कांग्रेस सुधारको बहस : केका लागि, कस्तो सुधार?

राजनीति

नवीन झा शनिबार, वैशाख २३, २०८० ०५:५९

काठमाडौं- मंसिर ४ को निर्वाचनपछि सुरु भएको पुराना दलभित्र सुधार हुनुपर्ने बहस वैशाख १० को उपनिर्वाचनपछि उत्कर्षमा पुगेको छ। आजकाल त सामाजिक सञ्जाल र बौद्धिक अन्तर्क्रियामा समेत पुराना दलहरु सच्चिने वा सकिने विकल्प मात्रै बाँकी रहेको चर्चा पनि भइरहेको छ।

प्रतिनिधि सभाको सबैभन्दा ठूलो दल कांग्रेस पनि त्यसमा जोडिनु स्वाभाविक छ। खासमा यो बहसले सबैभन्दा बढी तरंगित नै यही पार्टी भएको छ। किनकि, रास्वपालाई वैकल्पिक लोकतान्त्रिक शक्तिको रुपमा हेरिँदैछ।

नेपाली कांग्रेसका महामन्त्रीद्वयलेसमेत उपनिर्वाचनले पार्टीलाई रुपान्तरण हुन सन्देश दिएको र आफूहरुसमेत रुपान्तरणको पक्षपाती भएको बताइरहेका छन्। जसले सुधारको बहसलाई थप बलियो बनाएको छ।

वैशाख १० मा सम्पन्न उपनिर्वाचनमा कांग्रेसले तनहुँ-१ र चितवन-२ मा उम्मेदवारी दिएको थियो। तर, बारा-२ मा भने जसपालाई सघाएको थियो। उम्मेदवारी दिएको दुवै ठाउँमा कांग्रेस फराकिलो मतान्तरसहित पराजित भयो। त्यसपछि पुराना पार्टीहरु यथास्थितिमा अगाडि बढ्न सक्दैनन् भन्ने बहसले तिव्रता पाएको हो।

राजनीतिक विश्लेषकदेखि पुराना भनिएका दलहरुका कतिपय नेताहरु स्वयंले समयअनुसार कांग्रेस, एमाले लगायतका पुराना दलहरु चल्न नसकेकाले नै नयाँ दलहरु विकल्पको रुपमा उदाएको टिप्पणी गर्न थालेका छन्। अर्कोतिर, रास्वपाका नेताहरुले पनि कांग्रेस, एमाले र माओवादीले व्यवस्था परिवर्तन गरे पनि जनताको अवस्था परिवर्तन गर्न नसकेको भन्दै त्यसका लागि आफूहरु आएको प्रचार गरिरहेको देखिन्छ।

नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री गगन थापाले त उपनिर्वाचनको नतिजापछि सामाजिक सन्जालमा आफ्नो धारणा राख्दै भनेका छन्, ‘राजनीतिप्रतिको यो चासो र चिन्ताले नेपालको राजनीतिको शुद्धीकरण र नेपाली कांग्रेस रूपान्तरणको अभियानलाई थप मद्दत पुग्छ भन्ने म ठान्दछु।’

थापाले थप भनेका छन्, ‘पार्टीमा जहाँ समस्या छ, त्यसलाई पन्छाएर वा लुकाएर पार्टीमा नवजीवन सम्भव छैन। त्यसैले, सौम्यता र धैर्यतापूर्वक सबैको कुरा सुनौं, मनन गरौं अनि आफैंतिर फर्केर निर्मम समीक्षा गर्दै वैचारिक र सांगठनिक दृष्टिले रूपान्तरण गरी हाम्रो पार्टीलाई जन भावनाअनुसार नयाँ जीवन दिने गरी लागौं।’

विगत लामो समयदेखि पार्टी रूपान्तरण, सुदृढीकरण तथा शुद्धीकरणको लागि पार्टीभित्र निरन्तर इमान्दार प्रयत्न गर्दै आएको भन्दै थापा पार्टी गतिशील र जनमुखी भइदियोस् भन्ने आम चाहना अनुरुप अपेक्षित परिणाम आइनसकेकाले आफूले नेपाली जनता र पार्टीका साथीहरुले दिएको सुझावलाई गम्भीरतापूर्वक आत्मसात गरेको बताउँछन्।

थापाले पार्टीका साथीहरु, समर्थक, शुभेच्छुक तथा बौद्धिक समुदायसँग परामर्श र आम नागरिक तहमा संवाद गरी छिट्टै नै एउटा दृढ संकल्पका साथ नेपाली कांग्रेस रूपान्तरणको ठोस नीति, योजना र कार्यक्रम सहितको स्पष्ट मार्गचित्र लिएर आउने वचन पनि दिएका छन्।

अर्का महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मा, जो थापा जस्तै पार्टीभित्र रुपान्तरणको बलियो पक्षपाती हुन्, उनी पनि उपनिर्वाचनको परिणामले आफूहरुलाई रुपान्तरित हुन सन्देश दिएको बताउँछन्। देशको समय बदल्न नेतृत्व गरेको दलले बदलिएको समय अनुरुप आफूलाई बदल्नु आवश्यक रहेको उनको जोड छ। उनले उपनिर्वाचनवाट व्यक्त जनमतले नयाँ ढंगले नयाँ अभियानहरुका साथ रुपान्तरणमा जुट्न सन्देश दिएको बताएका छन्।

उपनिर्वाचनपछि नेपाली कांग्रेसको सुधारको बहसलाई महामन्त्रीद्वय थापा र शर्माले सकारात्मक रुपमा लिए पनि पार्टीको मूल नेतृत्वले कसरी लिइरहेको छ भन्ने प्रश्न राजनीतिक वृत्तमा उठेको देखिन्छ। गत सोमबार र मंगलबार बसेको कांग्रेस संसदीय दलको बैठकमा पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवाले समेत पुराना दलहरुप्रति आकर्षण नदेखिएको भन्दै चिन्ता व्यक्त गरेका थिए। यद्यपि, देउवामाथि नै पार्टीको विधान अनुसार काम नगरेको आरोप लागिरहेको छ।

नेपाली कांग्रेसका केन्द्रीय सदस्य अजयबाबु शिवाकोटीले उपनिर्वाचनसँगै पार्टीका बारेमा आएको सुधारको बहसलाई सकारात्मक रुपमा लिए मात्र पार्टी अगाडि जान सक्ने, नत्र पार्टी पछि पर्न सक्ने अवस्था आउन थालेको बताए। ‘पार्टीमा सुधार हाम्रो लागि राम्रो कुरा नै हो’, शिवाकोटीले नेपाल लाइभसँग भने, ‘अहिले पार्टी र नागरिक तहबीच बीचमा कतै न कतै 'ग्याप' रहेको देखियो। यसलाई हटाउनै पर्छ।’

पार्टीमा सुधारका लागि अहिले तत्काल तीनवटा विषय देखिएको पनि उनले बताए। ‘पहिलो, हामीले पार्टीको आन्तरिक जीवन नै राम्रो बनाउनुपर्छ। दोस्रो, पार्टी र जनतालाई राम्रोसँग जोड्नुपर्‍यो। तेस्रो, संघ, प्रदेश र स्थानीय तहमा रहेको कांग्रेसको उपस्थितिले आशा जगाउनुपर्छ’, उनले भने।

पार्टीभित्र सुधारको बहसलाई पनि कार्यतालिका बनाएर व्यवस्थित तरिकाले अगाडि बढाइए मात्रै परिणाम दिने उनको दाबी छ। ‘हामीले यो पनि गर्छौं, त्यो पनि गर्छौं भन्दैमा जनताले अब पत्याउनेवाला छैनन्’, उनले भने, ‘हामीले गहिरो गरी समीक्षा गरेपछि मात्रै भविष्यको योजना बनाउनुपर्छ।’

राजनीतिक विश्लेषक शंकर तिवारी कांग्रेस सुधार भनेकै अब नागरिकलाई भविष्यप्रति आसा जगाउन सक्नुपर्छ भन्ने भएको बताउँछन्। आम नागरिकहरुमा यी पार्टीहरुले केही गर्ने होइन, खाली गफ मात्रै दिने हुन् भन्ने भाष्य देखिएको तिवारीको बुझाइ छ। अहिले कम्तीमा कांग्रेसले लिएको संघीय सरकारका मन्त्रालयहरु, प्रदेशमा कांग्रेसका सरकार र स्थानीय तहमा रहेको कांग्रेसका स्थानीय तहका नेतृत्वहरुले एउटा पार्टी नीति नै बनाएर काम गर्नुपर्ने देखिएका तिवारीले बताए।

अहिले पनि पार्टीका आन्तरिक कामहरु पनि विधान अनुसार भइरहेका छैनन्। कांग्रेसका केन्द्रीय संरचनाले पूर्णता पाएका छैनन्। कतिसम्म भने, उसले मंसिर ४ कै निर्वाचनको समीक्षासमेत गरिसकेको छैन, जबकी, वैशाख १० मा पार्टीले पराजय बेहोरिसक्यो।