केही दिन अगाडि काठमाडौंमा केही कागहरूको मृत्यु उच्च घातक मानिने बर्ड फ्लु (एच५एन१) को कारणले भएको पुष्टि भएको छ। केही हप्ता अगाडि यही बर्ड फ्लुको कारणले सयौं कुखुराहरू (घरेलु पंक्षी) पनि मरेका समाचार आएका थिए।
कुखुरा वा हाँस वा पालिएको पंक्षीहरूको मृत्यु अचानक भइहाले सम्बन्धित निकायले संक्रमण थप नफैलियोस भनेर विभिन्न उपायहरू अपनाउने तथा कृषकलाई सुझाव दिने गरिन्छ। तर, बाहिर (समुदाय/जंगलमा) मरेका पंक्षीको बारेमा भने खास सार्वजनिक सचेतना वा सुरक्षाका उपाय सम्बन्धी जानकारीहरू पर्याप्त दिएको पाइन्न।
पहिलो पटक सन् २०१९ मा पनि ३०० भन्दा बढी कागको मृत्यु बर्ड फ्लु (एच५एन१) को कारणले भएको पुष्टि भएको थियो भने त्यसको केही दिन पछि नै एक २१ वर्षीय युवकको यही भाइरसका कारणले मृत्यु भएको थियो। यो नै नेपालमा उच्च घातक मानिने बर्ड फ्लु (एच५एन१) को कारणले मानवीय क्षति भएको पहिलो घटना थियो। व्यापक अनुसन्धानको बाबजुत पनि सो व्यक्तिमा संक्रमणको स्रोत भने पत्ता लागेन। सो समय थप अनुसन्धानका लागि शुक्रराज ट्रोपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालका चिकित्सकहरू परिचालन गरिएका थिए।
मानिसमा बर्ड फ्लु (एच५एन१) पुष्टि भएको (सन् १९९७) २० वर्ष पछि नेपालमा (सन् २०१९) मानिसमा पुष्टि भएको थियो। यद्यपि, पंक्षीहरूमा भने सन् २००९ मा नेपालमा पहिलो पटक पत्ता लागेको थियो। तत्पश्चात नेपालमा विशेषत: यो भाइरस पालिएका पंक्षीहरूमा वर्षेनी देखिने गरेको पाइन्छ। तर, समुदाय या जंगलमा रहने पंक्षीमा भने यो भाइरसको बारेमा वा अवस्थाको बारेमा खासै जानकारी वा अनुसन्धान भएको भने पाइदैन।
अमेरिकी संस्था सिडीसीका अनुसार निम्न अवस्थामा बर्ड फ्लु शंका गर्न सकिने छ:
संक्रमण पुष्टि भएका पंक्षीसँगको दूरी २ मिटरभन्दा कम र व्यक्तिगत सुरक्षा कवच प्रयोग नगरिएको र १० दिनभित्र ज्वरो आउने/जाडो हुने, टाउको दुख्ने, जिउ/जोर्नी दुख्ने, आँखा रातो हुने, श्वास-प्रश्वासमा समस्या देखिने जस्ता अवस्थामा सो व्यक्तिमा बर्ड फ्लुको शंका गर्न सकिने छ। निश्चित निदान भने प्रयोगशाला परीक्षण पछि गर्न सकिने छ।
यस्तै, कसैले सामुदायिक (वा जंगली) पंक्षीलाई छोएर माथि उल्लेखित समस्या वा लक्षणहरू देखिए भने पनि बर्ड फ्लुको शंका गर्न सकिन्छ।
पंक्षी पालक कृषक, पक्षी ओसार-पसार वा ढुवानी गर्ने, पक्षी बेच-बिखनमा संग्लग्न, पंक्षी खरिद गर्ने तथा पंक्षी बधमा संलग्नहरू बर्ड फ्लुको उच्च जोखिममा हुने गर्दछन्। संक्रमित पंक्षीको मासु तथा अन्डा राम्ररी पकाएर खाने हुँदा संक्रमणको जोखिम भने हुँदैन।
एच५एन१ बर्ड फ्लुको मृत्यु दर झन्डै ६० प्रतिशतसम्म देखिएको छ। यसको प्रशारण मानिसबाट मानिसमा हालसम्म सहज देखिएको छैन। तर पनि फ्लु भाइरसको स्वरुप परिवर्तन (जेनेटिक म्यूटेशन) उच्च गतिको हुने हुँदा भविष्यमा मानिसबाट मानिसमा सर्न सक्ने क्षमता विकास गर्न सक्दैन भनेर ढुक्क भइहाल्ने अवस्था भने देखिँदैन। यो नै विश्वका लागि चिन्ताको विषय पनि हो।
हाल वा बेला बेलामा एच५एन१ बर्ड फ्लु प्रकोपको रुपमा देखिने गरेको र त्यसमा पनि समुदाय पंक्षीहरूमा समेत देखिन थालेको र मानिसको मृत्युको कारक पनि पुष्टि भइसकेको अवस्थामा सजकता भने अपनाउनु पर्ने देखिन्छ। यसको लागि सम्बन्धित निकायले विशेष चासो दिने र सूचना मुलक जानकारी नियमित खासगरी भाइरस फैलिएको समयमा दिनु आवश्यक देखिन्छ।
(डा शेरबहादुर पुन शुक्रराज ट्रोपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालमा क्लिनिकल रिसर्च युनिटको संयोजकका रुपमा कार्यरत छन्।)
नेपाललाइभमा प्रकाशित सामग्रीबारे कुनै गुनासो,
सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई nepallivenews@gmail.com मा
पठाउनु होला।
-1752043710.jpg)
-1749826086.png)
