउनुपर्छ हुन्छ। साथै जथाभावी ओभरटेक, गलत क्षेत्र (रङ साइड)बाट ओभरटेकिङ गर्दा पनि दुर्घटना हुने सम्भावना हुन्छ।
ह्यान्डलको पोजिसनले पनि ह्यान्डलिङमा असर पारिरहेको हुन्छ। अहिले आफ्नो हाइट तथा सुविधाअनुसार ह्यान्डिल राइज वा डाउन गर्ने विकल्प पनि उपलब्ध छ। तर त्यसका लागि नेपालमा तोकिएको कानुनी मापदण्ड भने पालना गर्नुपर्छ।
हेल्मेटको प्रयोग
दुर्भाग्यवस दुर्घटना भइहालेमा पनि हेल्मेटको प्रयोगले गम्भीर चोट र मृत्युको जोखिमलाई केही कम गर्छ। मोटरसाइकल दुर्घटनामा हुने मृत्युमध्ये धेरैजसो हेल्मेटको प्रयोग नगरेको तथा सही तरिकाले प्रयोग नगरेका कारण हुने गरेको पनि अध्ययनहरुले देखाएका छन्।
सँगै गुणस्तरीय हेल्मेटको प्रयोग पनि अनिवार्य नै हुन्छ। नेपालमा उत्पादन हुने हेल्मेटहरुको गुणस्तर तथा नापतौल विभागले गुणस्तर परीक्षण गरेर सर्टिफाइ गरेको हुन्छ। विदेशबाट आयात हुने हेल्मेट पनि गुणस्तर परीक्षण गरिएका हुन् वा होइनन् भन्ने यकिन गरेर मात्रै खरिद गर्नुपर्छ।
अहिले हेल्मेटलाई दुर्घटना भएको अवस्थामा चोटबाट बचाउने मात्रै होइन, दुर्घटनाबाटै जोगाउने साधनका रुपमा पनि लिइन्छ। त्यसका लागि केही विशेषतायुक्त हेल्मेटहरु हुन्छन्। जस्तै, पानी परेका बेला एन्टिफग भाइजरयुक्त हेल्मेटको प्रयोग गर्दा त्यसले सुरक्षित र सहज राइड गर्न सकिन्छ। यस्तै, रातिको समयमा राइड गर्नलाई नाइटभिजन भाइजर भएको हेल्मेट उपयुक्त हुन्छ।
मोटरसाइकल चालकले आफ्नो साधनको इन्जिनको अवस्था, चेन स्पोकेट, टायर र टायरमा हावाको अवस्थाबारे पनि ध्यान दिनुपर्छ। राइडका दौरान आफूले कुनै समस्या भोग्नुपरेको छ भने सर्भिसिङका बेला आफ्नो मेकानिकलाई त्यसबारे जानकारी गराउनुहोस्।
इन्जिनको केयरिङका लागि गुणस्तरीय मोबिल तथा इन्जिन आयलहरु मात्रै प्रयोग गर्नुहोस्। इन्धन भर्दा ट्याङ्कीको मुखसम्मै पुग्ने गरी नभर्नुहोस्। अन्यावश्यक रुपमा गरिने मोडिफिकेसनले पनि मोटरसाइकल दुर्घटनाको जोखिम बढाएको हुन्छ। कानुनी मापदण्ड भित्र रहेर, सवारी निर्माता कम्पनीले गर्ने सिफारिसका आधारमा मात्रै आफ्नो मोटरसाइकलमा अत्यावश्यक भए मात्रै अतिरिक्त टुलहरुको प्रयोग गर्नुहोस्।
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
